Spór o postawę religijną międzywojennej inteligencji na polskim Górnym Śląsku. Casus Tadeusza Starka
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.02304Słowa kluczowe:
religijność, zjazd katolicki, inteligencja, sędzia, laicyzacja, adwokatAbstrakt
During the interwar period the Catholic Church on Polish Upper Silesia tried to encourage the intelligence which came there to be politically active in the religious area. The Church was aware that natives of Upper Silesia would modify their own posture by imitating customs, manner, and even putting on clothes which were worn by the intellectual elite. The aim was to use external signs to manifest attachment to religious values. In the meantime, those who were required to be committed to religious values, defended themselves from this kind of commitment and stood for more liberal rules very often. One of few who was ready to take the burden and realize the conception of the Church was the president of Katowice appeal court – Tadeusz Stark. He worked closely with the authorities of the Silesian diocese; he was a marshal of the III Silesian Catholic congress. He also directed Catholic League, and was active on the parish level. His example was often mentioned in public disputes with these who presented the intelligence on Upper Silesia as the camp which wanted to fight with the Church in the area of Upper Silesia.
Bibliografia
ŹRÓDŁA
Archiwum Archidiecezjalne Katowice, Akta rzeczowe Akcja Katolicka (AAK):
sygn. Arz 602, k. 95, ks. E. Szramek z 18 V 1928 r. do Kurii Biskupiej w Katowicach.
Archiwum Państwowe Katowice, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny (APK):
sygn. 1766, pismo marszałków III śląskiego zjazdu katolickiego z 27.IX.1924 r. do wojewody śląskiego, b.p.
Archiwum Parafialne, Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Katowicach (APP):
sygn. A5, Protokół wizytacyjny parafii pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP z 16.X.1933 r., b.p.
sygn. L 13, J. Pogoda z 26.IV.1927 r. do ks. E. Szramka, b.p.
Archiwum Sądu Okręgowego w Katowicach (ASOK):
sygn. 647/S, Akta osobowe Tadeusza Starka, sygn. 647/S, prezes Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 maja 1937 r. do Ministerstwa Sprawiedliwości, k. 1.
Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej), Katowice 1928. Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej), Katowice 1936.
Stenogramy posiedzeń Sejmu Śląskiego, posiedzenie 130 z 20 stycznia 1926 r., szp. 9–10.
OPRACOWANIA
III Śląski Zjazd Katolicki w Katowicach, „Gość Niedzielny” 1924, nr 37.
Adamski S., [List pasterski w 10 rocznicę powstania diecezji śląskiej z 12 lutego 1936], „Wiadomości Diecezjalne” 1936, nr 2 (luty), s. 73–94.
Adamski S., Z zagadnień i trudności duszpasterskich diecezji śląskiej, Katowice 1938.
Akcja na rzecz oświaty polskiej, „Polonia” 1926, nr 98 (z 10 kwietnia), s. 4.
Biegun K., Arcypasterz Polski wygnańczej. Biskup Polowy W.P. Ks. Józef Feliks Gawlina, Warszawa 1993.
Heffner K., Lesiuk W., Ekonomiczne i społeczne skutki podziału Górnego Śląska w 1922 roku [w:] Podział Śląska w 1922 roku. Okoliczności i następstwa, A. Brożek, T. Kulak (red.), Wrocław 1996, s. 135–165.
Jak będziemy obchodzili uroczystość 3 Maja w Katowicach, „Polonia” 1926, nr 103 (z 15 kwietnia), s. 5.
Kauder V., Das Deutschtum in der Wojewodschaft Schlesien [w:] Das Deutschtum in Polen, t. 1, V. Kauder (Hrsg.), Plauen 1937.
Kopeć E., „My” i „oni” na polskim Śląsku (1918–1939), Katowice 1986, s. 37,
Kostka E., W piętnastolecie polskiej administracji na Śląsku, „Kalendarzyk Policji Województwa Śląskiego” 1937, s. 64.
Krzyżanowski L., Artur Kleski i Wincenty Spaltenstein, czyli o karierze przybyszów w międzywojennej Królewskiej Hucie, „Zeszyty Chorzowskie” 2016, t. 17, s. 93–109.
Krzyżanowski L., Kadry polskiego sądownictwa na Górnym Śląsku w pierwszych latach istnienia katowickiego okręgu apelacyjnego, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2007, t. LXII, nr 4, s. 407–429.
Krzyżanowski L., Kościół katolicki wobec problemów społecznych miast przemysłowych (1918–1939; 1989–2009) [w:] Dwa dwudziestolecia Rzeczypospolitej. Oświata – religia – kultura i społeczeństwo. Próba bilansu, M. Fic, L. Krzyżanowski, M. Skrzypek (red), Katowice 2010, s. 213–224.
Krzyżanowski L., Parafia Mariacka w Katowicach jako „świadek” przemian politycznych i społecznych w pierwszej połowie XX wieku [w:] Kościół Mariacki w Katowicach. Fakty i ludzie, cz. 1, materiały do druku przygotowali R. Brom, A. Suchoń i J. Śliwiok, Katowice 2006.
Krzyżanowski L., Śląskie zjazdy katolickie (1922–1924) jako element polityki narodowościowej Kościoła katolickiego w warunkach górnośląskiego pogranicza [w:] Granice i pogranicza. Historia codzienności i doświadczeń, M. Liedke, J. Sadowska, J. Trynkowski (red.), Białystok 1999, t. 2.
Ks. biskup Kubina o roli inteligencji w społeczeństwie, „Gość Niedzielny” 1927, nr 12 (z 20 marca), s. 3.
Kubina T., Zadania socyalne polskiej inteligencyi. Referat wygłoszony na I-szym zjeździe śląskich akademików dnia 7 sierpnia 1919 r., Bytom 1921.
Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999.
Olszar H., Duchowieństwo katolickie diecezji śląskiej (katowickiej) w Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2000.
Pamiętnik III Śląskiego Zjazdu Katolickiego, Mikołów 1924.
Rechowicz H., Sejm Śląski 1922–1939, Katowice 1971.
Serafin F., Stosunki demograficzne i społeczne [w:] Województwo śląskie (1922–1939). Zarys monograficzny, F. Serafin (red.), Katowice 1996, s. 97–98.
Stark T., Dom oświatowy w Katowicach, Królewska Huta, b.r.w.
Stark T., O przyczynach występków i sposobach ich zwalczania, Poznań 1908.
Sworzeń M., Dudek A., Mikołowski słownik biograficzny, Mikołów 1998.
Śp. dr Tadeusz Stark, „Głos Sądownictwa” 1939, nr 4, s. 332–333.
Święto 3 Maja, „Goniec Śląski” 1930, nr 103 (z 3 maja).
Trąba M., Ks. dr Teodor Kubina. Działalność społeczna i narodowa w latach 1905–1925, Świętochłowice 2002.
Wanatowicz M.W., Inteligencja na Śląsku w okresie międzywojennym, Katowice 1986.
Wanatowicz M.W., Ludność napływowa na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Katowice 1982.
Wanatowicz M.W., Polityka kadrowa na Górnym Śląsku w pierwszych latach niepodległości na tle Wielkopolski i Pomorza, „Zaranie Śląskie” 1978, nr 3, s. 467.
Wódz K., Rewitalizacja śląskiej tożsamości – szanse i zagrożenia [w:]
„Swoi” i „obcy” na Górnym Śląsku. Z problematyki stosunków etnicznych, K. Wódz (red.), Katowice 1993, s. 20–23.
Z III Śląskiego Zjazdu Katolickiego. Sekcja akademicka, „Gość Niedzielny” 1924, nr 38 (z 21 września).
Żochowski H., U źródeł Akcji Katolickiej w Polsce, „Przegląd Katolicki” 1986, nr 49, s. 2.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Lech Krzyżanowski
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
