Wybrane uniwersalia językowe i ich rola w logopedii
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.08402Słowa kluczowe:
uniwersalia językowe, cechy dystynktywne głosek, czasownik, rzeczownik, szyk zdania, terapia logopedycznaAbstrakt
Language universals, defined as common features, shared by most or all natural languages of the world, constitute a framework for these languages and are the effect of cognitive-social adaptation processes that occurred along with the evolution of homo sapiens. In order for humans to be able to speak, however, it was necessary for a series of anatomic adaptations to occur. The article focuses on the evolutionary processes that contributed to the development and formation of languages. It also presents the analysis of selected language universals and highlights their use in linguistic disorder therapy. Considering the methodology of logopaedics, typology of speech disturbances, and the course of speech-language therapy the article examines such language universals as: occurrence of vowels, distinctive phone features, “verb – noun” contraposition or word order S-V-O, which is typical of many languages.
Bibliografia
Aitchison J., Ziarna mowy. Początki i rozwój języka, tłum. M. Sykurska-Derwojed, Warszawa 2002.
Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2007.
Chomsky N., Zagadnienia teorii składni, tłum. I. Jakubczak, Wrocław 1982.
Cieszyńska J., Metody wywoływania głosek, Kraków 2003.
Czaplewska E., Diagnoza zaburzeń rozwoju artykulacji [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Sopot 2011, s. 65–121.
Eifring H., Theil R., Linguistics for Students of Asian and African Languages, Oslo 2005.
Grabias S., Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Lublin 2015, s. 13–35.
Grabias S., Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Lublin 2012, s. 15–72.
Grucza F., Zagadnienia metalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana, Warszawa 1983.
Grzegorczykowa R., Wykłady z polskiej składni, Warszawa 2012.
Heinz A., Język i językoznawstwo, Warszawa 1988.
Jakobson R., Pojęcie cech dystynktywnych w językoznawstwie. Wspomnienia i rozważania [w:] W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, t. 1, M. Mayenowa (red.), Warszawa 1989, s. 217–257.
Jastrzębowska G., Pelc-Pękala O., Diagnoza i terapia opóźnionego rozwoju mowy [w:] Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2, G. Jastrzębowska, T. Gałkowski (red.), Opole 2003, s. 346–363.
Michalik J., Językowe poznawanie rzeczywistości w świetle hipotezy Sapira-Whorfa i jego implikacje logopedyczne, „Eruditio et Ars” 2022, nr 1, s. 65–80.
Milewski S., Frekwencja fonemów w tekstach mówionych dzieci w wieku przedszkolnym, „Logopedia” 1997, nr 24, s. 67–83.
Milewski T., Teoria, typologia i historia języka, Kraków 1993.
Muzyka-Furtak E., Terapia surdologopedyczna – programowanie języka [w:] Surdologopedia. Teoria i praktyka, E. Muzyka-Furtak (red.), Gdańsk 2015, s. 312–328.
Laskowski R., Rzeczownik [w:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, K. Polański (red.), Wrocław 1993, s. 465.
Laskowski R., Samogłoski [w:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, K. Polański (red.), Wrocław 1993, s. 468–469.
Laskowski R., Sylaba (zgłoska) [w:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, K. Polański (red.), Wrocław 1993, s. 528–529.
Łuczyński E., Proces gramatykalizacji w rozwoju językowym dziecka [w:] Język w biegu życia, M. Kielar-Turska, S. Milewski (red.), Gdańsk 2019, s. 171–202.
Łuczyński E., Wiedza o języku polskim dla logopedów, Gdańsk 2015.
Polański K., Uniwersalia językowe [w:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, K. Polański (red.), Wrocław 1993, s. 573–574.
Rocławski B., Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk 1976.
Sołtys-Chmielowicz A., Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków 2011.
Stasiak J., Postępowanie logopedyczne w przypadku alalii prolongaty [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Lublin 2015, s. 239–264.
Weinsberg A., Językoznawstwo ogólne, Warszawa 1983.
Wiśniewski M., Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń 2000.
Żywiczyński P., Wacewicz S., Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych, Toruń 2015.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
