Językowe ślady tradycji górnictwa solnego zachowane w polskim nazewnictwie miejskim (na przykładzie wybranych nazw ulic i placów)
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11206Słowa kluczowe:
górnictwo solne, nazewnictwo, plac, Polska, ulicaAbstrakt
W niniejszym artykule przedmiotem opisu uczyniono wybrane nazwy ulic i placów będące świadectwem tradycji górnictwa solnego w Polsce. Jak wykazała analiza, jednostki te odznaczają się zróżnicowaną motywacją nazewniczą. Wśród nich można wydzielić pięć grup: (1) nazwy związane z pozyskiwaniem soli; (2) nazwy związane ze składowaniem soli i jej sprzedażą; (3) nazwy motywowane przez nazwy osób zajmujących się wydobyciem soli i handlem nią; (4) nazwy motywowane właściwościami fizjograficznymi terenu — występowaniem miejsc solankowych; (5) nazwy pamiątkowe. Jeśli chodzi o strukturę badanych nazw, w zebranym korpusie znalazły się zarówno nazwy pozbawione kreacji formalnojęzykowej, jak i te z kreacją formalnojęzykową. Materiał językowy, a także informacje na temat zebranych nazw, zaczerpnięto głównie z przewodników turystycznych, monografii miast, opracowań z zakresu historii górnictwa, techniki górniczej oraz balneologii. Dodatkowe źródło informacji stanowiła baza danych Centralnego Katalogu Ulic (ULIC), pochodząca z Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (TERYT), prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny.
Bibliografia
Antkowiak Z., Ulice i place Wrocławia, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
Bielak A., Stereotyp świętej Kingi w polskiej tradycji ludowej, „Annales Univesritatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF” 39 (2021) nr 2, s. 165–175, https://doi.org/10.17951/ff.2021.39.2.165-175.
Charkot J., Gawroński W., Dzieje szybu Regis, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 28 (2012), s. 7–30.
Data K., Kulturowe uwarunkowania nazw ulic — tradycja i zmiana, „Język a Kultura” 26 (2016), s. 81–96, https://doi.org/10.19195/1232-9657.26.7.
Dziwik K., Zagadnienie nierentowności salin i koncentracji produkcji soli w Polsce międzywojennej, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 11 (1982), s. 101–115.
Fischer S., Dzieje bocheńskiej żupy solnej, Warszawa 1962.
Flasza J., Konieczny P., Bochnia. Przewodnik po mieście, Bochnia 2015.
Froch Ł, Album górników, „Wspólne Sprawy. Biuletyn Zarządu Głównego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa” 10 (2014), s. 2.
Fronia R., Szpadel M., Inowrocław. Multiprzewodnik, Jelenia Góra 2024.
Gajda S., Rozwój polskiej terminologii górniczej, Opole 1976.
Gawęda S., Polityka Kazimierza Wielkiego wobec miast górniczych, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 3 (1974), s. 13–21.
Gąsiorowska N., Górnictwo i hutnictwo w Polce, Warszawa 1949.
Grodecki R., Ordynacja Kazimierza Wielkiego dla krakowskich żup solnych z 1368 roku, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 3 (1974), s. 7–12.
Grzenia J., Słownik imion, Warszawa 2008.
Handke K., Nazewnictwo miejskie, w: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Kraków 2005, s. 283–307.
Handke K., Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa 1998.
Horyń E., Nazwy miejscowe będące świadectwem tradycji górnictwa solnego w Polsce, w: Język — komunikacja — kultura, red. R. Dźwigoł, I. Steczko, Kraków 2015, s. 293–304 (Dialog z Tradycją, 3).
Horyń E., Nazwy pamiątkowe w bocheńskiej przestrzeni górniczej, „Muzealne Marginalia” 3 (2024), s. 99–109.
Horyń E., Nazwy ulic i placów Bochni i Wieliczki odzwierciedleniem tradycji górnictwa solnego w Małopolsce, „Małopolska: regiony, regionalizmy, małe ojczyzny” 18 (2016), s. 23–31.
Horyń E., Słownictwo z zakresu górnictwa solnego XVI–XVIII wieku na tle polszczyzny ogólnej, Kraków 2018.
Jaros J., Dawne i nowe gwarectwa, Katowice 1986.
Keckowa A., Przegląd literatury dotyczącej dziejów górnictwa soli w Polsce, „Studia z Dziejów Górnictwa i Hutnictwa” 1 (1957), s. 77–89.
Kobiela S., Bocheńskie ulice, cz. 1., „Wiadomości Bocheńskie” 3 (2013), s. 7–15.
Kuc W., Złoża soli w Polsce w ujęciu przeglądowym, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 21 (2016), s. 151–208.
Łabęcki H., Słownik górniczy polsko-rossyjsko-francuzko-niemiecki i rossyjsko-polski: (z dodaniem wyrazów odnoszących się do mineralogii, geologii, chemii oraz ważniejszych rzemiosł kruszcowych) tudzież Glossarz średniowiecznej łaciny górniczej w Polsce, Warszawa 1868, https://polona.pl/item-view/117d0558-c767-4fab-b2b7-e5bcdff0f043?page=6 (5.01.2025).
Łeńska-Bąk K., Sól ziemi, Wrocław 2002.
Majewski B., Historia solowarstwa w Inowrocławiu, Inowrocław 2008.
Marciniec L., Spacerkiem po Busku-Zdroju i okolicy, Krosno 2008.
Maślankiewicz K., Alfons Długosz (1902–1975), „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 9 (1977), s. 7–12.
Maślankiewicz K., Z dziejów górnictwa solnego w Polsce, Warszawa 1965.
Mateszew S., Zarys dziejów powiatu bocheńskiego do roku 1772, w: Ziemia bocheńska, red. K. Szwajca, Kraków 1967, s. 13–23.
Mazur Z., Baśniowy urok kopalni „Solno”, Inowrocław 2003.
Międzobrodzka M., Krokosz P., Górnicza Wieliczka. Przewodnik po mieście, Wieliczka 2013.
Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku, Kraków 2010.
Pajdak I., Udział wieliczan w handlu solą (do 1772 r.), „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 8 (1979), s. 109–125.
Paprota J., Bochnia i ziemia bocheńska, Bochnia-Łapczyca 2023.
Piotrowicz J., Okresy rozwojowe i przemiany gospodarki solnej w Polsce od połowy XIII do początków XVIII wieku, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 9 (1980), s. 33–75.
Piotrowicz J., Żupy krakowskie w pierwszych wiekach rozwoju od połowy XIII do początków XVI w., w: Dzieje żup krakowskich, red. A. Jodłowski, J. Wiewiórka, J. Piotrowicz, Wieliczka 1988, s. 103–158.
Piotrowicz J., Życie i działalność Stanisława Fischera (1879–1967), „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 3 (1974), s. 98–136.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 2, Warszawa 1960; t. 6, Warszawa 1964; t. 8, Warszawa 1966; t. 9, Warszawa 1967; t. 10, Warszawa 1968; https://sjp.pwn.pl/doroszewski/html (15.01.2025).
Supranowicz E., Nazwy ulic Krakowa, Kraków 1995.
Walczy Ł., Kult bł. Kingi w małopolskich ośrodkach górnictwa solnego, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 18 (1994), s. 27–36.
Warcholik S., Kopalnia soli w Bochni. Monografia turystyczna, Warszawa 1952.
Wiewiórka J., Poborska-Młynarska K., Zięba K., Flasza M., W głąb soli i czasu. W kopalni soli Bochnia, Kraków 2016.
Wojciechowski T., Kopalnia soli w Bochni, Bochnia 2016.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Ewa Horyń
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
