Uczynki miłosierdzia względem ciała i duszy. Historia i praktyka
DOI:
https://doi.org/10.15633/acr.2017Słowa kluczowe:
miłosierdzie, uczynki miłosierdzia, katechizm, caritas, jałmużna, biedni, działalność charytatywna, św. Tomasz z Akwinu, św. Faustyna, św. Jan Paweł IIAbstrakt
Wspomaganie biednych i potrzebujących uczynił Kościół ważnym elementem swojego posłannictwa, jako odpowiedź na wyraźny nakaz realizacji przykazania miłości bliźniego dany przez Chrystusa. Obowiązek okazywania czynnej miłości bliźniemu został wyrażony w katechizmowej formule uczynków miłosierdzia co do ciała i co do duszy. Artykuł analizuje zarówno genezę powstania tej formuły, jak również jej historyczną interpretację na przestrzeni wieków.Uczynki miłosierdzia co do ciała zostały wyraźnie sformułowane przez samego Chrystusa w kontekście nauki o sądzie ostatecznym, zapisanej w Ewangelii św. Mateusza 25, 31–40, natomiast uczynki co do duszy znajdują swoje biblijne uzasadnienie w różnych miejscach Ewangelii. W III wieku Orygenes w duchu egzegezy alegorycznej interpretował uczynki miłosierdzia wymienione w Ewangelii Mateusza także jako wezwanie do pomocy w duchowych potrzebach człowieka, a za nim na Zachodzie czynił tak św. Augustyn. W ten sposób stopniowo rodziła się lista siedmiu uczynków co do duszy.
Klasyczną interpretację moralną uczynków miłosierdzia podał św. Tomasz z Akwinu, ustalając, w jakich warunkach są one ścisłą powinnością moralną. W późniejszym okresie w praktykowaniu miłosierdzia podkreślano takie elementy jak: osobiste doświadczenie Bożego miłosierdzia jako wezwanie do pomocy innym (św. Faustyna), dowartościowanie człowieka w jego godności (św. Jan Paweł II) oraz w ostatnim czasie troska o ludzi wykluczonych, czyli pozbawionych możliwości własnego rozwoju (papież Franciszek).
Bibliografia
Źródła
Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est (25 grudnia 2005).
Franciszek, Adhortacja Evangelii gaudium (24 listopada 2013).
Franciszek, Bulla Misericordiae vultus (11 kwietnia 2015).
Franciszek, Encyklika Laudato si’ (24 maja 2015).
Jan Paweł II, Dar Boży dla naszych czasów, homilia na mszy kanonizacyjnej bł. Faustyny Kowalskiej (30 kwietnia 2000).
Jan Paweł II, Encyklika Dives in misericordia (30 listopada 1980).
Jan Paweł II, Orędzie na Wielki Post 1983.
Jan Paweł II, Orędzie na Wielki Post 1984.
Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994.
Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno (15 maja 1931).
Literatura
Bądźcie miłosierni jak Ojciec wasz jest miłosierny (Łk 6, 36), red. T. M. Dąbek, Kraków 2002.
Degórski B., Uczynki miłosierdzia w świetle starożytnych reguł mniszych, „Vox Patrum” 1996, z. 30–31, s. 259–274.
Kowalska F., Dzienniczek, Kraków–Stockbridge–Rzym 1981.
Noldin H., Summa theologiæ moralis, vol. 2: De præceptis, Insbruck 1955.
Noye I., Miséricorde, [w:] Dictionnaire de spiritualité, vol. 10, part. 2, kol. 1328–1349.
Ryłko T., Bogaci w miłosierdzie, Kraków 1995.
Sobkowiak J. A., Nowe uczynki miłosierdzia, [w:] Abyśmy się stali synami Bożymi, Warszawa 2011, s. 217–232.
Strzeszewski C., „Bona superflua” w etyce społecznej św. Tomasza z Akwinu, „Roczniki Filozoficzne” 8 (1960) z. 2, s. 53–59.
Szkoła miłosierdzia świętej Faustyny i Jana Pawła II, red. F. Ślusarczyk, Kraków 2008.
Tomasz z Akwinu, Summa theologiæ.
Wejman H., Personalistyczna koncepcja miłosierdzia, „Teologia i moralność” 2 (2007), s. 210–211.
Zulehner P. M., Bóg jest większy od naszego serca. Teologia i duszpasterstwo miłosierdzia, Kraków 2010.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
