Hierarchiczna zależność a bezprawne działanie przełożonego. „Sygnalista” w Kościele

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15633/acan.18201

Słowa kluczowe:

działanie bezprawne, hierarchiczny ustrój Kościoła, przełożony, sygnalista

Abstrakt

Artykuł został poświęcony refleksji na temat funkcjonowania w strukturach Kościoła katolickiego instytucji „sygnalisty”. Pojęciem tym, w prawie państwowym, określa się pracownika lub współpracownika przedsiębiorstwa, czy też członka organizacji, który ujawniając nieprawidłowości w ich działaniu, a szczególnie bezprawne czynności, których dopuszcza się ich kierownictwo, korzysta z ochrony przyznanej mu przez organy ścigania.
Chociaż sama instytucja sygnalisty jest obca porządkowi prawa kościelnego, to jednak przewidziano w nim rozwiązania pozwalające na informowanie o działaniach bezprawnych, w tym także tych, których dopuszcza się kościelny przełożony.
W podjętej refleksji należało uwzględniać hierarchiczny ustrój Kościoła katolickiego, który oznacza szereg podmiotów kościelnych wyposażonych w odpowiednią władzę, uporządkowany według stopni i podległości organów niższych hierarchicznie organom nadrzędnym, tak na szczeblu Kościoła powszechnego, jak i  partykularnego.
W przypadku gdy przełożony, określany niekiedy mianem ordynariusza i/lub ordynariusza miejsca (kan. 134 KPK 1983), podejmuje działanie sprzeczne z prawem lub nie dopełnia obowiązków wynikających z normy prawnej, co będzie równoznaczne z działaniem  bezprawnym, kościelny „sygnalista” może i powinien informować o tym kompetentne władze.
Po wyjaśnieniu znaczenia pojęcia sygnalisty na gruncie prawa cywilnego dokonano próby adaptacji tego pojęcia do systemu prawa kanonicznego. W dalszej części studium poddano analizie kodeksowe źródła prawa/obowiązku dokonywania doniesień w Kościele.
Szczególną uwagę poświęcono zmianom zawartym w najnowszych przepisach kanonicznych o zasięgu powszechnym.

Bibliografia

Astigueta D. G., L’investigazione previa, w: I delitti riservati alla Congregazione per la Dottrina della Fede, a cura di A. D’Auria, C. Papale, Città del Vaticano 2014, s. 79–108.

Bar W., Przełożony zakonny, w: Leksykon prawa kanonicznego, red. M. Sitarz, Lublin 2019, kol. 2377–2382.

Bączkiewicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 3, Opole 1958. Hierarchiczna zależność a bezprawne działanie przełożonego. „Sygnalista” w Kościele 35

Borek D., Obowiązek powiadomienia o przestępstwie w prawie i praktyce Kościoła, „Annales Canonici” 18 (2022) nr 1, s. 5–48.

Borek D., Przestępstwa zastrzeżone dla Kongregacji Nauki Wiary. Normy materialne i proceduralne, Tarnów 2019.

Congregazione per la Dottrina della Fede, Lettera circolare per aiutare le Conferenze Episcopali nel preparare linee guida per il trattamento dei casi di abuso sessuale nei confronti di minori da parte di chierici, 3.05.2011, w: Enchiridion Vaticanum, t. 27, Bologna 2011, s. 256–263.

Congregazione per la Dottrina della Fede, Lettera del Cardinale William Levada per la presentazione della circolare alle Conferenze Episcopali sulle linee guida per i casi di abuso sessuale nei confronti di minori da parte di chierici, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20110503_levada-abuso-minori_it.html (09.11.2021).

Dudka K., Anonim a wszczęcie postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” 4 (2005), s. 55–62.

Franciszek, Konstytucja apostolska Pascite gregem Dei, 23.05.2021.

Franciszek, List apostolski Come una madre amorevole, 4.06.2016.

Franciszek, List apostolski Vos estis lux mundi, 7.05.2019.

Franciszek, List apostolski Vos estis lux mundi (aggiornato), 25.03.2023.

Hervada J., Commento al. can. 212, w: Codice di Diritto Canonico e leggi complementari commentato, a cura di J. I. Arrieta, Roma 2010, s. 192–193.

Hervada J., Komentarz do kan. 220, w: Kodeks prawa kanonicznego. Komentarz, red. P. Majer, Kraków 2011, s. 212–213.

Herzog A., Komentarz do art. 240, w: Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2017.

Konferencja Episkopatu Polski, Uchwała nr 5/376/2017 z dnia 6 czerwca 2017 r., https://episkopat.pl/wp-content/uploads/2017/07/KEP_wytyczne_z_aneksami.NOWELIZACJA.2017-1.pdf (11.11.2021).

Konferencja Episkopatu Polski, Uchwała nr 14/384/2019 z dnia 8 października 2019 r. w sprawie nowelizacji Wytycznych dotyczących wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia, „Akta Konferencji Episkopatu Polski” (2019) nr 31, s. 259–261.

Konferencja Episkopatu Polski, Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia, https://episkopat.pl/wp-content/uploads/2020/07/Wytyczne_nowelizacja_2019.pdf (09.11.2021).

Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis Sacramentum, 19.03.2004, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kkultu/redemptionis_sacramentum_25032004.html (07.11.2021).

Dykasteria Nauki Wiary, Vademecum dotyczące wybranych kwestii proceduralnych w zakresie postępowania w przypadkach nadużyć seksualnych popełnianych przez duchownych wobec małoletnich, 05.06.2022, Wer. 2.0, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/ddf/rc_ddf_doc_20220605_vademecum-casi-abuso-2.0_pl.html (10.07.2022).

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.

Kozak-Maśnicka M., Sygnalista w organizacji – kapuś czy bohater?, https://www.prawo.pl/biznes/kim-jest-sygnalista,507181.html (03.11.2021).

Kroczek P., Kilka uwag do znowelizowanych „Wytycznych” Konferencji Episkopatu Polski w kontekście zasad techniki legislacyjnej oraz znowelizowanego art. 240 § 1 kodeksu karnego, „Annales Canonici” 13 (2017), s. 91–107.

Krukowski J., Denuncjacja, w: Leksykon prawa kanonicznego, red. M. Sitarz, Lublin 2019, kol. 517–518.

Krukowski J., Hierarchia kościelna, w: Leksykon prawa kanonicznego, red. M. Sitarz, Lublin 2019, kol. 885–888.

Krukowski J., Komentarz do kan. 212, w: Komentarz do Kodeksu prawa kanonicznego, red. J. Krukowski, t. 2/1, Poznań 2005, s. 28–30.

Nuncjatura Apostolska w Polsce, Komunikat w sprawie arcybiskupa seniora gdańskiego Sławoja Leszka Głódzia, 29.03.2021, N. 5733/21, https://nuncjatura.pl/2021/03/29/komunikat-dotyczacy-abp-slawoja-leszka-glodzia/ (08.11.2021).

Nuncjatura Apostolska w Polsce, Komunikat w sprawie biskupa seniora kaliskiego Edwarda Janiaka, 29.03.2021, N. 5734/21https://nuncjatura.pl/2021/03/29/komunikat-dotyczacy-bp-edwarda-janiaka/ (08.11.21).

Papale C., Il processo penale canonico. Commento al Codice di Diritto Canonico, Libro VII , Parte IV, Città del Vaticano 2012.

Pawluk T., Kanoniczny proces karny, Warszawa 1978.

Rzeszowski W., Dla ochrony małoletnich w Kościele, „Pastores” 92 (2021) nr 3, s. 144–156.

Segreteria di Stato, Istruzione Sulla riservatezza delle cause, 6.12.2019, https://www.vatican.va/roman_curia/secretariat_state/2019/documents/rc-seg-st-20191206_rescriptum_it.html (08.11.2021).

Segreteria di Stato, Rescriptum ex audientia. Instructio de secreto pontificio Secreta continere, „Acta Apostolicae Sedis” 66 (1974) nr 2, s. 89–92.

Sobór Watykański II , Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium, 21.11.1964.

Sobór Watykański II , Dekret Presbyterorum ordinis, 7.12.1965.

Tiziano V., Commento al. can. 212, w: Codice di Diritto Canonico commentato, a cura di Redazione di Quaderni, Milano 2009, s. 231–233.

Ustawa o jawności życia publicznego (projekt), https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/ustawa-o-jawnosci-zycia-publicznego-projekt-z%208-stycznia-2018.pdf (03.11.2021).

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz.U. Nr 88, poz. 553; Dz.U. z 2020 r. poz. 1444, 1517, z 2021 r. poz. 1023.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz.U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.

Wójcik P., Sygnalista to nie donosiciel, https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2017/Przewodnik-Katolicki-47-2017/Spoleczenstwo/Sygnalista-to-nie-donosiciel (03.11.2021).

Zalewski W., Komentarz do art. 240, w: Kodeks karny. Część szczególna, t. 2: Komentarz do artykułów 222–316, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013, iii/6.

Pobrania

Opublikowane

2022-12-30

Numer

Dział

Artykuły

Podobne artykuły

1-10 z 44

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.