Obowiązek powiadomienia o przestępstwie w prawie i praktyce Kościoła
DOI:
https://doi.org/10.15633/ac.18101Słowa kluczowe:
prawo karne, przestępstwo, doniesienie o przestępstwie, przeszkody do święceń, przeszkody małżeńskie, przestępstwo solicytacji, Ofiara eucharystyczna, delicta graviora, obowiązek denuncjacji, tajemnica papieska, tajemnica urzędowaAbstrakt
Artykuł koncentruje się na obowiązku powiadomienia o przestępstwie w prawie i praktyce Kościoła. W sposób szczególny chodzi o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące tego, czy w aktualnym prawie Kościoła nadal istnieje obowiązek powiadamiania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, o nadużyciach dyscyplinarnych, liturgicznych oraz moralnych (nie tylko w zakresie przestępstwa pedofilii).
W tym celu poruszane są następujące zagadnienia: doniesienie według kodeksu z 1983 roku; doniesienie według najnowszych przepisów kanonicznych; państwowy obowiązek denuncjacji.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że Kościół także dzisiaj stara się dostosować swoje przepisy do wyzwań, przed jakimi stawia go współczesny człowiek i świat. W sposób szczególny jest to widoczne w materii przestępstw popełnianych przeciwko osobom małoletnim i tym, które są z nimi zrównane. W tym kontekście należy bardzo pozytywnie ocenić wprowadzenie państwowego i kanonicznego obowiązku denuncjacji. Trzeba jednak zauważyć, że pewnym mankamentem kanonicznego obowiązku denuncjacji jest brak jakiejkolwiek (określonej lub nieokreślonej) sankcji (karnej i/lub administracyjnej) na wypadek ewentualnego niewywiązania się z takiego obowiązku. Nie oznacza to, że Kościół nie posiada narzędzi prawnych pozwalających na pociągnięcie do odpowiedzialności za niewywiązanie się z kanonicznego obowiązku denucjacji, zwłaszcza wtedy, gdy jest to związane z powstaniem jakiejś szkody. Wystarczy w tym miejscu przywołać treść kan. 128, 1389 czy listu apostolskiego papieża Franciszka Come una madre amorelove z 2016 roku.
Należy stwierdzić, że sama denuncjacja, a szczególnie jej obowiązek, powinna być spostrzegana jako przejaw świadomej współodpowiedzialności za dobro wspólne i cel ostateczny, jakim jest salus animarum każdego człowieka, nie wyłączając sprawcy naruszeń. Wprowadzenie kanonicznego obowiązku denucjacji jest jedynie wypełnieniem i doprecyzowaniem owego modus procedendi, jaki został podany przez Pana Jezusa (Mt 18, 15–17).
Bibliografia
Astigueta D.G., L’investigazione previa, w: I delitti riservati alla Congregazione per la Dottrina della Fede, a cura di A. D’Auria, C. Papale, Città del Vaticano 2014, s. 79–108 (Quaderni di Ius Missionale, 3).
Barbero P., Tutela della comunione ecclesiale e sanzioni canoniche, Lugano 2011.
Bączkiewicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 3, Opole 1958.
Borek D., Concursus in delicto. Formy zjawiskowe przestępstwa w kanonicznym prawie karnym (studium prawno-historyczne), Warszawa 2014.
Borek D., Przestępstwa zastrzeżone dla Kongregacji Nauki Wiary. Normy materialne i proceduralne, Tarnów 2019.
Chelodi I., Ius poenale, Tridenti 1920.
Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, „Acta Apostolicae Sedis” 75 (1983) pars 2, s. 1–317; tekst łacińsko-polski: Kodeks prawa kanonicznego, przekład zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 1984.
Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, „Acta Apostolicae Sedis” 9 (1917) pars 2, s. 3–521.
Congregatio pro Doctrina Fidei, Normae de delictis Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis seu Normae de delictis contra fidem necnon de gravioribus delictis, 21.05.2010, „Acta Apostolicae Sedis” 102 (2010), s. 419–434.
Congregazione per la Dottrina della Fede, Lettera circolare per aiutare le Conferenze Episcopali nel preparare linee guida per il trattamento dei casi di abuso sessuale nei confronti di minori da parte di chierici, 3.05.2011, in: Enchiridion Vaticanum, vol. 27: Documenti ufficiali della Santa Sede (2011), a cura di L. Grasselli, Bologna 2013, s. 256–263.
De Paolis V., Cito D., Le sanzioni nella Chiesa. Commento al Codice di Diritto Canonico, Libro 6, Città del Vaticano 2000.
Francesco, Legge n. VIII, Norme complementari in materia penale, 11.07.2013, https://www.vatican.va/resources/resources_protezioneminori-legge297_20190326_it.html (26.03.2019).
Francesco, Legge n. CCXCVII, Sulla protezione dei minori e delle persone vulnerabili, 26.03.2019, https://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2019/03/29/0260/00528.html (29.03.2019).
Francesco, Lettera apostolica in forma motu proprio, Sulla protezione dei minori e delle persone vulnerabili, 26.03.2019, http://www.vatican.va/content/francesco/it/motu_proprio/documents/papa-francesco-motu-proprio-20190326_latutela-deiminori.html (29.03.2019).
Francesco, Lettera apostolica motu proprio Come una madre amorevole, 4.06.2016, „Communiationes” 98 (2016), s. 34–36.
Franciszek, List apostolski motu proprio Vos estis lux mundi, 7.05.2019, https://www.vatican.va/content/francesco/pl/motu_proprio/documents/papa-francesco-motu-proprio-20190507_vos-estis-lux-mundi.html (07.05.2019).
Konferencja Episkopatu Polski, Uchwała nr 14/384/2019 z dnia 8 października 2019 r. w sprawie nowelizacji Wytycznych dotyczących wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia, „Akta Konferencji Episkopatu Polski” (2019) nr 31, s. 259–261.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis Sacramentum o tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku z Najświęt-szą Eucharystią, 19.03.2004, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kkultu/redemptionis_sacramentum_25032004.html (10.01.2022).
Myrcha M., Prawo karne. Kara, Warszawa 1960.
Papale C., Errori procedurali più ricorrenti nei casi di delicta graviora, w: I delicti riservati alla Congragazione per la Dottrina della Fede. Norme, prassi, obiezioni, a cura C. Papale, Città del Vaticano 2014, s. 121–130 (Quaderni di Ius Missionale, 5).
Papale C., Il processo penale canonico. Commento al Codice di diritto canonico, Libro 7, Parte 4, Città del Vaticano 2012.
Papale C., Traccia di un caso di delitto contro la morale, w: I delitti riservati alla Congregazione per la Dottrina della Fede, a cura di A. D’Auria, C. Papale, Roma 2014, s. 181–191 (Quaderni di Ius Missionale, 3).
Pawluk T., Kanoniczny proces karny, Warszawa 1978.
Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 4, Olsztyn 2009.
Schouppe J.P., I procedimenti amministrativi di fronte alle disfunzioni nelle comunità ecclesiali. Profili penali, disciplinary e deontologici, w: Processo penale e tutela dei diritti nell’ordinamento canonico, a cura di D. Cito, Milano 2005, s. 651–666.
Secretaria Status seu Papalis, Rescriptum ex Audientia, Instructio De secreto pontificio, 4.02.1974, „Acta Apostolicae Sedis” 66 (1974), s. 89–92.
Secretaria Status, Regolamento generale della Curia Romana, 30.04.1999, „Acta Apostolicae Sedis” 91 (1999), s. 629–699.
Szafrański W., Święcenia w prawie kanonicznym, „Prawo Kanoniczne” 3 (1960) nr 3–4, s. 63–144.
Urru A.G., Punire per salvare. Il sistema penale nella Chiesa, Roma 2002.
Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępo-waniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. poz. 773).
Vicariato della Città di Vaticano, Linee guida per la protezione dei minori e delle persone vulnerabili, 26.03.2019, http://www.vatican.va/resources/resources_protezioneminori-lineeguida_20190326_it.html (26.03.2019).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
