Między obawą a nadzieją- poszukiwanie nowej roli zjednoczonych Niemiec na arenie międzynarodowej. Zarys debaty polityków i intelektualistów w pierwszej połowie lat 90-tych
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.2240Słowa kluczowe:
zjednoczone Niemcy, rola Niemiec w latach 90-tych, koncepcja „Zivilmacht”, Niemcy jako państwo handlowe, debata o roli zjednoczonych NiemiecAbstrakt
W wyniku zjednoczenia Niemiec w 1990 r. powstało największe i najludniejsze państwo Unii Europejskiej. Ze względu na przeszłość Niemiec oraz fakt, że proces jednoczenia przebiegał zaskakująco szybko, pytania o rolę, ambicje międzynarodowe zjednoczonych Niemiec stały się istotnym elementem ówczesnej debaty międzynarodowej. Przede wszystkim na to pytanie musieli odpowiedzieć sami Niemcy. Artykuł przedstawia debatę polityków i wybranych intelektualistów (przede wszystkim politologów, ekonomistów), która odbyła się w Niemczech w pierwszych 5 latach po zjednoczeniu. Ukazuje najważniejsze osie sporu, odmienne wizje roli Niemiec oraz sprzeczne oczekiwania międzynarodowych aktorów. W ostatnim fragmencie przedstawiono również ówczesną krytykę konkretnych działań rządu niemieckiego na arenie międzynarodowej, która odzwierciedla ambiwalentne, nierzadko sprzeczne oczekiwania wobec zjednoczonych Niemiec.Bibliografia
H. J. Axt, Hat Genscher Jugoslawien entzweit? Mythen und Fakten zur AuBenpolitik des vereintes Deutschlands, „Europa Archiv" 1993 Nr. 12, s. 351—360.
S. Bierling, Die AuBenpolitik der Bundesrepublik Deutschland, München 1999.
K. H. Bohrer, Warum wir keine Nation sind. Warum wir eine sollten, „Frankfurter Allgemeine Zeitung", 13 I 1990, dodatek specjalny, b.p.
H. Bork, Diplomatie im Stechschritt, „Der Tagesspiegel", 15 XI 1995.
W. von Bredow, Die AuBenpolitik der Bundesrepublik Deutschland: Eine Einführung, Wiesbaden 2006.
W. von Bredow, T. Jager, Neue Deutsche AuBenpolitik, Nationale Interessen in internationalen Beziehungen, Opladen 1993.
W. Bruns, Deutschlands Rolle in der internationalen Politik, Bonn 1992, (Studium FES, 45).
B. Conrad, Kinkel im Spagat zwischen Moral und Realpolitik, „Die Welt" 18 I 1995, s. 2. Die Zukunft der deutschen AuBenpolitik. Symposium des Forschungsinstituts der Deutschen Gesellschaft für AuBenpolitik am 19. Oktober 1992, K. Kaiser, H. W. Maull, Bonn 1993.
Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. I, Grundlagen, Oldenburg 1994.
Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. II, Herausforderungen, Oldenburg 1995.
Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. III, Interessen und Strategien, Oldenburg 1996.
Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. IV, Institutionen und Ressourcen, Oldenburg 1998.
D. Diner (wywiad), „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1995 Nr. 5, s. 545—553.
P. Glotz, Die falsche Normalisierung. Die unmerkliche Verwandlung der Deutschen lg8g—bis 1994. Essays, Frankfurt am Main 1994.
P. Glotz, Rokoko — Saal — Politik. Notizen zur deutschen AuBenpolitik nach 1989, „Die neue Gesellschaft. Frankfurter Hefte" 1993 Nr. 7, s. 604—611.
G. Grass, Ein Schnappchen namens DDR, „Die Zeit", 05 X 1990.
G. Grass, Kurze Rede eines vaterlandslosen Gesellen, „Die Zeit", 09 II 1990. M. i S. Greiffenhagen, Hypothek der Vergangenheit. Belastungen der auBenpolitischen Handlungsfahigkeit, „Internaltionale Politik" 1995 Nr. 8, s. 21—26.
U. Greiner, Das Phantom der Nation, „Die Zeit", 16 III 1990.
F. T. Grub, „Wende" und „Einheit" im Spiegel der deutschsprachige Literatur, Bd. 1, Untersuchungen, Berlin — New York 2003.
D. Grzybek, Handel i pokój. Geneza i ewolucja liberalnego pacyfizmu, Kraków 2015.
K. L. Günsche, Kinkel: RuBland nicht isolieren, „Die Welt", 13 I 1995.
J. Habermas, Nacjonalizm spod znaku „Deutsche Mark", w: O kondycji Niemiec. Tożsamość niemiecka w debatach intelektualistów po 1945 roku, Poznań 2008, s. 426—441.
Ch. Hacke, Deutschlands Rolle in Europa. Gemeinsam mit anderen Partnern Verantwortung tragen, „Das Parlament", 24—31 VII 1992.
A. Heinrich, Neue deutsche AuBenpolitik. Selbstversuche zwischen Zagreb und Brüssel, „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1991 Nr. 12, s. 1446—1458.
A. Heinrich, Wunderbare Wandlung. Die Nachnachkriegsdeutschen und der Bosnien Einmarsch. Ein Frontbericht, „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1993 Nr. 10, s. 406—415.
W. Horsley, Die sieben Kardinalsünde deuscher AuBenpolitik, „Das Parlament", 24—31 VII 1992.
J. G. Fichte, Der geschlossene Handesstaat, ein philosophischer Entwurf als Anhang zur Rechtslehre, w: Johann Gottlieb Fichte's samtliche Werke, 3. Bd., Berlin 1845.
J. G. Fichte, Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, tłum. P. Dybel, R. Marszałek, R. Reszke, Warszawa 1996.
H. James, Deutsche Identitat 1770—1990, Frankfurt—New York 1991.
D. Janicka, Ustawa zasadnicza w praktyce Republiki Federalnej Niemiec (1949—1989), Toruń 2009.
E. Jesse, Das Wiedervereinigte Deutschland — eine erweiterte oder eine neue Bundesrepublik?, Berlin 1999.
K. Kaiser, Das vereinigte Deutschland in der internationalen Politik, w: Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. 1, Grundlage, München 1994, s. 1—14.
K. Kaiser, Deutsche AuBenpolitik in der Ara des Globalismus. Zwischen Interdependenz und Anarchie, „Internationale Politik" 1995 Nr. 1, s. 27—36.
K. Kaiser, Die standige Mitgliedschaft im Sicherheitsrat. Ein berichtiges Ziel der neuen deutschen AuBenpolitik, „Europa Archiv" 1993 Nr. 19, s. 541—552.
K. Kaiser, H. W. Maull, Die Suche nach Kontinuitat in einer Welt des Wandels, w: Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. 1, Grundlagen, Oldenburg 1994.
K. Kinkel, Ansprache von BundesauBenminister Klaus Kinkel, anlaBlich der Feier des 125 jahrige Jubilaums des Auswartigen Amtes am 16 Januar 1995 in Bonn, „Bulletin der Bundesregierung", 24 I 1995, https://www.bundesregierung.de/Content/DE/ Bulletin/1990-1999/1995/06-95_Kinkel.html (dostęp: 12.07.2017).
K. Kinkel, Chancen der Erneuerung in Politik, Wirtschaft und Gesellschaft, „Bulletin der Bundesregierung", 24 II 1993, , https://www. bundesregierung.de/Content/DE/Bulletin/1990-1999/1993/16-93_ Kinkel.html (dostęp: 15.07.2017).
K. Kinkel, Den Frieden festigen, unsere Sicherheit starken und Stabilitat Europas erweitern. Erklarungzum Jahreswechsel, „Bulletin der Bundesregierung", 4 I 1994, s. 3—4.
K. Kinkel, Deutsche AuBen- und Sicherheitspolitik. Rede in der Graf Stauffenberg Kaserne in Sigmaringen am 29. April 1994, „Bulletin der Bundesregierung", 05 V 1994. https://www.bundesregierung.de/ Content/DE/Bulletin/1990-1999/1994/40-94_Kinkel.html (dostęp: 18.07.2017)
K. Kinkel, Deutsche AuBenpolitik in einer neuen Weltlage. Rede vor der Deutschen Geselschaft für Auswartige Politik, am 24. August 1994, „Bulletin der Bundesregierung", 29 VIII 1994, https://www. bundesregierung.de/Content/DE/Bulletin/1990-1999/1994/76-94_ Kinkel.html (dostęp: 10.07.2017).
K. Kinkel, Die Rolle Deutschlands in der Weltpolitik, „Bulletin der Bundesregierung", 03 III 1993, https://www.bundesregierung.de/ Content/DE/Bulletin/1990-1999/1993/18-93_Kinkel.html (dostęp: 15.07.2017) .
K. Kinkel, Europaeische Integration und freier Welthandel — Grundlagen unseres Wohlstandes, „Bulletin der Bundesregierung", 19 V 199, https://www.bundesregierung.de/Content/DE/ Bulletin/1990-1999/1993/41-93_Kinkel.html (dostęp: 12.07.2017).
K. Kinkel, Kernfrage deutscher AuBenpolitik, Rede vor der DGAP am 12 Oktober in Berlin, „Bulletin der Bundesregierung", 16 X 1995, https://www.bundesregierung.de/Content/DE/ Bulletin/1990-1999/1995/82-95_Kinkel.html (dostęp: 17.07.2017).
K. Kinkel, Leitlinien der AuBenpolitik des Vereinten Deutschlands. Rede auf dem KongreB des Bundesverbandes Deutscher Zeitungsverlager in Berlin am 5 Oktober 1992, „Bulletin der Bundesregierung", 7 X 1992, https://www.bundesregierung.de/Content/DE/ Bulletin/1990-1999/1992/109-92_Kinkel.html (dostęp: 15.07.2017).
H. Kohl, Die rolle deutschlands in Europa — Rede des Bundeskanzlers auf der Tagung „Forum für Deutschland" in Berlin, „Bulletin der Bundesregierung", 22.03.1991 https://www.bundesregierung.de/ Content/DE/Bulletin/1990-1999/1991/33-91_Kohl.html (dostęp: 13.07.2017).
H. Kohl, Offizieller Besuch des Bundeskanzlers in Indien, Singapur, Indonesien, Japan und Korea vom 18. Februar bis 3. Marz 1993, „Bulletin der Bundesregierung", 10 II 1993, https://www. bundesregierung.de/Content/DE/Bulletin/1990-1999/1993/20-93_ Kohl_1.html (dostęp: 13.07.2017).
H. Kohl, Rede zur Lage in Tschetschenien vor dem Deutschen Bundestag am 19. Januar 1995, „Internationale Politik" 1995 Nr. 4, https://www. bundesregierung.de/Content/DE/Bulletin/1990-1999/1995/05-95_ Kohl.html (dostęp: 13.07.2017).
H. Kohl, Standortbestimmung Deutschlands für die Herausforderungen der 90-er Jahre, „Bulletin der Bundesregierung", 27 I 1993., s. 1.
H. W. Maull, GroBmacht Deutschland. Anmerkungen und Thesen, w: Die Zukunft der deutschen AuBenpolitik, Symposium des Forschungsinstituts der Deutschen Gesellschaft für AuBenpolitik am 19. Oktober 1992, Bonn 1993, s. 53—72.
H. W. Maull, Internationale Politik zwischen Integration und Zerfall, w: Deutschlands neue AuBenpolitik, Bd. 2, Herausforderungen, München 1995, s. 1 — 22.
H. W. Maull, Japan und Deutschland: die neue Grossmachte?, „Europa Archiv" 1994 Nr. 21, s. 603-610.
H. W. Maull, Zivilmacht Bundesrepublik Deutschland. Vierzehn Thesen für neue AuBenpolitik, „Europa Archiv" 1992 Nr. 10, s. 269—278.
R. Nahrendorf, Deutschland braucht eine effiziente
AuBenwirtschaftspolitik, „Internationale Politik" 1995 Nr. 1, s. 46—54.
J. Newhouse, Bonn, der Westen und die Auflösung Jugoslawien. Das Versagen der Diplomatie — Chronik eines Skandal, „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1992 Nr. 10, s. 1190—1205.
S. Papcke, Die deutsche Innen- und AuBenpolitik auf dem Prüfstand, „Das Parlament", 24—31 XII 1993, s. 21.
V. Rittberger, Die Bundesrepublik Deutschland — eine Weltmacht? AuBenpolitik nach vierzig Jahren, „Aus Politik und Zeitgeschichte" 1990 Nr. 4—5, s. 3—19.
V. Rittberger, Weltmacht oder Handelsstaat, w: Die Deutsche in ihrer Welt, Berlin—München 1992, s. 233—263.
C. Schreer, Die Rolle Deutschlands im Irak-Krieg, http://www.iraktribunal. de/hearing190604/schreer.htm (11.07.2017).
D. Senghaas, Deutschlands verflochtene Interessen, „Internationale Politik" 1995 Nr. 8, s. 31—37.
D. Senghaas, Was sind der Deutschen Interessen, „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1993 Nr. 6, s. 673 — 687.
D. Senghaas, Verflechtung und Integration, w: Die Zukunft der Deutschen AuBenpolitik. Symposium des Forschungsinstituts der Deutschen Gesellschaft für AuBenpolitik am 19. Oktober 1992, Bonn 1993, s. 35—52.
V. C. Simon, Gefeierte Nation: Erinnerungskultur und Nationalfeiertag in Deutschland und Frankreich seit 1990, Frankfurt am Main 2007.
W. R. Smyser, Das Ausland und die AuBenpolitik des neuen Deutschland, „Internationale Politik" 1995 Nr. 4, s. 45—50.
W. R. Smyser, The Economy of United Germany: Colossus at the Crossroads, New York 1993.
Sonderweg. Spory o niemiecką drogę odrębną, red. H. Orłowski, Poznań 2008.
R. Stuth, Deutschlands neue Rolle im sich wandelnden Europa, „Aussenpolitik" 1992 Nr. 1, s. 22—32.
M. Tomala, Dyskusja na temat polityki zagranicznej zjednoczonych Niemiec, w: Polityka zagraniczna zjednoczonych Niemiec, red. T. Pawlak-Lis, Warszawa 1994 (Studia i Materiały PISM, Zeszyty Niemcoznawcze, 4), s. 5—42.
Urteil des Bundesverfassungsgericht zum Einsatz der Bundeswehr im Rahmen von System kollektiver Sicherheit vom 12. Juli 1994, Dokumente und Zeitgeschehen, „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1994 Nr. 4, s. 521—525.
M. Walser, Deutsche Sorgen, „Der Spiegel", 28 VI 1993, s. 40—47.
M. Walser, Über Deutschland reden, „Die Zeit", 4 XI 1988, s. 7.
P. Weilemann, Deutsche AuBenpolitik: Herausforderungen und
Verantwortung, wykład wygłoszony w Uniwersytecie Jagiellońskim, październik 1994, tekst w posiadaniu autora.
R. von Weizsacker, Ansprache des Bundesprasidenten in Hamburg zur deutschen Aussenpolitik, „Bulletin der Bundesregierung", 07.12.1993, https://www.bundesregierung.de/Content/DE/ Bulletin/1990-1999/1993/109-93_Weizs%C3%A4cker.html (dostęp: 16.07.2017).
W. Wette, Sonderweg oder Normalitat? Zur Diskusion um die internationale Position der Bundesrepublik, „Blatter für deutsche und internationale Politik" 1996 Nr. 1, s. 981 — 990.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Joanna Lubecka
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
