Charakterystyka kolekcji włoskich złoconych skór jako wstęp do badań nad pochodzeniem obić kurdybanowych w Zamku Królewskim na Wawelu
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3599Słowa kluczowe:
zamek króewski na Wawelu, włoska kolekcja zdobionych skór, barok, zamek MoritzburgAbstrakt
W Zamku Królewskim na Wawelu znajduje się duży zespół złoconych malowanych obić skórzanych z okresu baroku (l. 20 w. XVIII). Nie stanowiły one pierwotnego wyposażenia wawelskiej rezydencji, ale zostały nabyte w l. 30 w. XX z zamku Moritzburg, siedziby elektora saskiego i króla polskiego Augusta II Mocnego. W wielowątkowej problematyce dotyczącej tych tapet, zagadnienia proweniencji nie zostały dotychczas opracowane. Bazując na wskazówce o zainteresowaniu władcy kurdybanami z Wenecji, prezentuję kolekcje w kilku regionach Włoch. Największy w Europie zbiór złoconych skór zdobi pałac Chigich w Aricci. Dzięki zachowanym archiwaliom rodziny, można dokładnie wskazać miejsce ich wytworzenia: warsztaty rzymskie, nazwiska kurdybanników oraz dokładny czas, co stanowi cenny wyjątek. W odniesieniu do innych zbiorów w Rzymie, a także w Umbrii, Toskanii oraz Bolonii nie istnieją zazwyczaj informacje związane z proweniencją dzieł, a nawet również z miejscem i źródłem ich zakupu. We Florencji większe kolekcje złoconych skór znajdują się w dwóch muzeach: Stefano Bardini i Stibbert, stanowiąc wyraz antykwarycznego zbieractwa 2 poł. XIX w. W stosunku do obić z Krakowa, włoskie obiekty są wcześniejsze, gdyż większość datowanych jest na w. XVII, o odmiennej ornamentyce i charakterze. Dekoracja (układ, motywy) stanowi nawiązanie do wzornictwa stosowanego na tkaninach. Niestety w zapoznanym i przedstawionym materiale zabytkowym, nie występują przykłady złoconych tapet analogiczne w warstwie dekoracyjnej do istniejących na zamku na Wawelu. Z punktu widzenia techniki złocone obicia z krakowskiej rezydencji reprezentują, wytwarzane najczęściej we Włoszech, skóry o powierzchni płaskiej, różnicowanej za pomocą puncowania, ze wzorem zaznaczonym farbą. Aspekty technologiczne, nie mogą jednak przesądzać o miejscu powstania obiektu, wobec wytwarzania kurdybanów płaskich również w innych krajach Europy. Podobnie wyróżnika geograficznego nie stanowią zastosowane typy punc. Wobec powyższych wniosków temat wymaga kontynuowania, zwłaszcza badanie działalności warsztatów w Wenecji.
Bibliografia
P. D’Amore, ‘I parati e i tessili da arredamento’, [in:] Il Museo Nazionale d'Arte Orientale a Palazzo Brancaccio, [Livorno] 1997.
K. Aschengreen Piacenti, ‘The conservation campaigne [sic] at Villa Stibbert. Case studies’ [in:] Multidisciplinary Conservation: A Holistic View for Historic Interiors, ICOM-CC Interim Meeting, Rome 2010, pp. 1–9.
Bedeutende Goldledertapeten 1550-1900, Essen 1998.
A. Bender, Złocone kurdybany w Polsce, Lublin 1992.
A. Bender, ‘Dzieje złoconych kurdybanów we Włoszech’, in Summarium KUL 1995-1996, no. 24–25 (44–45), pp. 155-178.
M. Bercé, ‘I pannelli in cuoio dorato e dipinto del Palazzo di San Quirico’, [in:] Il Palazzo Chigi Zondadari a San Quirico d'Orcia. Architettura e decorazione di un palazzo barocco, a cura di M. Eichberg e F. Rotundo, San Quirico d'Orcia 1999, pp. 199–206.
A. Contadini, ‘Due pannelli di cuoio dorato nel Museo Civico Medievale di Bologna’, Annali di Ca’Foscari XXVII (1988), 3, pp. 127-142.
A. Contadini, ‘“Cuoridoro” tecnica e decorazione di cuoi dorati veneziani e italiani con influssi islamici’, [in:] Arte veneziana e arte islamica: atti del Primo simposio internazionale sull'arte veneziana e l'arte islamica, ed. E. J. Grube, Venice 1989, pp. 231-251.
G. Dehio, Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler, Sachsen, vol. 1, Regierungsbezirk Dresden, München.
G. M. Fachechi, ‘George Washington Wurts, Henriette Tower, una collezione “di curiosità e opere d’arte” e una villa “magnificent, the handsomest ever bestowed on Rome”, [in:] Riflessi del Collezionismo tra bilanci critici e nuovi contributi, Atti del convegno Urbino 2013, ed. G. P. Folesani, A. M. Ambrosini Massari, 2014
Goldrausch. Die Pracht der Goldledertapeten, eds. S. Thümmler and C. E. Gerner, München 2006 (Kataloge der Museumslandschaft Hessen Kassel, vol. 37).
H. G. Hartmann, Moritzburg: Schloss und Umgebung in Geschichte und Gegenwart, Weimar 1989.
M. Kałamajska-Saeed, ‘Reklama handlowa holenderskich kurdybanów w XVII w. i obecne z niej pożytki’, [in:] Rzemiosło artystyczne. Materiały Sesji Oddz. Warsz. SHS, ed. R. Bobrow, vol. II, Warszawa 2001, pp. 191–196
E. F. Koldeweij, Goudleer Kinkarakawa. De geschiedenis van het Nederlands goudleer en zijn invloed in Japan, ed. Frits Scholten, Zwolle 1989.
G. Moroni, Dizionario di erudizione stolico-ecclesiastica da S. Pietro sino ai nostri giorni, vol. XXV, Venezia 1844.
M. Nimmo, M. Paris, F. Petrucci, ‘The leather furnishings in Palazzo Chigi in Ariccia: documentary sources’, [in:] Proceedings of the 10th Interim Meeting of ICOM-CC Working Group on Leather and related materials, Offenbach, 29-31 August 2012 (published in 2013).
M. Nimmo, M. Paris, L. Rissotto, Cuoio dorato e dipinto. Schedatura di manufatti. Repertorio dei punzoni, Roma 2008.
F. Petrucci, ‘Palazzo Chigi di Ariccia: parati in cuoio’, [in:] Vestire i palazzi. Stoffe, tessuti e parati negli arredi e nell’arte del Barocco, eds. A. Rodolfo, C. Volpi, Vatican 2014.
G. Rossignoli, Cuoi d'oro. Corami da tappezzeria, paliotti e cuscini del Museo Stefano Bardini, Firenze 2009.
A. Schulze, ‘Der Bestand an ornamentalen Ledertapeten im Schloss Moritzburg einst und heute sowie die konservatorisch-restauratorischen Problemstellungen bei ihrer Erhaltung’ [in:] Ledertapeten – Bestände, Erhaltung und Restaurierung, Dresden 2004
A. Schulze, Goldleder zwischen 1500 und 1800. Herstellung und Erhaltung, Dresden 2011 (Arbeitsheft 17 Landesamt für Denkmalpflege Sachsen)
O. Sieradzka-Malec, ‘Kurdybany wawelskie w świetle międzywojennych archiwaliów. Zarys problematyki’, Studia Waweliana XV (2013), pp. 61¬–77.
O. Sieradzka-Malec, ‘Złocone obicia ścienne w zamku Moritzburg i Zamku Królewskim na Wawelu – porównanie zasobów i stan badań nad proweniencją artystyczną dekoracyjnych skór’ [in:] Tendit in ardua virtus. Studia ofiarowane Profesorowi Kazimierzowi Kuczmanowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Kraków 2017, pp. 219 – 231.
O. Sieradzka-Malec, ‘Wacław Szymborski. Pierwszy konserwator dzieł sztuki w zamku na Wawelu’, Studia Waweliana XVI (2015), pp. 187–210.
O. Sieradzka-Malec, ‘Gilt-leather wall hangings that have been identified in Venice are identical to those that adorn the interiors of Wawel Royal Castle in Kraków (Cracow)’, Perspektywy Kultury 21 (2/2018), p. 167-191.
B. Werner, ‘Die ornamentalen Ledertapeten im Schloss Moritzburg’, Sächsische Heimatblätter, 5/72, pp. 212–219.
M. Nimmo, M. Paris, F. Petrucci, ‘The leather furnishings in Palazzo Chigi in Ariccia: documentary sources’, [in:] Proceedings of the 10th Interim Meeting of ICOM-CC Working Group on Leather and related materials, Offenbach, 29-31 August 2012 (published in 2013).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
