(...) klasztor ubogi tuteczny pogorzaly, zubożały, spustoszały (...) − uwagi o najstarszym katalogu przeorów klasztoru dominikanów w Oświęcimiu
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3418Słowa kluczowe:
Oświęcim, Dominikanie, prozopografiaAbstrakt
Celem niniejszego eseju jest przestawienie katalogu przeorów Klasztoru Dominikanów w Oświęcimiu. Przedmiotem analizy był najstarszy zachowany katalog przeorów, przechowywany w zbiorach archiwum Dominikanów w Krakowie, który został utworzony na początku XVII w. Omawiane są również inne ważne źródła dotyczące historii oświęcimskich dominikanów – dzieła znajdujące się w archiwach w Krakowie, Wrocławiu, we Lwowie i w Rzymie. Wśród oświęcimskich przeorów znajdujemy m.in. ojca Mikołaja Ursinusa, który był pomysłodawcą planu podzielenia polskiej prowincji zakonu na dwie części, a także królewskich spowiedników, kaznodziejów z Katedry Wawelskiej oraz zakonników, którzy służyli również jako przeorzy w krakowskim klasztorze Dominikanów. Jednym z tych przeorów był ojciec Leonard Niezabitowski, który, jak głosi dominikańska tradycja, przetłumaczył na język polski Biblię.
Bibliografia
S. Barącz, Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, vol. II, Lwów 1861.
E. Belcarzowa, Czy Leonard Niezabitowski był autorem przekładu Biblii Leopolity, “Polonica”, vols. XXII−XXIII (2003), pp. 401−409.
U. Borkowska, Królewscy spowiednicy, in: Ludzie, kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze − wczesna epoka nowożytna), eds W. Iwańczak, S. K. Kuczyński, Warszawa 2001, pp. 173−194.
A. Borowik, Sztuka XIX i pierwszej połowy XX wieku, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. I, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 339−358.
W. Bucichowski, Lista lektorów dominikańskich prowincji polskiej od erygowana prowincji (1225) do roku 1525, “Przegląd Tomistyczny”, vols VI−VII (1997), pp. 45−233.
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982.
K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, pt. I documents from the years 1113−1571, Wrocław−Warszawa−Kraków 1966.
M. Fic, Szkolnictwo oświęcimskie w latach 1772−1951, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. I, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 364−385.
J. Fijałek, Dwaj dominikanie krakowscy: Jan Biskupiec i Jan Falkenberg. W pięćsetną rocznicę odwołania satyry antypolskiej Falkenberga w Rzymie 1424, in: Księga pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera, vol. I, Lwów 1925, pp. 271−348.
P. P. Gach, Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773−1914, Lublin 1984.
T. Gałuszka, Ekonomia w małej wspólnocie zakonnej. Dominikanie w Opatowcu w latach 1283−1526, in: Inter oeconomiam coelestem et terrenam. Mendykanci a zagadnienia ekonomiczne, eds W. Długokęcki, T. Gałuszka, R. Kubicki, A. Zajchowska, Kraków 2011, pp. 433−453.
T. Gałuszka, Szkolnictwo konwentualne i partykularne w strukturach polskiej prowincji dominikanów XIV stulecia. Nowe ujęcie w świetle nowych źródeł, “Roczniki Historyczne”, vol. 78 (2012), pp. 191−211.
H. Gapski, Profesi dominikańscy konwentu krakowskiego w latach 1509−1650 (Na podstawie księgi profesji), in: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222−1972, ed. Jerzy Kłoczowski, vol. I, Warszawa 1975, pp. 647−686.
J.N. Gątkowski, Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, Lwów 1867.
K. Jasiński K., Dominikańskie pochówki Piastów, in: Dominikanie w środkowej Europie w XIII−XV wieku. Aktywność duszpasterska i kultura intelektualna, eds J. Kłoczowski, J. A. Spież OP, Poznań 2002, pp. 219239.
K. Kaczmarek, Konwent dominikanów poznańskich w średniowieczu, “Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski”, vol. I (2003), pp. 35−54.
K. Kaczmarek, Studia nad historią dominikanów w Polsce. Stan i kierunki badań − głos w dyskusji, in: Dzieje dominikanów w Polsce XIII− XVIII wiek. Historiografia i warsztat badawczy historyka, eds H. Gapski, J. Kłoczowski, J. A. Spież, Lublin 2006, pp. 139−147.
P. Kielar, Klasztory dominikańskie na Śląsku w czasie reformacji, in: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222−1972, ed. J. Kłoczowski, vol. I, Warszawa 1975, pp. 553−586.
J. Kłoczowski, Dominikanie Polscy na Śląsku w XIII−XIV wieku, Lublin 1956.
Z. Latos, Troska Salezjanów o ośrodki kultu maryjnego w Polsce w latach 1898−1998, “Seminare”, vol. XIV (1998), pp. 147−169.
A. Markiewicz, “Wielki, zacny w szerokości, wesoły, pański, w jasności”. Kościół i klasztor Dominikanów św. Jacka w Warszawie w XVII wieku, in: Atria caeli. Epitafia i nagrobki w dominikańskim kościele św. Jacka w Warszawie, ed. A. Markiewicz, Kraków 2009, pp. 9−25.
Ł. Myszka, Dominikanie w Toruniu od XVI do XIX wieku. Katolicki zakon w protestanckim mieście, Kraków 2015.
A. Nowakowski, Dzieje ustroju i prawa księstw Oświęcimskiego i Zatorskiego, Białystok 1988.
E. Ozorowski, Litwanides (Andryanowic, Andrzejowicz, Litus, Litwinkowicz) Walerian Bartłomiej, in: Słownik polskich teologów katolickich, ed. E. Wyczawski, vol. II h-ł, Warszawa 1982, pp. 538−539.
E. Ozorowski, Olewiński (Udovius, Vidavius, z Widawy) Gabriel (zm. 1622), in: Słownik polskich teologów katolickich, ed. E. Wyczawski, vol. III M−R, Warszawa 1982, p. 245.
P. Pajor, Sztuka średniowieczna i nowożytna, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. I, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 325−338.
H. Palkij, Rozwój miasta w czasach koronnych, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. II, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 117−165.
J. Pietrzykowski, Duchowni Polscy − dobrodzieje salezjańscy z lat 1898−1938, “Seminare”, vol. XVIII (2002), pp. 605−625.
A. Pobóg-Lenartowicz, Stan i perspektywy badań nad dominikanami w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem Śląska), in: Dzieje dominikanów w Polsce XIII−XVIII wiek. Historiografia i warsztat badawczy historyka, eds H. Gapski, J. Kłoczowski, J. A. Spież, Lublin 2006, pp. 69−77.
K. R. Prokop, Księstwa oświęcimskie i zatorskie w historiografii (XV−XX w.), “Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Zeszyty Historyczne”, vol. IX (2006), pp. 15−47.
K. R. Prokop, Księstwo oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438−1513. Dzieje polityczne, Kraków 2002.
O. M. Przybyłowicz, Archiwalia proweniencji zakonnej diecezji krakowskiej w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie, “Studia Źródłoznawcze”, vol. XLIX (2011), pp. 117−125.
J. Rajman, Kościoły średniowiecznego Oświęcimia (do końca XVI wieku), in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. II, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 343−391.
J. Rajman, Księstwo oświęcimskie. Zarys dziejów i postulaty badawcze, in: Osviecimensis. Kroniki zamkowe, 2013, pp. 4−88.
J. Rajman, Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu, Kraków 1998.
J. Rajman, Średniowieczne klasztory na Górnym Śląsku. Problem rekrutacji i zasięg społecznego oddziaływania, in: Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym, eds M. Derwich, A. Pobóg- Lenartowicz, Opole−Wrocław 1996, pp. 67−75.
M. Rechowicz, Wydział Teologiczny Akademii Krakowskiej w XVII i XVIII wieku, in: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, vol. II Od Odrodzenia do Oświecenia, pt. II Teologia neoscholastyczna i jej rozwój w akademiach i szkołach zakonnych, ed. M. Rechowicz, Lublin 1975, pp. 9−31.
I. Rychlik, Księstwa oświęcimskie i zatorskie, Tarnów 1889.
D. Rychtel-Mantur, Topografia miasta, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. II, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 165−177.
E. Skalinska-Dindorf, Kronika Oświęcimia. Dzieje Oświęcimia na tle dziejów ziemi oświęcimsko-zatorskiej do 1772 roku, Oświęcim 2007.
E. Skalinska-Dindorf, Oświęcim: zarys dziejów, Oświęcim 1990.
J. Sperka, Ziemia i księstwo oświęcimskie do połowy XV wieku, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. I, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 54−108.
J. Stanek, Z dziejów ziemi oświęcimskiej, Kraków 1959.
P. Stanko, Dzieje klasztoru dominikańskiego św. Krzyża w Oświęcimiu do połowy XIV wieku, in: Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku, ed. A. Barciak, Katowice 2008, pp. 135−145.
P. Stanko, Prawa i przywileje szlachty oświęcimskiej i zatorskiej do 1564 roku, in: Historia vero testis temporum. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Krzysztofowi Baczkowskiemu w 70. rocznicę urodzin, eds J. Smołucha, A. Waśko, T. Graff, P. F. Nowakowski, Kraków 2008, pp. 511−525.
T. Stolarczyk, Analecta Dominiciana. Szkice z dziejów Zakonu Braci Kaznodziejów w Polsce Środkowej (XIII-XVIII wiek), Wieluń 2016.
J. Szablowski, Kościół podominikański i kaplica pw. św. Jacka, in: Katalog zabytków sztuki w Polsce, vol. I województwo krakowskie, ed. J. Szablowski, Warszawa 1953.
W. Szymborski, Bracia z ulicy Freta. Studia nad dominikanami warszawskimi w epoce nowożytnej, Kraków 2018.
R. Świętochowski, Leonard Niezabitowski tłumaczem Biblii Leopolity, “Ruch Biblijny i Liturgiczny”, vol. 14, no. 5 (1961), pp. 195−197, https:// doi.org/10.21906/rbl.2830.
R. Świętochowski, Litwanides (Litus, Litwinkowicz, Adryanowic, mylnie Andrzejowicz) Bartłomiej, imię zakonne Walerian (1574−1635), in: Polski Słownik Biograficzny, vol. XVII (1972), pp. 487−488.
R. Świętochowski, Niezabitowski (Niezabidowski, Nesabydowski, starogrodzki) Leonard (zm. 1583), dominikanin, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. XXIII (1978), pp. 100−101.
R. Świętochowski, Olewiński Gabriel z Widawy (zm. 1622), in: Polski Słownik Biograficzny, vol. XXIII (1978), p. 787.
M. Trąba, Kościół katolicki i życie religijne miasta w XIX i XX wieku, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. II, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 421−466.
J. Turek, Jan Biskupiec, prowincjał polskich dominikanów w latach 1411−1417, in: Ecclesia, regnum, fontes. Studia z dziejów średniowiecza, eds S. Gawlas, K. Gołąbek, M. A. Janicki, R. Michałowski, M. Piber- Zbieranowska, P. Węcowski, Warszawa 2014, pp. 87−95.
J. Turek, Podział polskiej prowincji dominikanów w czasach prowincjalatu Jana Biskupca w latach 1415−1417, “Przegląd Historyczny”, vol. CVI, no. 2 (2015), pp. 287−325.
J. Turek, Sigillum provincialatus cum Beata Maria Virgine. Studium pieczęci polskich prowincjałów dominikańskich z XIV i XV wieku, “Studia Źródłoznawcze”, vol. LIV (2016), pp. 59−84, http://dx.doi. org/10.12775/SZ.2016.06.
G. Wierzchowski, Dzieje klasztoru dominikanów w Sieradzu od lat 30. XIII wieku do 1864 roku, Sieradz 2012.
E. Wółkiewicz, Instytucje kościelne w Oświęcimiu w XVII i XVIII wieku, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. II, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 391−420.
H. E. Wyczawski, Niezabitowski Leonard, in: Słownik polskich teologów katolickich, ed. E. Wyczawski, vol. III m-r, Warszawa 1982, p. 213.
K. Zawadzka, Biblioteki klasztorne Dominikanów na Śląsku (1239−1810), Wrocław 1999.
M. Zdanek, Kaplice i ołtarze dominikańskiego kościoła Świętej Trójcy w Krakowie do początku XVII w., in: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, eds A. Markiewicz, M. Szyma, M. Walczak, Kraków 2013, pp. 109−125.
M. Zdanek, Szkoły i studia dominikanów krakowskich w średniowieczu, Warszawa 2005.
K. Zimnoch, Biblioteka dominikańska w Choroszczy w XVII wieku, in: Parafia rzymskokatolicka w Choroszczy 550 lat. Księga jubileuszowa, eds T. Kasabuła, A. Szot, Białystok 2009, pp. 135−149.
D. Żurek, Rozwój miasta do końca XVI wieku, in: Oświęcim – miasto pogranicza, vol. II, eds B. Czwojdrak, K. Miroszewski, P. Węcowski, Warszawa 2018, pp. 51−111.
Archivum Generale Ordinis Praedicatorum – photocopy in the collections of APPD XIII 86120 23/XIX.
Acta Capitulorum Provinciae Poloniae Ordinis Praedicatorum, vol. II: a. 1603–1700, ed. R. F. Madura, TS in the collection of the Library of the Dominican Fathers in Cracow.
A. Bzowski, Propago D. Hyacinthi Ļavmatvrgi Poloni, Venetia 1606.
Chronografia albo Dziejopis Żywiecki... Andrzeja Komonieckiego, ed. S. Grodziski, I. Dwornicka, Żywiec 1987.
T. Gałuszka, Fragmenty czternastowiecznych akt kapituł prowincjalnych dominikanów polskich w zbiorach Bayerische Staatsbibliothek w Monachium. Kapituła prowincjalna w Opatowcu w 1384 r., “Studia Źródłoznawcze”, vol. LI (2013), pp. 107−123.
S. Kuraś (ed.), Zbiór dokumentów Małopolskich, pt. I documents from the years 1257−1420, Wrocław−Warszawa−Kraków 1962.
S. Kuraś (ed.), Zbiór dokumentów małopolskich, pt. II documents from the years 1421−1441, Wrocław−Warszawa−Kraków 1963.
R. F. Madura (ed.), Acta Capitulorum Provinciae Poloniae Ordinis Praedicatorum, vol. I 1225−1600, OP, Roma 1972.
F. Nowowiejski, Phaenix decoris et ornamenti Provinciae Poloniae S. Ordinis Praedicatorum D. Hyacinthus Odrovansius redidivus..., Posnaniae 1752.
M. Siejkowski, Dni roczne świętych, błogosławionych, wielebnych y Pobożnych Sług Boskich, Zakonu Kaznodziejskiego.... zebrane, Kraków 1743.
M. Siejkowski, Świątnica Pańska to iest Kościół Boga w Troycy SS. iedynego z Klasztorem WW. OO. Dominikanów w Krakowie, znacznemi Swiętych Pańskich Relikwii, Kapicami, Ołtarzami, Obrazami y rożnemu Apparencyami przyozdobiona, Kraków 1743.
I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś (eds), Zbiór dokumentów Małopolskich, pt. IV documents from the years 1211−1400, Wrocław−Warszawa−Kraków 1969.
I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś (eds), Zbiór dokumentów Małopolskich, pt. V documents from the years 1401−1440, Wrocław−Warszawa−Kraków 1970.
I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, H. Wajs (eds), Bullarium Poloniae, vol. IV 1417−1431, Romae−Lublini 1992.
J. Szujski (ed.), Dwie listy profesorów Teologii, Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce, vol. I (1878), pp. 85−94.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
