Studium generalne dominikanów polskich w XIV wieku?
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.649Słowa kluczowe:
studium generalne dominikanów, szkolnictwo zakonne, Polska Prowincja Dominikanów w XIV wieku, Kościół w XIV wieku, kapituły generalne dominikanówAbstrakt
Głównym tematem artykułu jest geneza studium generalnego dominikanów polskich. W wyniku wieloletnich i skomplikowanych badań prowadzonych przez Krzysztofa Kaczmarka i Macieja Zdanka udało się ustalić, że pierwsze źródłowe dowody potwierdzające funkcjonowanie krakowskiego studium generale pochodzą z lat 1404/1405–1410. Jednak przytoczone daty stanowią jedynie terminus ante quem powstania tego ośrodka kształcenia. Autor skupił się na pewnym wydarzeniu z lat 1304–1316, które w literaturze przedmiotu nazywane jest zazwyczaj „nieudaną próbą utworzenia studium generalnego w Krakowie”. Ponowna analiza dominikańskich akt kapituł generalnych, sytuacji wewnętrznej zakonu w pierwszej połowie XIV wieku oraz dziejów polskiej prowincji dominikanów pozwoliły zaproponować lub raczej powtórnie wprowadzić do dyskusji naukowej zarzuconą dawną hipotezę: prawdopodobnie studium generalne polskich dominikanów powstało już w XIV wieku, być może niedługo po ogłoszeniu w 1304 roku zmian w rozdziale De studentibus.
Bibliografia
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, rkps IV F 198.
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, rkps I Q 451.
Acta capitulorum generalium ordinis Praedicatorum. Ed. B. M. Reichert. W: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum historica. T. 1–8. Romae–Stuttgardiae 1898–1899.
Acta capitulorum Provincialium Provinciæ Romaniæ (1243–1344). Ed. T. Kæppeli. Romæ 1941.
Creytens R., Les constitutions des frères prêcheurs dans la redaction de s. Raymond de Peñafort (1241). „Archivum Fratrum Praedicatorum” T. 18: 1948, s. 5–68.
Delacroix-Besnier C., Les Dominicains et la chrétienté grecque aux XIVe et XVe siècles. Rome 1997.
Emden A. B., Dominican confessors and preachers. „Archivum Fratrum Praedicatorum” T. 32: 1962, s. 180–210.
Emden A. B., A survey of Dominicans in England based on the ordination lists in episcopal registers (1268 to 1538). Rome 1967.
Franquinet G. D., Histoire des couvents de l’ordre de St. Dominique dans le Limbourg. Maestricht 1854.
Frazik J. T., Przemiany przestrzenne kościoła Dominikanów w Łańcucie. „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” T. 4: 1970, s. 181–197.
Gallén J., La province de Dacie de l`Order des Frères Prêcheurs. Helsingfors 1946.
Gałuszka T., W przededniu powstania „studium generale”. Nowe badania nad czternastowiecznym zachowanym księgozbiorem dominikanów krakowskich, „Przegląd Tomistyczny” T. 16: 2010, s. 25–42.
Gałuszka T., Fragmenty czternastowiecznych akt kapituł prowincjalnych dominikanów polskich w zbiorach Bayerische Staatsbibliothek w Monachium. Kapituła prowincjalna w Opatowcu w 1384 r. „Studia Źródłoznawcze” T. 51: 2013, s. 105–120.
Gałuszka T., Liber constitutionum dominikanów krakowskich z lat 1273–1318. „Studia Źródłoznawcze” T. 50: 2012, s. 1–25.
Gałuszka T., Fragment akt kapituły prowincjalnej dominikanów polskich z 90. lat XIV wieku. Studium historyczne i edycja tekstu. „Roczniki Historyczne” T. 79: 2013, s. 119–146.
Gałuszka T., Szkolnictwo konwentualne i partykularne w strukturach polskiej prowincji dominikanów XIV stulecia. Nowe ujęcie w świetle nowych źródeł. „Roczniki Historyczne” T. 78: 2012, s. 191–211.
Gałuszka T., Mikołaja Duthorowa OP „error condemnatus ab Ecclesia”. Dominikanie polscy wobec herezji i nowych nurtów pobożności w 1. połowie XIV wieku. „Kwartalnik Historyczny” T. 122: 2014, nr 1, s. 73–106.
Gałuszka T., Dominikanie i spory wokół prawa do słuchania spowiedzi. Recepcja bulli Jana XXII „Vas electionis” w diecezji wrocławskiej w 1. połowie XIV wieku. „Studia Źródłoznawcze” T. 52: 2014, s. 3–22.
Gałuszka T., Kolektor Piotr z Auvergne i plebani versus biskup Jan Grotowic i dominikanie. Z badań nad polskimi dominikanami i dziejami diecezji krakowskiej w 1. połowie XIV wieku. „Przegląd Historyczny” T. 105: 2014, nr 3, s. 315–337.
Gałuszka T., Krakowscy pobożni laicy czy begardzi heretycy? Z badań nad czternastowiecznym „Tractatus contra begharodos” Henryka Harrera. „Folia Historica Cracoviensia” Vol. 18: 2012, s. 47–73.
Gałuszka T., Kryzys w diecezji krakowskiej w pierwszej połowie XIV wieku? Z badań nad „Tractatus contra beghardos” Henryka Harrera. W: Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła. Pod red. T. Gałuszki, T. Graffa, G. Rysia. Kraków 2013, s. 285–300.
Galbraith G. R., The constitution of the Dominican order 1216 to 1360. Manchester 1925.
Hinnebusch W. A., The history of the Dominican order. Vol. 2. New York 1973.
Hinnebusch W. A., Dominikanie – krótki zarys dziejów. W: Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu. Pod red. M. A. Babraja. Poznań 1986, s. 159–162.
Hommedal A. T., The medieval Dominican friary of St Olav in Oslo, Norway: history and architecture. W: Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa. Pod red. D. A. Dekańskiego, A. Golembnika, M. Grubki. Gdańsk–Pelplin 2003, s. 371–388.
Harsányi A., A Domonkosrend Magyarországon a reformáció előtt. Debrecen 1938.
Hunčaga G. P., Historické štúdie k dejinám dominikánov. Bratislava 2008.
Hunčaga G. P., Dominikáni na ceste k intelektuálnym elitám vercholného stredoveku. Kraków–Bratislava 2013.
Kaczmarek K., Wokół historiograficznych sporów o początki dominikańskiego studium generalnego w Krakowie. „Przegląd Tomistyczny” T. 16: 2010, s. 13–24.
Kaczmarek K., Szkoły i studia polskich dominikanów w okresie średniowiecza. Poznań 2005.
Kaczmarek K., Podział polskiej prowincji dominikanów na przełomie XIII i XIV w. W: Kościół w monarchiach Przemyslidów i Piastów. Poznań 2009, s. 259–274. Materiały z konferencji naukowej Gniezno 21–24 września 2006 roku. Pod red. J. Dobosza.
Kaczmarek K., Głos w dyskusji nad początkami studium generalnego dominikanów w Krakowie. „Nasza Przeszłość” T. 91: 1999, s. 77–100.
Kaczmarek K., Jeszcze o lektorach i studentach w średniowiecznej prowincji polskich dominikanów oraz ich szkołach w Krakowie i we Lwowie. „Nasza Przeszłość” T. 88: 1997, s. 59–89.
Kaepelli T., Ein Fragment des in Friesach 1315 gefeierten Kapitels der Provinz Teutonia. „Archivum Fratrum Praedicatorum” T. 48: 1978, s. 71–75.
Kielar P., Studia nad kulturą szkolną i intelektualną dominikanów prowincji polskiej w średniowieczu. W: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972. Pod red. J. Kłoczowskiego. T. 1. Warszawa 1975, s. 271–515.
Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII–XIV wieku. Lublin 1956.
Kłoczowski J., Zakon dominikański i początki wyższego szkolnictwa na ziemiach polskich. W: Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa. Pod red. D. A. Dekańskiego, A. Golembnika, M. Grubki. Gdańsk–Pelplin 2003, s. 67–87.
Korolec J. K., Studium Generalne w Krakowie – prawne warunki istnienia. „Materiały i Studia Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej” T. 4: 1965, s. 101–126.
Korolec J. K., Studium generale dominikanów klasztoru Świętej Trójcy w Krakowie. W: Dominikanie w środkowej Europie w XIII–XV wieku. Pod red. J. Kłoczowskiego, J. A. Spieża. Poznań 2002, s. s. 173–186.
Koszewierski W., Dominikanie klasztorów ruskich. Lublin 2006.
Loenertz R., La Société des Fréres Pérégrinants, Roma 1937.
Löhr G. M., Die Kölner Dominikanerschule vom 14. bis zum 16. Jahrhundert mit einer übersicht über die Gesamtentwicklung. Köln 1948.
Löhr G. M., Die Dominikaner an den Universitäten Erfurt und Mainz. „Archivum Fratrum Praedicatorum” T. 23: 1953, s. 236–274.
Magister Raimundus. Atti del convegno per il IV centenario della canonizzazione di San Raimondo de Penyafort: 1601–2001. Pod red. C. Longo. Roma 2002.
Mengozzi G. C., I domenicani a Rimini. „Memorie Domenicane” T. 46: 1929, s. 192–337
Mortier D. A., Histoire des Maitres Généraux. T. 2. Paris 1905.
Mulchahey M. M., „First the bow is bent in study”. Dominican education before 1350. Toronto 1998.
Parmeggiani R., Ordini mendicanti nella città e nella diocesi. W: Storia della Chiesa riminese. T. 2. Pod red. A. Vasina. Rimini 2011, s. 287–288.
Rosenorn Lehn E. F., La province de Dacia (Danemark, Suède et Norvèqe). Rome 1899.
Sibilio V., Benedetto XI. Il papa tra Roma e Avignone. Roma 2004.
Spież J. A., Dominikanie w Kamieńcu Podolskim. W: Pasterz i twierdza. Pod red. J. Wołczańskiego. Kraków–Kamieniec Podolski 2001, s. 249–273.
Świętochowski R., Szkolnictwo teologiczne dominikanów. W: Dzieje teologii katolickiej w Polsce. T. 2: Od Odrodzenia do Oświecenia, cz. 2: Teologia neoscholastyczna i jej rozwój w akademiach i szkołach zakonnych. Pod red. M. Rechowicza. Lublin 1978, s. 211–285.
Torrell J. P., Tomasz z Akwinu – człowiek i dzieło. Przeł. A. Kuryś. Warszawa 2008.
Trajdos T. M., Dominikanie na ziemiach ruskich państwa polsko-litewskiego w średniowieczu. W: Dzieje dominikanów w Polsce XIII–XVIII wieku. Pod red. H. Gapskiego, J. Kłoczowskiego, J. A. Spieża. Lublin 2006, s. 147–166.
Trajdos T. M., Kaznodzieje dominikańscy we Lwowie w XV wieku. W: Kaznodziejstwo średniowieczne – Polska na tle Europy. Teksty, atrybucje, audytorium. Pod red. K. Brachy. Warszawa 2014, s. 141–154.
Turek J., Regens krakowski Jan z soboru pizańskiego w świetle dwóch traktatów Jana Falken-
berga. „Przegląd Tomistyczny” T. 16: 2010, s. 43–57.
Vargas M., Taming a brood of vipers. Conflict and change in fourteenth-century Dominican convents. Boston 2011.
Voste R., Dominicans, Muslims and Jews in the Medieval Crown of Aragon. Cambridge 2010.
Zajchowska A., Czy w dominikańskim „studium generale” w Krakowie urządzano otrzęsiny? „Collatio de beanis” w rękopisie LXV6 z Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie. „Przegląd Tomistyczny” T. 16: 2010, s. 59–75.
Zawitkowska W., Święty Jacek Odrowąż i jego związki z Przemyślem. W: Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku. Pod red. A. Barciaka. Katowice 2008, s. 56–75.
Zdanek M., Regensi dominikańskiego studium generalnego w Krakowie do 1596 r. „Przegląd Tomistyczny” T. 16: 2010, s. 77–124.
Zdanek M., Szkoły i studia dominikanów krakowskich w średniowieczu. Warszawa 2005.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Tomasz Gałuszka
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
