Rozkład armii austro-węgierskiej w 1918 r.
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3601Słowa kluczowe:
I wojna światowa, armia austro-węgierska, bunty wojskoweAbstrakt
Rozpad armii austro-węgierskiej w końcowej fazie I wojny światowej wynikał ze splotu kilku czynników. Były to: kryzys aprowizacyjny dotykający nie tylko ludność cywilną, lecz także żołnierzy; brak wiary w zwycięstwo, spotęgowany klęską podczas ofensywy nad Piave na froncie włoskim (czerwiec 1918); powrót jeńców z niewoli rosyjskiej (marzec-październik 1918) w znacznej mierze zrewoltowanych i zanarchizowanych i wreszcie wzrost nastrojów partykularnych wśród różnych grup etnicznych. Przejawami rozkładu wojska były: masowe dezercje i samowolne przedłużanie urlopów, symulowanie chorób, odmowa wykonywania rozkazów, a w szczególności pełnienia służby frontowej, próby wszczęcia buntu o podłożu politycznym i socjalnym. Władze austro-węgierskie nie potrafiły przeciwstawić się tym tendencjom, licząc na dotrwanie państwa do chwili zawieszenia broni. Włoska ofensywa pod Vittoria Veneto (od 24.10.1918.) w połączeniu z równoczesnym załamaniem się cywilnych struktur władzy państwowej, doprowadziły do błyskawicznego rozkładu armii.
Bibliografia
Allmayer-Beck Johann Christoph, Die bewaffnete Macht in Staat und Gesellschaft, [in:] Die Habsburgermonarchie 1848-1918, Bd. 5, Die bewaffnete Macht, Hg. A. Wandruszka, P. Urbanitsch, Wien 1987.
Allmayer-Beck Johann Christoph, Lessing Erich, Die K. u. K. Armee 1848-1914, München 1974.
Baczkowski Michał, “Szarży podobnej dawno nie widziały dzieje!” Ułani galicyjscy 1778-1918, Kraków 2011.
Bator Juliusz, Wojna galicyjska, Kraków 2005.
Bobrzyński Michał, Wskrzeszenie państwa polskiego. Szkic historyczny, vol. I, Kraków 1920.
Dąbrowski Jan, Wielka Wojna 1914-1918, Kraków 1937.
Deák Istvan, Der k. (u.) k. Offizier, Wien 1991.
Duliček Lukáš, Czeski 18 pułk piechoty na wschodnim froncie w latach 1914-1915: z badań nad morale Czechów w armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej, [in:] Doświadczenia żołnierskie Wielkiej Wojny, ed. by Michał Baczkowski and Kamil Ruszała, Kraków 2016.
Fiala Jan, Rumburská vzpoura, Praha 1953.
Fiala Peter, Die letzte Offensive Altösterreichs. Führungsprobleme und Führerverantwortlichkeit bei der österreichisch-ungarischen Offensive in Venetien, Juni 1918, Boppard am Rhein 1967.
Forstner Franz, Twierdza Przemyśl, Warszawa 2000.
Fučik Josef, Osmadvacátnici. Spor o českého vojáka Velké války 1914-1918, Praha 2006.
Gaul Jerzy, Posłowie polscy do Rady Państwa w Wiedniu wobec ruchu niepodległościowego w okresie zawieszonego parlamentu (sierpień 1914-maj 1917), “Studia Humanistyczno-Społeczne”, vol. 7, 2013.
Gaul Jerzy, Służby wywiadowczo-informacyjne Austro-Węgier wobec radykalnego ruchu niepodległościowego w Królestwie Polskim 1914-1918, Warszawa 2006.
Glaise von Horstenau Edmund, Die Katastrophe. Die Zertrümmung Österreich-Ungarns und das Werden der Nachfolgstaaten, Zürich-Leipzig-Wien 1929.
Gozdawa-Gołębiowski Jan, Wywerka Prekurat Tadeusz, Pierwsza wojna światowa na morzu, Warszawa 1994.
Hlawaty Andrzej, Dzieje 6 pułku ułanów Kaniowskich, Londyn 1973
Kerchnawe Hugo, Die Zusammenbruch der österr.-ungar. Wehrmacht im Herbst 1918, München 1921.
Klimecki Michał, Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919, Warszawa 2000.
Kozłowski Maciej, Między Sanem a Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919, Kraków 1990.
Lein Richard, Das militärische Verhalten der Tschechen im Ersten Weltkrieg, Wien 2009 (manuscript of PhD dissertation).
Lein Richard, Pflichterfüllung oder Hochverrat? Die tschechischen Soldaten Österreich-Ungarns im ersten Weltkrieg, Wien 2011.
Olejnik Mateusz, Dzieje 16. pułku piechoty w II Rzeczypospolitej, [in:] 16. Pułk Piechoty Ziemi Tarnowskiej, Tarnów 2007.
Österreich-Ungarns letzter Krieg, Hg. E. Glaise-Horstenau, Bd. VII, Wien 1938.
Pajewski Janusz, Pierwsza wojna światowa 1914-1918, Warszawa 1991.
Plaschka Richard, Haselsteiner Horst, Suppan Arnold, Innere Front. Militärassistenz, Wiederstand und Umsturz in der Donaumonarchie, Bd. 1-2, Wien 1974.
Rauchensteiner Manfried, Der Tod des Doppeladlers, Wien 1993.
Rydel Jan, W służbie cesarza i króla. Generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918, Kraków 2001.
Scheer Tamara, Die Ringstraßenfront. Österreich-Ungarn, das Kriegsüberwachungsamt und der Ausnahmezustand während des Ersten Weltkrieges, Wien 2010.
Stuckheil Franz, Die strategische Rolle Przemyśls auf dem östlichen Kriegsschauplatz, “Militärwissenschaftliche und technische Mitteilungen”, Bd. 55, 1924.
Szlanta Piotr, “Pod gasnącą gwiazdą Habsburgów”. Doświadczenie frontu wschodniego polskich żołnierzy ck. armii, [in:] Front wschodni I wojny światowej. Studia z dziejów militarnych i polityczno-społecznych, ed. by M. Baczkowski and K. Ruszała, Kraków 2013.
Wagner Walter, Die k.u.k. Armee-Gliederung und Aufgabestellung, [in:] Die Habsburgermonarchie 1848-1918, Bd. 5, Die bewaffnete Macht, Hg. A. Wandruszka, P. Urbanitsch, Wien 1987.
Wątor Adam, Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002
Zgórniak Marian, 1914-1918. Studia i szkice z dziejów I wojny światowej, Kraków 1987.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
