Dzieje wawelskiego grobu królowej Jadwigi Andegaweńskiej okiem archeologa
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.30210Słowa kluczowe:
grób królewski, Jadwiga Andegaweńska, katedra wawelskaAbstrakt
W artykule szczegółowej analizie poddano najstarsze przekazy pisane oraz wyniki badań archeologicznych dotyczące przekształceń grobu królowej Jadwigi Andegaweńskiej, które miały miejsce w epoce przed beatyfikacją i kanonizacją pierwszej małżonki Władysława Jagiełły. W wyniku tej analizy należy uznać, że doczesne szczątki królowej Jadwigi Andegaweńskiej wraz z córeczką Elżbietą-Bonifacją musiały być pierwotnie, tj. 19 lipca 1399 roku, pochowane pod posadzką w podwyższonej lewej partii gotyckiego prezbiterium katedry krakowskiej i przykryte płaską płytą nagrobną wpuszczoną w poziom posadzki, którą ze względu na napór pielgrzymów już przed 1426 rokiem musiano odgrodzić i otoczyć żelazną kratą.
Bibliografia
Źródła
Bielski M., Kronika, to jest historyja świata, t. 3, oprac. D. Śnieżko, D. Kozaryn, współudział E. Karczewska, Szczecin 2019.
Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga dziesiąta 1370–1405, przeł. J. Mrukówna, Warszawa 2009.
Miracula beatae Hedwigis reginae Poloniae, ed. W. Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica. Pomniki dziejowe Polski, Lwów 1884, s. 763–769.
Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Viam universæ carnis Ingressorum, Kraków 1655.
Wapowski B., Dzieje Korony Polskiéj i Wielkigo Księstwa Litewskiego od roku 1380 do 1535, przeł. M. Malinowski, t. 1, Wilno 1847.
Opracowania
Bałus W., Obraz Królowej Jadwigi w sztuce polskiej wieku XIX, główne wątki ikonograficzne, w: Błogosławiona Jadwiga Królowa w oczekiwaniu na kanonizację, red. J. Nowobilski, Kraków 1997, s. 69–78.
Bochnak A., Groby królowej Jadwigi i królewicza Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej, w: Studia do dziejów Wawelu, t. 3, Kraków 1968, s. 149–173.
Bochnak A., Pagaczewski J., Polskie rzemiosło artystyczne wieków średnich, Kraków 1959.
Bojęś-Białasik A., Niemiec D., Medieval Ceramics Techniques in Architecture of Cracow’s Dominicans, „Forum Urbes Medii Aevi” 9 (2015), s. 38–51.
Chrzanowski T., Działalność artystyczna Tomasza Tretera, Warszawa
Czyżewski K., Biskupa Piotra Gembickiego dary i fundacje artystyczne dla katedry krakowskiej, w: Katedra krakowska w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.), red. D. Nowacki, Kraków 1999, s. 55–98.
Czyżewski K., „Kaplica Władysława Jagiełła Krola Polskiego” – kilka uwag, w: Artifex doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, t. 1, Kraków 2007, s. 159–171.
Dietrich F. Ch., Stachowicz M., Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia, Warszawa 1827.
Estreicher K., Grobowiec Władysława Jagiełły, „Rocznik Krakowski” 33 (1953) z. 1, s. 1–45.
Firlet J., Pianowski Z., Badania archeologiczno-architektoniczne pałacu królewskiego oraz katedry w latach 1995–1998, w: Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego, Warszawa 2000, s. 275–283.
Frontczak B., Płyta posadzkowa z katedry na Wawelu, w: Silva Rerum. Pamiątki akademickie ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1997, s. 95, nota nr IV/2.
Gajek M. N., Rysunek czaszki królowej Jadwigi, w: Piękno darowane. Dzieła ofiarowane Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w zbiorach Collegium Maius, red. J. Pollesch, M. Zdanek, Kraków 2014, s. 81.
Grobowce na Wawelu, „Gazeta Warszawska” nr 25 z 28.01.1887, s. 2.
Hryszko H., Tkaniny z grobu królowej Jadwigi, Warszawa 2017.
Jagosz M., Beatyfikacja i kanonizacja Świętej Jadwigi Królowej, Kraków 2003.
Jasienica P., Sarkofag królowej, w: Historia to nie dziwka. Antologia tekstów Pawła Jasienicy, jego interlokutorów i recenzentów, Kraków 2018, s. 129–137.
Kopera F., Pomniki Krakowa Maksymiliana i Stanisława Cerchów, t. 1, Kraków–Warszawa 1904.
Kronika Krakowska z roku Pańskiego 1900, w: Józefa Czecha Kalendarz Krakowski na rok 1901 (rok siedemdziesiąty), Kraków 1901, s. 63–73.
Ks. Polkowski o nowoodkrytych grobach na Wawelu, „Gazeta Lwowska” nr 23 z 29.01.1887, s. 4.
Łętowski L., Katedra krakowska na Wawelu, Kraków 1859.
Makowiecki B., Fragment płyty posadzkowej z grobu królowej Jadwigi Andegaweńskiej, w: Z Wawelu do Lublina. Skarby z królewskiego dworu, red. D. Szewczyk-Prokurat, D. Nowacki, Lublin 2021, s. 104–105, noty nr 13 i 14.
Mossakowski S., Uroczystości wawelskie w styczniu 1649 roku a projekty Giovanniego Battisty Gisleniego, w: Orbis Polonus. Studia z historii sztuki XVII–XVIII wieku, Warszawa 2002, s. 85–141.
Mrozowski P., Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994.
Muczkowski J., Dwie kaplice jagiellońskie w katedrze krakowskiej, Kraków 1858.
Mycielski J., Gaetano Chiaveri w Polsce i jego książka szkiców w Królewskim Gabinecie Rycin w Dreźnie, Kraków 1896.
Niemiec D., Gotycka posadzka ceramiczna z koronacyjnej katedry krakowskiej, artykuł złożony do druku w jubileuszowej księdze pamiątkowej Profesora Marka Walczaka, Kraków 2025 r.
Nikodem J., Jadwiga, król Polski, Wrocław 2009.
Olbrycht J., Kusiak M., Protokół badania zwłok królowej Jadwigi, „Polonia Sacra” 2 (1949) z. 3, s. 261.
Ożóg K., W drodze do wieczności – ostatnie miesiące życia i śmierć królowej Jadwigi Andegaweńskiej, w: Historia i dziedzictwo.
Księga jubileuszowa z okazji 45 rocznicy święceń kapłańskich i 70 rocznicy urodzin ks. prof. dra hab. Jacka Urbana, Kraków 2023, s. 115–128.
Pastoureau M., L’Art héraldique au Moyen Âge, Paris 2009.
Pencakowski P., Renesansowy ołtarz główny z katedry krakowskiej w Bodzentynie, „Studia Waweliana” 11/12 (2003), s. 107–155.
Pencakowski P., Dzieje nastaw ołtarza głównego katedry wawelskiej od połowy XV do początku XXI wieku, „Rocznik Krakowski” 73 (2007), s. 17–42.
Piątkiewicz-Dereniowa M., Zabytki przemysłu artystycznego, w: Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 1: Wawel, red. J. Szablowski, Warszawa 1965, s. 159, ryc. 247.
Piątkiewicz-Dereniowa M., Płytka posadzkowa, 1. połowa w. XIV, Kraków, w: Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, red. J. Szablowski, Warszawa 1990, s. 218, 256, nota nr 159a, ryc. 159.
Piech Z., Typus Fundationis Academiae Cracoviensis. Interpretacja obrazu z kaplicy grobowej Władysława Jagiełły, w: Scriptura custos memoriae. Prace historyczne, red. D. Zydorek, Poznań 2001, s. 355–393.
Polkowski I., Nowoodkryte groby na Wawelu (Grób królowej Jadwigi i kardynała Zbigniewa Oleśnickiego), „Gazeta Polska” nr 20 z 27.01.1887, s. 1.
Protokół z otwarcia grobu królowej Jadwigi w 1887 r., „Polonia Sacra” 2 (1949) z. 3, s. 242–244.
Przybyszewski B., Błogosławiona Jadwiga Królowa: zdobna w cnoty, Kraków 1988.
Rożek M., Groby królewskie w Krakowie, Kraków 1977.
Rożek M., Katedra wawelska w XVII wieku, Kraków 1980.
Rydel L., Królowa Jadwiga, Poznań 1910.
Sokołowski M., Opis grobu, który został otworzony w prezbiterium kościoła katedralnego, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce” 3 (1887) z. 4, s. II–III.
Starzyński M., Obiit rex, czyli co wiemy o śmierci i pochówku Władysława Łokietka (w kontekście wcześniejszych eksploracji średniowiecznych grobów królewskich na Wawelu), „Historia Slavorum Occidentis” 13 (2023) nr 1, s. 116–142.
Święch Z., Budzenie Wawelskiej Pani, królowej Jadwigi, Kraków 2002.
Talko-Hryncewicz J., Odtworzenie kilku typów postaci historycznych spoczywających na Wawelu, Kraków 1914.
Tobiasz M., Odkrycie i opis grobu królowej Jadwigi w 1887 r., „Polonia Sacra” 2 (1949) z. 3, s. 233–242.
Tobiasz M., Otwarcie grobu królowej Jadwigi w dniach 12–14 lipca 1949 r., „Polonia Sacra” 2 (1949) z. 3, s. 245–258.
Turska I., Ubiór dworski w Polsce w dobie pierwszych Jagiellonów, Wrocław–Warszawa–Kraków 1987.
Walczak M., Topografia nekropolii królewskiej na Wawelu w średniowieczu, w: Procesy przemian w sztuce średniowiecznej, red. R. Eysymontt, R. Kaczmarek, Warszawa 2014, s. 147–161.
Wojciechowski T., Kościół katedralny w Krakowie, Kraków 1900.
Żaki A., Archäologische Forschungen über frühmittelalterliche Krakau, w: Arbeits- und Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege, Bd. 11/12, Berlin 1963, s. 581–601.
Żaki A., Badania archeologiczne na Wawelu w r. 1950, „Ochrona Zabytków” 4 (1951) z. 1–2, s. 32–38.
Żaki A., Badania wykopaliskowe na Wawelu w latach 1950 i 1951, w: Studia do dziejów Wawelu, t. 1, Kraków 1955, s. 419–428.
Żaki A., Początki Krakowa, Kraków 1965.
Wykaz cytowanych stron internetowych:
https://skd-online-collection.skd.museum/Details/Index/1122990 (25.09.2024).
http://www.pauart.pl/app/artwork?id=591c7c340cf231dc2c38b78e (25.09.2024).
https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/912309 (25.09.2024).
http://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/zbiory/865557.
https://www.jbc.bj.uj.edu.pl/publication/877578 (25.09.2024).
https://uurl.kbr.be/1733715 (25.09.2024).
https://opac.kbr.be/Library/doc/SYRACUSE/16995818/wapenboek-gelre-ms-15652–56?_lg=nl-BE (25.09.2024).
https://zlotaepoka.ossolineum.pl/dynastia-i-panstwo-jagiellonow/ (25.09.2024).
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tomasz_Treter_-_Jadwiga_Andegawe%C5%84ska.jpg (25.09.2024).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
