Portrayals of Mikołaj Zebrzydowski’s in Literature and Art
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.3742Keywords:
Mikołaj Zebrzydowski, rebellion of Zebrzydowski, ZebrzydowscyAbstract
Together with first 19th century literary visions by J.U. Niemcewicz, there appeared an image of M. Zebrzydowski as a proud magnate who, driven by private interest, contributed to Poland’s downfall. Opponents of such portrayals of Zebrzydowski also took the opportunity to voice their opinions in that period. As a result, interest in Mikołaj Zebrzydowski as a partly mysterious figure grew, and his attitude was re-interpreted, sometimes looking at his rebellion from the perspective of contemporary events. In spite of the keen interest in Zebrzydowski in the second half of the 19th century, no answer was found to the commonly asked question of his attitude. In connection with the 400th anniversary of Mikołaj Zebrzydowski’s death, the author analyzed the portrayals of Zebrzydowski, starting with those created during his life to the 19th-century works, in an attempt to determine the reason for the extreme ways in which the magnate of Zebrzydowice was portrayed. Visual images are juxtaposed with literary descriptions, since information contained in these sources is complimentary (e.g. we may ascertain Zebrzydowski’s appearance).References
Primary sources:
[Bielski J.] Carminum Joachimi Bilsciiliber I, publ. J. Siebeneicher, Kraków 1588, old print in Ossolineum, ref. XVI.Qu.1997.
[Bielski J.] Sen maiowy pod gaiem maiowym iednego Pustelnika przez Marcina Bielskiego napisany i teraz na nowo przez Joachima Bielskiego wydany, printed J. Siebeneicher, Kraków 1589, oldprint in Ossolineum, ref. XVI.Qu.2103.
Capitula y condiciae wiecznego pokoju... między Najjaśnieyszemi Krolmi Henrikiem III... a Philippem II, transl. Jan Chrzciciel Ceki, Kraków 1598, old print in Ossolineum, ref. VI.Qu.2408.
Kolebka JMci P. Mikołaia Kazimierza z Zebrzydowic Zebrzydowskiego pierworodnego syna... Michała Zebrzydowskiego... y Maryny Zebrzydowskiey... kołysana w Dąbrówce, old print in BN, ref. SD XVII.4.15836 adl.
Cilli A., Storia delle sollevazioni notabili seguite in Polonia gli anni del Signore 1606–1608, printed P. Antonio, Pistoia 1627, old print in BN, ref. SD XVII.3.7194.
Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608, ed. J. Czubek, vol. I–III, Kraków 1916–1918.
Kalwarya albo Nowe Jeruzalem na polach Zebrzydowskich zasadzone, a przez Oyca Franciszka Dzielowskiego, Zakonu Franciszka Świętego, Minorum de Obseruantia, Kustosza Krakowskiego, krotkoz fundamentu swego wywiedziona. W Kazimierzu przy Krakowie, I. K. M. Typ. R.P. 1669, oldprint in BN, ref. SD XVII.2.494.
Excitarzpobożney pamiątki iasnie wielmożnego pana [...] Mikolaia [...] starosty pierwszego fundatora kalwaryiskiego [...] na kapitule kalwaryiskiey w roku 1656 odprawowaney [...], z ambony kalwaryiskiey, printed by Ł. Kupisz, Kraków 1660, oldprint in BN, ref. SD XVII.3.16624.
Guagnini A., Stryjkowski M., Kronika Sarmacyey Europskiey, transl. M. Paszkowski, printed by M. Lob, Kraków 1611, old print in BJ, ref. BJ St. Dr. 589150 III.
Ian Kochanowski, printed by B. Skalski, Kraków 1604, oldprint in BN, ref. mf. B2495.
Pisma pośmiertne Aleksandra Łubieńskiego, publ. A. Jocher, Petersburg 1855, pp. 45–175.
Kraszewski J.I., Bajbuza: Czasy Zygmunta III, Warszawa 1885.
Król M., Siéroty Zebrzydowskiego, czyli Akademicy krakowscy,
printed by J. Styrna, Tarnów 1875.
Mirowski A., Poemasacro de cruento Domini Nostri Iesu Christii, Kraków 1600, old print in Ossolineum, ref. XVI.Qu.2790.
Naruszewicz A., Historya Jana Karola Chodkiewicza Woiewody Wileńskiego, Hetmana wielkiego, vol. I–II, Warszawa 1781, oldprint in Ossolineum, sygn XVIII/6061_1.
Niemcewicz J.U., Śpiewy historyczne z muzyką i rycinami, 2nd ed., Warszawa 1816.
Oratio de nobilitateeiusquenatura et officiis..., Krakow 1604, old print in BN, sygn. A-C4.
Orpiszewski L., Mikołaj Zebrzydowski. Dramat w V. aktach, Poznań 1872.
Orpiszewski L., Mikołaj Zebrzydowski, “Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu” (1870–1872), pp. 84–146.
De bello Dialysis Aurea Habita In Florentissimo Cracoviensis...a Ioanne Ostrowski, printed A. Piotrkowczyk, Kraków 1598, old print in Ossolineum, ref. XVI.Qu.2608.
Wizervnk Człowieká, w bogomyślny żywot wstępuiącego, ná kształt rozmowy pokutuiącego z doskonáłym. Przez X. Stánisłáwá Pekárowicyusa, náuk y Philozophiey Bákálarzá: P. Z. nápisany. Ná dwie częśći rozdźielony, publ. S. Kobyliński, Kraków 1611, old print in Ossolineum.
Polityki Arystotelesowey to iest Rządu Reczypospolitey z dokładem ksiąg ośmioro, transl. S. Petrycy, publ. S. Kempini, Kraków 1605, old print in Ossolineum, ref. XVII-19299.
Książka pamiątkowa Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie od roku 1584 do 1884: skreślona w roku jubileuszowym, ed. I. Polkowski, Kraków 1884.
Postękalski M. OFM, Officium albo godzinki..., Kraków 1618, old print in BJ, ref. BJ St. Dr. 42423 I.
Postękalski M. OFM, Viarum Redemptionis Nostrae, propriis Passionis D. N. Jesu Christi stationibus in agro Zebrzydovicensi distinctarum Rememoratio, printed by A. Piotrowczyk, Kraków 1620, source: https://play.google.com/store/books/details/
Marianus_Postek%C3%A1lski_Viarum_redemptionis_nostrae_p?id=JH89AAAAcAAJ [accessed: 16.11.2019].
Rożniatowski A., Pamiątka krwawey ofiary Pana Zbawiciela naszego Jezusa Christusa: Wedle mieysc Hierosolimskich, nad Zebrzydowicami wykonterfektowanych, printed by P. Piotrowczyk, Kraków 1692, old print in BN, ref. mf. B2050.
Sarnicki S., Statvta y Metrika Prziwileyów Koronnych, printed by J. Januszowski, Kraków 1594, old print in BJ, ref. BJ St. Dr. Cim. 8120, p. 231.
Sokołowski S., Szafarz ábo o pohamowaniu utrat niepotrzebnych. Dialog, transl. J. Januszowski, Kraków 1589, old print in Ossolineum, ref. XVI.Qu.1966.
Ks. J. Wielewickiego S.J. Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie od r. 1600 do r. 1608 (włącznie), ed. J. Szujski, Kraków 1881.
Szymonowic S., Lutnia rokoszańska, in: Sielanki wybrane i Lutnia Rokoszańska, ed. K. Drzewiecki, Warszawa [nd], pp. 59–67, 78–79.
Zawadzki T., Specvlvm Senatorvm Ac Officialivm Regni Poloniae, Avlaeque Regiae, printed M. Lobii, Kraków 1611, old print in BN, ref. SD XVII.1.308 adl.
Secondary works:
Banaś T., Polskie wiersze okolicznościowe okresu rokoszu Zebrzydowskiego – problemy genologiczne, “Napis” series XVII (2006), pp. 63–75.
Czekała A., Drugi etap rokoszu Zebrzydowskiego (X 1606 – VI 1608) w świetle wybranych druków ulotnych, “Acta Universitatis Lodziensis” 96, 2016, pp. 19–41, https://doi.org/10.18778/0208- 6050.96.03.
Dworzaczek W., Genealogia. Tablice, Warszawa 1959, no. 134. Klima T., Historia szpitala i klasztoru Bonifratrów w Zebrzydowicach na 300-letni jubileusz, Wadowice 1911.
Kupisz D., Działania zbrojne na obszarze województwa sandomierskiego podczas rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego (1606–1607), “Z Dziejów Regionu i Miasta: rocznik Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Skarżysku Kamiennej” vol. 1 (2010), pp. 7–30.
Lelewel J., Polska, dzieje i rzeczy jej, vol. 3, Poznań 1855.
Łepkowski J., Kalwarya Zebrzydowska i jej okolice pod względem dziejowym i archeologicznym, Kraków 1850.
Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce (1606–1609), part I: Od Stężycy do Janowca, Wrocław 1960.
Miodońska B., Władca i państwo w krakowskim drzeworycie książkowym w XVI w., in: Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Warszawa 1976, pp. 45–97.
Niemcewicz J.U., Dzieje panowania Zygmunta III, Warszawa 1819.
Opaliński E., Dwa nieznane projekty „procesu” konfederacji warszawskiej z 1605 i 1607 roku, “Res Historica” (2000), vol. 10: Z dziejów stosunków wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wieku, pp. 165–177.
Opaliński E., Zjazd rokoszowy w Jędrzejowie w roku 1607, in: Król a prawo stanów do oporu, eds. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010, pp. 221–236.
Opaliński E., Zjazd rokoszowy warszawski w październiku 1607 r., “Kwartalnik Historyczny” CXXI, 3 (2014), pp. 521–539, https://doi.org/10.12775/KH.2014.121.3.02.
Ormanty A., Wybrane epizody z życia i działalności Mikołaja Zebrzydowskiego (1553–1620), Kraków 2003.
Orpiszewski Ludwik, entry in: Polski Słownik Biograficzny, vol. XXIV, ed. J. Wszołek, Warszawa 1979, pp. 250–252.
Podniesińska K., Trzy komplety „Rycin medali polskich” odbitych z blach Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie przechowywane w zbiorach graficznych Muzeum Narodowego w Krakowie, “Wiadomości Numizmatyczne” LX, vol. 1–2 (201–202/2016), pp. 63–88.
Rychcicki M.J. [Dzieduszycki M.], Piotr Skarga i jego wiek, vol.1, Kraków 1850.
Siarczyński F., Obraz wieku panowania Zygmunta III, vol. II, Lwów 1826.
Słoczyński H.M., „Kazanie Skargi” Jana Matejki w kontekście ówczesnej wiedzy o epoce i poglądów na dzieje Polski, “Folia Historica Cracoviensia” 24 (2018), vol. 1, pp. 59–116, https://doi.org/10.15633/ fhc.3321.
Słoczyński H.M., Światło w dziejarskiej ciemnicy. Koncepcja dziejów i interpretacja przeszłości polski Joachima Lelewela, Kraków 2010.
Szpaczyński P., Mocarstwowe dążenia Zygmunta III w latach 1587–1618, Kraków 2013.
Wisner H., W imię praw i zwyczajów, czyli wbrew nim. Rokosz Zebrzydowskiego 1606–1607, in: Król a prawo stanów do oporu, eds. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010, pp. 209–221.
Wyczawski E.H. OFM, Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów i kalwaryjskich dróżek, 2nd ed., Kalwaria Zebrzydowska 2006.
Downloads
Published
Issue
Section
License
The author declares that he or she has full copyright to the work, and such copyright it is not limited to the extent applicable to this declaration, that the article is an original work and that it does not infringe any third-party rights.
The author agrees to a free-of-charge, non-exclusive and non-restricted use of the work by Pontifical University of John Paul II in Krakow i.e.:
- to record and duplicate: make copies of the work by means of printing, reprography, magnetic or digital storage;
- to circulate the original or the copies of the work (disseminate, lend or lease the original or copies thereof, publicly display, screen or make the work publicly available so that everyone is able to access it at the time and in place they wish to do so);
- to include the work in a compilation;
- the Pontifical University of John Paul II in Krakow may grant sublicenses Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland
The Pontifical University of John Paul II in Krakow makes the work available on the Platform Periodicals belonging to the University, according to the licence Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland. Accordingly, the author authorises all interested parties to use the work on the following conditions:
- the author and the title of the work will be listed,
- the place of publication (name of the periodical and an Internet link to the originally published work),
- the work will be distributed in a non-commercial way,
- no derivative works will be created.
