Dedukcyjne aspekty abdukcji. Krytyka i postulaty

Autor

  • Zbigniew Wolak Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/lie.1542

Słowa kluczowe:

abdukcja, dedukcja, indukcja, redukcja, rozumowanie, przyczynowość, wyjaśnienie, inferencja, sylogizm

Abstrakt

Artykuł przedstawia krytykę pewnych ujęć i zastosowań abdukcji, która jest przedstawiana jako przeciwieństwo rozumowań dedukcyjnych. Analizując pewne schematy formalne i kilka przykładów, wskazuję na rzeczywistą obecność schematów dedukcyjnych tam, gdzie miały występować abdukcyjne. Staram się wskazać najważniejsze powody takich pomyłek, są nimi m.in. niewłaściwe rozumienie związku przyczynowego, wieloznaczność pojęcia wyjaśnienia, braki w logicznej analizie rozumowań, nieumiejętność właściwego rozróżnienia rozumowań dedukcyjnych i redukcyjnych. Na zakończenie formułuję postulaty, które mogą pomóc w unikaniu najważniejszych błędów związanych z niewłaściwym posługiwaniem się rozumowaniami abdukcyjnymi.

Biogram autora

  • Zbigniew Wolak - Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
    Kapłan, prof. Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Zainteresowania naukowe: logika, semiotyka, metodologia, zastosowania logiki w filozofii i teologii.

Bibliografia

Bocheński J., Subtelność, [w:] J. Bocheński, Logika i filozofia. Wybór pism, Warszawa 1993, s. 133–149.

Fann K. T., Peirce’s theory of abduction, The Hauge 1970.

Grucza F., Zagadnienia metalingwistyki. Lingwistyka – jej przedmiot, lingwistyka stosowana, Warszawa 1983.

Josephson J. R., Conceptual analysis of abduction, [w:] Abductive inference: computation, philosophy, technology, ed. J. R. Josephson, S. G. Josephson, Cambridge 1996, s. 5–30.

Łukasiewicz J., Analiza i konstrukcja pojęcia przyczyny, [w:] J. Łukasiewicz, Z zagadnień logiki i filozofii, red. J. Słupecki, Warszawa 1961, s. 9–62.

Marciszewski W., Klasyfikacja rozumowań, [w:] Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski, Wrocław i in. 1988, s. 83–85.

Peirce C. S., Collected papers of Charles Sanders Peirce, ed. C. Hartshorne, P. Weiss, A. W. Burks, Cambridge 1931–1958.

Psillos S., An explorer upon untrodden ground: Peirce on abduction, [w:] Handbook of the history of logic, t. 10: Inductive Logic, ed. D. M. Gabbay, S. Hartmann, J. Woods, Amsterdam 2011, s. 117–151.

Urbański M., O rozumowaniach abdukcyjnych, [w:] Propositiones, red. T. Mróz, M. Sieńko, Zielona Góra 2005, s. 143–150.

Urbański M., Rozumowania abdukcyjne. Modele i procedury, Poznań 2009.

Wolak Z., Problemy logiczne i terminologiczne w argumentacji filozoficznej, „Argument” 4 (2014) nr 2, s. 341–358.

Wszołek S., Racjonalność wiary, Kraków 2003.

Pobrania

Opublikowane

2015-12-20

Numer

Tom 21 Nr 2 (2015)

Dział

Artykuły

Licencja

Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:

  1. Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
  2. Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie  (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
  3. Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.