Rozumowanie moralne – norma czy wyjątek?
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.3694Słowa kluczowe:
A. MacIntyre, J. Finnis, , J. H. Newman, rozumowanie praktyczne, etyka, metaetyka, racje działaniaAbstrakt
Czymś fundamentalnym dla etyki jest pytanie o to, w jaki sposób człowiek zdobywa swoją wiedzę o świecie moralnym, w tym przede wszystkim wiedzę na temat tego, co należy w danej sytuacji uczynić. Od czasów starożytnych ten obszar działalności człowieka nazywa się rozumowaniem praktycznym lub moralnym. Pod koniec ubiegłego wieku w świecie anglosaskim toczył się ciekawy spór o to, czy owo rozumowanie moralne ma charakter konieczny (stanowi warunek sine qua non każdego czynu), czy też stanowi coś wyjątkowego, dokonywanego przez podmiot tylko w wyjątkowo zawiłych sytuacjach moralnych. W swoim artykule staram się rozstrzygnąć ten spór, odwołując się do powszechnie przyjmowanego odróżnienia rozumowania prowadzącego do zdobycia racji do działania (rozumowanie implikatywne, pierwszoosobowy punkt widzenia) od rozumowania prowadzącego do wyrażenia tychże racji (rozumowanie eksplikatywne, trzecioosobowy punkt widzenia).
Bibliografia
Chmielewski A., MacIntyre a współczesna filozofia polityczna, w: A. MacIntyre, Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?, tłum. zbior., Warszawa 2007, s. 9–46.
Finnis J., A Grand Tour of Legal Theory, w: J. Finnis, Philosophy of Law. Collected Essays: Volume IV, New York 2011, s. 91–156.
Finnis J., Commensuration and Public Reason, w: J. Finnis, Reason in Action. Collected Essays: Volume I, New York 2011, s. 233–255.
Finnis J., Fundamentals of Ethics, Washington 1983.
Finnis J., Human Rights and Their Enforcement, w: J. Finnis, Human Rights and Common Good. Collected Essays: Volume III, New York 2011, s. 19–46.
Finnis J., Introduction, w: J. Finnis, Reason in Action. Collected Essays: Volume I, New York 2011, s. 1–15.
Finnis J., On Hart’s Ways: Law as Reason and as Fact, w: J. Finnis, Philosophy of Law. Collected Essays: Volume IV, New York 2011, s. 230–256.
Finnis J., Practical Reason’s Foundations, w: J. Finnis, Reason in Action. Collected Essays: Volume I, New York 2011, s. 19–40.
Finnis J., Practical Reasoning in Law: Some Clarifications, w: J. Finnis, Philosophy of Law. Collected Essays: Volume IV, New York 2011, s. 353–374.
Finnis J., Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, tłum. K. Lossman, Warszawa 2002.
Finnis J., Grisez G., Boyle J., Practical Principles, Moral Truth, and Ultimate Ends, „American Journal of Jurisprudence” 32 (1987), s. 99–151.
Foot Ph., The Problem of Abortion and the Doctrine of the Double Effect, w: Ph. Foot, Virtues and Vices and Other Essays in Moral Philosophy, Oxford 2002, s. 19–32.
Gałecki S., Spór o sumienie. Źródła i konsekwencje etyki Johna Henry’ego Newmana, Kraków 2012.
MacIntyre A., Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?, tłum. zbior., Warszawa 2007.
MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, tłum. A. Chmielewski, Warszawa 1996.
MacIntyre A., Edyta Stein. Prolog filozoficzny 1913–1922, tłum. J. Guerrero van der Meijden, Kraków 2019.
MacIntyre A., Ethics in the Conflicts of Modernity. An Essay on Desire, Practical Reasoning, and Narrative, Cambridge 2016.
Newman J. H., Intellect, the Instrument of Religious Training, w: J. H. Newman, Sermons Preached on Various Occasions, London 1908, s. 1–14.
Newman J. H., Natura wiary w relacji do rozumu, w: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem, tłum. P. Kostyło, Kraków 2000, s. 194–209.
Newman J. H., Przedmowa do wydania trzeciego, w: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem, tłum. P. Kostyło, Kraków 2000, s. 19–23.
Newman J. H., Rozum implikatywny i rozum eksplikatywny, w: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem, tłum. P. Kostyło, Kraków 2000, s. 234–256.
Reichenbach H., Trzy zadania epistemologii, tłum. W. Sady, „Studia Filozoficzne” 7–8 (1989) 284–285, s. 205–212.
Św. Ambroży z Mediolanu, Obowiązki duchownych, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1967.
Tomasz z Akwinu, Traktat o Bogu, tłum. G. Kurylewicz i inni, Kraków 1999.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
