Antyczna tradycja filozoficznych sposobów życia jako wzorzec dla współczesności
DOI:
https://doi.org/10.15633/lie.2119Słowa kluczowe:
filozofia, sposób życia, psyche, troska o duszę, tożsamość, nowoczesność, ponowoczesność, wzorce osoboweAbstrakt
W niniejszym artykule prezentuję filozofię rozumianą jako sposób życia i pytam o jej aktualność lub dezaktualizację we „współczesności”. Na początku definiuję to, czym jest filozoficzny sposób życia i czym on się charakteryzuje. Następnie wskazuję na dwa aspekty ludzkiej „natury”, które warunkują realizację tego sposobu życia: konieczność istnienia spójnej tożsamości i całościowego egzystencjalnego projektu (celu).W punkcie drugim ukazuję „współczesność” w jej napięciu między nowoczesnością a „ponowoczesnością”. Nawiązuję tutaj do charakterystyki tej ostatniej, sformułowanej przez Zygmunta Baumana. Natomiast w punkcie trzecim pytam o możliwość funkcjonowania filozofii, jako sposobu życia, w tak zdefiniowanej „współczesności”.
Wskazuję, że wyklucza ona takie funkcjonowanie ze względu na postulowaną „płynną tożsamość”, a precyzyjniej mówiąc – na brak tej tożsamości i niemożliwość jej spójnego skonstruowania według przyjętego określonego wzorca. Z drugiej jednak strony zauważam, że – paradoksalnie – „ponowoczesność” może być przestrzenią realizacji filozoficznej egzystencji w momencie, gdy uznamy, że negacja, poczucie obcości i stawianie się w krytycznej opozycji wobec ustalonego porządku były charakterystycznymi cechami antycznego filozofowania, którego paradygmat swą atopicznością wyznaczył Sokrates. Zatem filozoficzny sposób życia możliwy jest do realizacji nawet w tej epoce, która sama ideowo zaprzecza takiej możliwości.
Bibliografia
Albert K., O platońskim pojęciu filozofii, przeł. J. Drewnowski, Warszawa 1991.
Albert K., Studia o historii filozofii, przeł. B. Baran, J. Marzęcki, Warszawa 2006.
Albert K., Wprowadzenie do filozoficznej mistyki, przeł. J. Marzęcki, Kęty 2002.
Arystoteles, Etyka nikomachejska, tł. D. Gromska, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa 1996, s. 7–300.
Arystoteles, Etyka wielka, tł. W. Wróblewski, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa 1996, s. 301–382.
Arystoteles, Metafizyka, tł. K. Leśniak, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 2, Warszawa 1990, s. 601–857.
Bauman Z., Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994.
Bauman Z., Etyka ponowoczesna, przeł. J. Bauman, J. Tokarska‑Bakir, Warszawa 1996.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, przeł. T. Kunz, Kraków 2006.
Bauman Z., Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, przeł. J. Łaszcz, Gdańsk 2007.
Cicero M. T., Rozmowy tuskulańskie, w: M. T. Cicero, Księgi akademickie. O najwyższym dobru i złu. Paradoksy stoików. Rozmowy tuskulańskie, przeł. W. Kornatowski, J. Śmigaj, Warszawa 1961, s. 475–743.
Czerniak S., Świadomość postmodernistyczna?, w: Postmodernizm a filozofia. Wybór tekstów, red. S. Czerniak, A. Szahaj, Warszawa 1996, s. 13–21.
Dembińska‑Siury D., Człowiek odkrywa człowieka. O początkach greckiej refleksji moralnej, Warszawa 1991.
Dembińska‑Siury D., Demokrytejska nauka szczęśliwego życia, w: Prawda – język – szczęście. Studia z filozofii starożytnej, red. J. Gajda, A. Orzechowski, D. Dembińska‑Siury, Wrocław 1992, s. 108–138.
Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, przeł. I. Krońska i in., Warszawa 2004.
Domański J., Erazm i filozofia. Studium o koncepcji filozofii Erazma z Rotterdamu, Wrocław 1973.
Domański J., Metamorfozy pojęcia filozofii, przeł. Z. Mroczkowska, M. Bujko, Warszawa 1996.
Domański J., „Scholastyczne” i „humanistyczne” pojęcie filozofii, Kęty 2005.
Domański J., Tekst jako uobecnienie. Szkic z dziejów myśli o piśmie i książce, Kęty 2002.
Epiktet, Diatryby, w: Epiktet, Diatryby. Encheiridion z dodaniem Fragmentów oraz Gnomologium epitetowego, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1961, s. 1–431.
Epikur z Samos, Listy oraz wybór świadectw, opr. K. Pawłowski, Warszawa 2015.
Fearn N., Zenon i żółw. Jak myślą filozofowie, przeł. M. Pawlikowska, Warszawa 2007.
Gajda J., Gdy rozpadły się ściany świata. Teorie wartości w filozofii hellenistycznej, Wrocław 1995.
Gajda J., Teorie wartości w filozofii przedplatońskiej, Wrocław 1992.
Gajda‑Krynicka J., Filozofia przedplatońska, Warszawa 2007.
Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tł. A. Szulżycka, Warszawa 2010.
Gigon O., Główne problemy filozofii starożytnej, przeł. P. Domański, Warszawa 1996.
Gwiazdecka J., Etyka Platona. O formie platońskiej refleksji moralnej, Kęty 2003.
Hadot P., Czym jest filozofia starożytna?, przeł. P. Domański, Warszawa 2000.
Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa 2003.
Hadot P., Twierdza wewnętrzna: wprowadzenie do „Rozmyślań” Marka Aureliusza, przeł. P. Domański, Kęty 2004.
Hare R. M., Platon, tł. S. Sencerz, Warszawa 1996.
Jaeger W., Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. M. Plezia, H. Bednarek, Warszawa 2001.
Jaeger W., Teologia wczesnych filozofów greckich, przeł. J. Wocial, Kraków 2007.
Kowalczyk S., Idee filozoficzne postmodernizmu, Radom 2004.
Kowalczyk S., Pytanie o prawdę w ponowoczesności, w: Nowoczesność/ponowoczesność. Fenomen i wyzwanie, red. J. Wojciechowski, Warszawa 2009, s. 43–53.
Krąpiec M. A., Czym jest filozofia klasyczna?, w: W kręgu filozofii klasycznej, red. B. Dembiński, Katowice 2000, s. 9–23.
Krąpiec M. A., Filozofia co wyjaśnia?, Lublin 1998.
Krokiewicz A., Arystoteles, Pirron i Plotyn, Warszawa 1974.
Krokiewicz A., Hedonizm Epikura, Warszawa 1961.
Krokiewicz A., Nauka Epikura, Warszawa 2000.
Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 2000.
Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie, w: Ksenofont, Pisma sokratyczne, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1967, s. 15–237.
Kunce A., Tożsamość i postmodernizm, Warszawa 2003.
Kwintylian M. F., Kształcenie mówcy, tł. M. Brożek, Warszawa 2002.
Lyotard J.-F., Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, przeł. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 1997.
Marek Aureliusz, Rozmyślania (do siebie samego), przeł. K. Łapiński, Warszawa 2011.
Maykowska M., Wstęp, w: Platon, Listy, przeł. M. Maykowska, Warszawa 1987, s. VII–LIII.
Narecki K., LOGOS we wczesnej myśli greckiej, Lublin 1999.
Paczkowski P., Filozoficzne modele życia w klasycznym antyku (IV w. p.n.e.), Rzeszów 2005.
Paczkowski P., Jedność filozofii Platona, Rzeszów 1998.
Paczkowski P., Rola Platona i ruchu sokratycznego w kształtowaniu antycznego modelu filozoficznego życia, w: Filozofia jako sztuka życia. Teorie, modele i wzorce dla doradztwa filozoficznego, red. A. Woszczyk, D. Olesiński, Katowice 2013.
Platon, Państwo, w: Platon, Państwo. Prawa (VII ksiąg), przeł. W. Witwicki, Kęty 2001, s. 11–338.
Platon, Uczta, przeł. W. Witwicki, w: Platon, Dialogi, t. 2, Kęty 2005, s. 3–90.
Reale G., Dwa przesłania Platona dla ludzi wszystkich czasów. Metafora nawrócenia i „modlitwa filozofa”, tł. P. Mikulska, „Ethos” 19 (2006) nr 3 (75), s. 23–33.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 3: Systemy epoki hellenistycznej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin 2004.
Reale G., Pojęcie człowieka, troski o duszę i duchowego Erosa jako przesłanie myśli antycznej dla człowieka współczesnego, tł. P. Mikulska, „Ethos” 13 (2000) nr 1–2 (49–50), s. 32–45.
Reale G., Zło nękające współczesnego człowieka i lekarstwo, jakie można na nie znaleźć w myśli antycznej, tł. E. I. Zieliński OFMConv, „Ethos” 14 (2001) nr 4 (56), s. 15–39.
Sekstus Empiryk, Przeciw etykom, w: Sekstus Empiryk, Przeciw fizykom. Przeciw etykom (Adversus mathematicos IX–XI), przeł. Z. Nerczuk, Kęty 2010, s. 165–235.
Sekstus Empiryk, Zarysów Pirrońskich księga pierwsza, druga i trzecia, przeł. A. Krokiewicz, Kraków 1931.
Seneka L. A., Listy moralne do Lucyliusza, przeł. W. Kornatowski, Warszawa 1998.
Seneka L. A., O niezłomności mędrca, w: L. A. Seneka, Dialogi, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1998, s. 480–513.
Seneka L. A., O pokoju ducha, w: L. A. Seneka, Dialogi, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1998, s. 540–587.
Seneka L. A., O życiu szczęśliwym, w: L. A. Seneka, Dialogi, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa 1998, s. 157–202.
Seńko W., Jak rozumieć filozofię średniowieczną, Kęty 2001.
Skrzypek‑Faluszczak J., Ocalenie od zła w filozofii Platona, Kraków 2010.
Snell B., Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach europejskiego myślenia, przeł. A. Onysymow, Warszawa 2009.
Szlezák T. A., O nowej interpretacji platońskich dialogów, przeł. P. Domański, Kęty 2005.
Swieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa–Wrocław 2000.
Swieżawski S., O filozofii wieczystej, w: S. Swieżawski, Prawda i tajemnica. Pisma filozoficzne, Warszawa 2007, s. 33–39.
Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. A. Lipszyc, Warszawa 2012.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
W kwestii praw autorskich obowiązują następujące zasady:
1. Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
2. Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
3. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
