The threat of a peasant revolt in south‑eastern voivodeships of the Polish‑Lithuanian Commonwealth in the years 1788–1789
DOI:
https://doi.org/10.15633/ochc.1861Keywords:
the Great Sejm, peasant revolt, the Orthodox Church, UkraineAbstract
In the 18th century, in the south‑eastern voivodeships of the Polish‑Lithuanian Commonwealth, the state, commune and private administration had to face many problems. One of them was banditry, known on this territory as haidamaky banditry, and the threat of a Ukrainian people revolt linked with it. The last time the anxiety concerning that issue was visible was at the session of the Great Sejm. There was fear that, just like in 1768, Russia would push peasants against nobility in order to sow chaos in south‑eastern voivodeships of the Polish‑Lithuanian Commonwealth, and in consequence break the parliamentary debate and restore its sovereignty over the country. Orthodox priests, Russian merchants, Cossacks and even Greek Catholic priests were perceived as agitators.References
Źródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Militaria z Jabłonny, sygn. 4, 73; tzw. Metryka Litewska, dz. VII/133.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, sygn. 1171, 1192, 1200.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, rkps 9943.
Biblioteka Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 730, 3471.
Źródła drukowane
Архив Юго‑Западной России, ч. 3, т. 5, Киев 1902.
Dyaryusz Seymu Ordynaryinego pod Związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodow w Warszawie rozpoczętego Roku 1788, t. 1, cz. 2, Warszawa 1790.
Dyaryusz Seymu Ordynaryinego pod Związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodow w Warszawie rozpoczętego roku 1788, t. 2, cz. 1, Warszawa 1790.
Korespondencja krajowa Stanisława Augusta z lat 1784 do 1792, wyd. B. Zaleski, Poznań 1872.
Volumina Legum, t. 8, Petersburg 1860.
Volumina Legum, t. 9, Kraków 1889.
Pamiętniki
Pamiętnik Jakuba Filipa Kierzkowskiego kapitana wojska francuskiego, kawalera Krzyża Legii Honorowej, a na ostatku majora Wojska Polskiego 1831 roku, Warszawa 1903.
Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego, t. 2, Warszawa 1910.
Pamiętniki księdza J. Kitowicza do panowania Stanisława Poniatowskiego z manuskrypta dotąd drukiem nieogłoszonego, t. 1, Poznań 1845.
Opracowania
Deruga A., Kościół prawosławny a sprawa „buntu” w 1798 roku we wschodnich województwach Rzeczypospolitej, „Ateneum Wileńskie: czasopismo naukowe poświęcone badaniom przeszłości ziem W. X. Litewskiego” 13 (1938) z. 2, s. 172–269.
Jakowenko N., Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, przeł. O. Hnatiuk, K. Kotyńska, Lublin 2000.
Kalinka W., Sejm Czteroletni, t. 1, ks. 3, Kraków 1895.
Korzon T., Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764–1794) badania historyczne ze stanowiska ekonomicznego i administracyjnego, t. 1, Kraków 1897.
Litak S., Kościół w Polsce w okresie oświecenia do 1795 roku, [w:] Historia Kościoła, t. 4: 1715–1848, red. L. J. Rogier, G. de Bertier de Sauvigny, J. Hajjar, Warszawa 1987, s. 403–409.
Mironowicz A., Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.
Rawita‑Gawroński F., Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII), t. 1, Brody 1913.
Sakowicz E., Kościół prawosławny w Polsce w epoce Sejmu Wielkiego 1788–1792, Warszawa 1935.
Serczyk W. A., Hajdamacy, Kraków 1978.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1, pod red. F. Sulimirskiego, Warszawa 1880; t. 7, pod red. B. Chlebowskiego, Warszawa 1886; t. 13, pod red. B. Chlebowskiego, Warszawa 1893.
Srogosz T., Zagrożenie bezpieczeństwa na kresach południowo‑wschodnich Rzeczypospolitej w końcu lat osiemdziesiątych XVIII wieku w świetle korespondencji wojewody kijowskiego Józefa Gabriela Stempkowskiego, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Zeszyty Historyczne” 2014 t. 13, s. 89–98.
Szyndler B., Indygeni Sejmu Czteroletniego, „Annales Universitatis Mariae Curie‑Sklodowska. Sectio F – Historia” 45 (1990), s. 365–375.
Złotkowski D., Twierdza jasnogórska jako „więzienie stanu”. Uwięzienie bp. Wiktora Sadkowskiego na tle relacji Stanisława Augusta wobec paulinów, [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, pod red. M. Trąbskiego [w druku].
Downloads
Published
Issue
Section
License
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu),
- utwór będzie dystrybuowany w sposób niekomercyjny,
- nie będą tworzone utwory zależne.
