Ubóstwo monastyczne a ubóstwo franciszkańskie – próba zestawienia tez normatywnych
DOI:
https://doi.org/10.15633/ps.1593Słowa kluczowe:
ubóstwo dobrowolne, monastycyzm IV–VII wieku, minorytyzm XIII wieku, tezy normatywneAbstrakt
W artykule zestawiono wiodące idee dotyczące ubóstwa dobrowolnego dla monastycyzmu okresu patrystycznego i dla minorytów okresu św. Franciszka z Asyżu. Analiza tekstów normatywnych obu tradycji zakonnych wykazała ich zbieżność. Dotyczy ona tak przewodniej myśli biblijnej (2 Kor 8, 9 – uniżenie Syna Bożego we wcieleniu jest podstawą do naśladowania przez mnichów i zakonników ubóstwa i pokory Jezusa), jak i pozostałych tez o ubóstwie dobrowolnym: wyrzeczenia się prawa własności i życia sine proprio, życia doczesnego rozumianego jako okres pielgrzymowania do nieba, powstrzymywania się od przyjmowania pieniędzy w celu zapobieżenia chciwości, pracy jako biblijnego obowiązku i życiowej konieczności oraz wyrzeczenia się świata ze względu na Boga (contemptus mundi – znak eschatologiczny dla zakonników i świata). Zbieżność norm dotyczących ubóstwa dobrowolnego obu tradycji zakonnych wynika prawdopodobnie z osobowego przeżywania Ewangelii przez każdego z fundatorów zakonnych oraz z faktu, iż pierwotne dokumenty normatywne pochodzą z okresu charyzmatycznego obu tradycji. Normy te są zatem kolejną urzeczywistnianą w historii Kościoła próbą powrotu do Ewangelii.Bibliografia
Augustinus Hipponensis, Regula ad servos Dei, a cura di L. Verheijen, Roma 2001, s. 30–48 (Nuova Biblioteca Agostiniana, vol. 7/2); przekł. pol.: Św. Augustyn, Reguła, [w:] Św. Augustyn. Pisma monastyczne, przekł. P. Nehring, Kraków 2002, s. 151–168 (Źródła Monastyczne, 27).
Basilius Magnus, Regulae fusius tractatae, Patrologia Graeca, vol. 31, ed. J. P. Migne, Paris 1857, k. 889–1052; przekł. pol.: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 2. Reguły dłuższe. Reguły krótsze, przekł. pol. J. Naumowicz, Kraków 1995 (Źródła Monastyczne, 6).
Compilatio Assisiensis, [in:] Fontes Franciscani, t. 2. Testi, a cura di E. Manestò, S. Brufani, Assisi 1995, s. 1471–1690; tłum. polskie: Zbiór Asyski, [w:] Źródła franciszkańskie. Pisma świętego Franciszka. Źródła biograficzne świętego Franciszka. Pisma świętej Klary i źródła biograficzne. Teksty ustalające normy dla braci i sióstr od pokuty, przekł. P. J. Nowak, Kraków 2005, s. 1552–1669.
Dietz M., Wandering monks, virgins, and pilgrims ascetic travel in the mediterranean world, A.D. 300–800, University Park 2005.
Fragmenty greckie Reguły Pachomiusza, ed. T. L. Lefort, „Muséon” nr 37 (1924), s. 1–28.
Fragmenty koptyjskie Reguły Pachomiusza, Oeuvres de s. Pachôme et de ses disciplesed, ed. T. L. Lefort, Louvain 1956, s. 30–36 (Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium 159/Copt. 23); ed. H. Bacht, „Muséon” nr 75 (1962), s. 5–18.
Gribomont J., Povertà, [w:] Dizionario degli Istituti di Perfezione, vol. 7, a cura di G. Rocca, Roma 1983, kol. 246–248.
Guy J. C., La place du contemptus mundi dans le monachisme ancien, „Revue d’Ascétique et de Mystique” nr 41 (1965), s. 237–249.
Hardick L., Ubóstwo, [w:] Leksykon duchowości franciszkańskiej, wyd. pol. – przekł. i oprac. zbiorowe, Kraków 2006, s. 1883–1910.
Iriarte L., „Appropriatio” et „expropriatio” in doctrina sanncti Francisci, „Laurentianum” nr 11 (1970), s. 3–35.
Iriarte L., El rito de la profesión en la Orden franciscana. Apuntes históricos, „Laurentianum” nr 8 (1967), s. 178–212.
Iriarte L., La povertà nelle interpretazioni papali antiche e le conseguenze del recente decreto abrogativo delle medesime, „Studi e Ricerche Francescane” nr 9 (1980), s. 79–97.
Iriarte L., Powołanie franciszkańskie. Synteza ideałów św. Franciszka i św. Klary, przekł. S. Kafel, Kraków 1999.
Jundziłł J., Pieniądz w łacińskiej literaturze chrześcijańskiej późnego cesarstwa rzymskiego, Warszawa 1984 (Studia Antiquitatis Christianae, 3).
Jundziłł J., Złoto i srebro jako pieniądz w łacińskiej literaturze patrystycznej okresu późnego cesarstwa rzymskiego, „Vox Patrum” nr 7 (1987) t. 12–13, s. 189–205.
Kasprzak D., Idea ubóstwa w Kościele pierwszych trzech wieków, „Analecta Cracoviensia” 42 (2010), s. 255–268.
Kasprzak D., Obrzędy przejścia podczas inicjacji monastycznej w starożytnych regułach zakonnych, [w:] Katechumenat i inicjacja chrześcijańska w Kościele starożytnym, red. P. Szczur, Lublin 2011, s. 139–173.
Kötting B., Peregrinatio religiosa. Wallfahrten in der Antike und das pilgerwesen in der alten Kirche, Münster 1950.
Księga Horsiesiego [w:] Patrologia Graeca 40, kol. 869–894; tłum. polskie: Pachomiana Latina, przekł. W. Miliszkiewicz, Kraków 1996, s. 210–271 (Źródła Monastyczne, 11).
La Règle de Saint Benoît, red. A. de Vogüé, Paris 1971–1972 (Sources Chrétiennes, 181–186); przekł. pol.: Reguła św. Benedykta, [w:] Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta, przekł. B. Turowicz, Kraków 2006, s. 387–503 (Źródła Monastyczne, 40).
La Règle du Maître, red. A. de Vogüé, Paris 1964 (Sources Chrétiennes,105–106); przekł. pol.: Reguła Mistrza, [w:] Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta, przekł. T. M. Dąbek, Kraków 2006, s. 67–371 (Źródła Monastyczne, 40).
Leclerq J., U źródeł duchowości Zachodu. Etapy rozwoju i elementy stałe, przekł. S. Sztuka, Kraków 2009.
Légasse S., L’itineranza di Gesú e dei suoi discepoli. Storia e vangeli, [w:] Peregrini e forestieri. L’itineranza francescana,a cura di L. Padovese, Bologna 2004, s. 43–55.
Légasse S., Richesse, [w:] Supplément au Dictionnaire de la Bible, fasc. 5–6 (1982), k. 645–687.
Lozano J. M., The doctrine and practice of poverty in early monasticism, „Claretianum” nr 16 (1976), s. 5–32.
Milewski I., Pieniądz w greckiej literaturze patrystycznej IV wieku, Gdańsk 1999.
Quacquarelli A., L’educazione al lavoro. Dall’antica comunità cristiana al monacesimo primitivo, [w:] Res cristiana: temi interdisciplinari do patrologia, a cura di A. Quacquarelli, Roma 1992, s. 9–22.
Raurell F., Itineranti alle origini, itineranti nel tempo: una visione biblica, [w:] Peregrini e forestieri. L’itineranza francescana,a cura di L. Padovese, Bologna 2004, s. 21–41.
Regula Sanctorum Serapionis, Macarii, Paphnutii et Alterius Macarii, Patrologia Latina, 103, ed. J. P. Migne, Paris 1851, k. 435–442; przekład: Reguła świętych ojców Serapiona, Makarego, Pafnucego i Makarego Drugiego (Reguła Czterech Ojców), [w:] Wczesne reguły monastyczne z Galii, przekł. K. Bielawski, Kraków 2007, s. 41–53 (Źródła Monastyczne, 3).
Święci Franciszek i Klara. Pisma, wyd. łac.-pol., tekst łac.: Fontes Franciscani, przekł. K. Ambrożkiewicz, Kraków–Warszawa 2002.
Thomae de Celano, Vita secunda sancti Francisci, [w:] Fontes Franciscani, 2: Testi, a cura di E. Manestò, S. Brufani, Assisi 1995, s. 443–639 (tłum. pol.: Brat Tomasz z Celano, Życiorys drugi św. Franciszka z Asyżu, [w:] Źródła franciszkańskie, przekł. C. T. Niezgoda, Kraków 2005, s. 581–730.
Tillard J. M. R., Le propos de pauvreté et l’exigence évangélique, „Nouvelle Revue Theologique” nr 100 (1978), s. 207–232, 359–372.
Translatio Latina Regulae Sancti Pachomii, [w:] Pachomiana latina. Règle et épître de s. Théodore et „Liber” de s. Orsiesius. Texte latin de s. Jérôme, ed. A. Boon, Louvain 1932, s. 169–182 (Bibliothèque de la Revue d’histoire ecclesiastique, 7).
S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri, Translatio Latina Regulae Sancti Pachomii, Patrologia Latina, 23, ed. J. P. Migne, Paris 1883, k. 65–92; tłum. pol.: Św. Hieronim ze Strydonu, Reguła św. Pachomiusza, [w:] Pachomiana Latina, przekł. A. Bober, Kraków 1996, s. 123–172 (Źródła Monastyczne, 11).
Wipszycka E., Drugi dar Nilu, czyli o mnichach i klasztorach w późnoantycznym Egipcie, Kraków 2014.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
