Utrwalone dziedzictwo – pieśni religijne w twórczości Władysława z Gielniowa, Franciszka Karpińskiego i Kazimierza Brodzińskiego

Autor

  • Antoni Reginek Uniwersytet Śląski w Katowicach

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.1120

Słowa kluczowe:

polska poezja religijna, pieśń kościelna, źródła śpiewów kościelnych

Abstrakt

Badania nad polską pieśnią religijną wskazują na walory literacko-muzyczne wybranych utworów, jak również przybliżają sylwetki samych twórców. Niniejszy artykuł przedstawia najważniejsze osiągnięcia trzech wybitnych poetów: Władysława z Gielniowa (ok. 1440–1505), Franciszka Karpińskiego (1741–1825) i Kazimierza Brodzińskiego (1791–1835), których działalność na polu upowszechnienia pieśni kościelnej zasługuje na szczególne uznanie. Interesujące są również same motywy fascynacji poezją pieśniową o tematyce religijnej, czasem taka forma twórczości wynikała z osobistej wiary, niekiedy też z dodatkowych pobudek czy uwarunkowań. Duże znaczenie w upowszechnieniu danego utworu poetyckiego odgrywa forma muzyczna. Pieśni religijne wspomnianych poetów z różnego czasu i miejsca powstania odznaczają się cennymi walorami i popularnością, co sprawia, że są one stale obecne w repertuarze śpiewów kościelnych. Umieszczenie ich w najnowszym wydaniu Śpiewnika kościelnego ks. Jana Siedleckiego może stanowić potwierdzenie żywej recepcji i znak trwałego dziedzictwa.

Biogram autora

  • Antoni Reginek - Uniwersytet Śląski w Katowicach

    Antoni Reginek – ur. w 1948 roku, ks. prof. dr hab. Święcenia kapłańskie w 1972 roku, kapelan Jego Świątobliwości. Studia magisterskie w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Studia specjalistyczne z muzykologii kościelnej w Instytucie Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Profesor na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Kapelan Śląskiego Związku Chórów i Orkiestr. Konsultor Podkomisji ds. Muzyki Kościelnej, przy Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski.

Bibliografia

Achremowiczowa W., Dobak A., Brodziński Kazimierz, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz [i in.], Lublin 1976, kol. 1084–1845.

Bogdalski C., Bernardyni w Polsce, t. 1, Kraków 1933.

Brodziński K., Uwagi nad potrzebą wydania wyboru poezyj dla młodzieży, zbioru pieśni duchownych i narodowych, [w:] A. Kraushar, Towarzystwo Królewskie Przyjaciół Nauk 1800 – 1832. Księga III. Czasy Królestwa Kongresowego. Czterolecie drugie. 1820–1824, Annexa: X. 1821, Kraków 1904, s. 433–439.

Brodziński K., Wybór pism, oprac. i wstęp A. Witkowska, Wrocław 1966.

Chachulski T., O Pieśniach nabożnych Franciszka Karpińskiego, [w:] Wśród pisarzy oświecenia. Studia i portrety, red. A. Czyż, S. Szczęsny, Bydgoszcz 1997, s. 131–145.

Chwalcie Pana. Modlitewnik diecezji bielsko-żywieckiej, red. ks. H. Satława, ks. C. Dulka, Cieszyn 1996.

Droga do Nieba. Katolicki modlitewnik i śpiewnik, red. Międzydiecezjalna Komisja ds. Liturgii, Duszpasterstwa Liturgicznego i Muzyki Kościelnej Diecezji Gliwickiej i Opolskiej, wyd. 56, Opole 2006.

Tomaszewski M., Brodziński Kazimierz, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 1, Kraków 1979, s. 424–426.

[Folwarski P.], Śpiewnik, pisano w czasie nayokropniejzszey Woyny Roku 1800, Kraków 1802.

Garnczarski S., Polska pieśń adwentowa w drukach od XVII do XX wieku, cz. 1, Opracowanie zebranych źródeł, Tarnów 2014.

Grudziński K., Najstarsze zabytki rękopiśmienne języka polskiego w zbiorach bernardyńskich (do poł. XVI w.), „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 4 (1962), s. 357 −362.

Gubrynowicz B., Kazimierz Brodziński. Życie i dzieła, cz. 1 (1791–1821), Lwów 1917.

Kantak K., Bernardyni polscy, t. 1, Lwów 1933.

[Karpiński F.], Pieśni nabożne, Supraśl 1792.

Knowles D., Obolensky D., Historia Kościoła, t. 2 (lata 600–1500), przekł. R. Turzyński, Warszawa 1988.

Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. 1,Warszawa 1966.

Korespondencja Franciszka Karpińskiego z lat 1763–1825, zebrał i do druku przygotował T. Mikulski, Wrocław 1958.

Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski, C. Hernas, t. 1, Warszawa 1984.

Mikulski T., Karpinsciana w archiwum Prozorów, „Pamiętnik Literacki” 41 (1950), s. 503–529.

Mrowiec K., Polska pieśń kościelna w opracowaniu kompozytorów XIX wieku, Kraków 1964.

Pawlak I., Pieśni o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny w polskich przekazach śpiewnikowych XX i XXI w., [w:] De musica sacra in Polonia quaestiones selectae, t. 1, red. i oprac. S. Garnczarski, Tarnów 2013, s. 307–319.

Pieśni postne starożytne człowiekowi krześcijanskiemu należące które w Wielki Post śpiewane bywają dla rozmyślania Męki Pańskiej z przyczynieniem piosnek wyrobione, Raków ok. 1607–1618, wyd. fototypiczne przygotował M. Korolko, Warszawa 1987.

Pieśń o Narodzeniu Pańskim przez Franciszka Karpińskiego, Wrocław 1957 (reprint).

Pisma Franciszka Karpińskiego, zebrał i ułożył W. Bruchnalski, Lwów 1896.

Pisma Kazimirza Brodzińskiego, wydanie zupełne, poprawne i dopełnione z nieogłoszonych rękopisów staraniem J. I. Kraszewskiego, (z wizerunkiem i życiorysem poety), t. 1, Poezyje oryginalne i Naśladowania, red. J. I. Kraszewski, Poznań 1827.

Pisma Kazimierza Brodzińskiego, wydanie zupełne, poprawne i dopełnione z nieogłoszonych rękopisów staraniem J. I. Kraszewskiego, t. 1: Poezye oryginalne i Naśladowania, Poznań 1872, drukiem J. I. Kraszewskiego (Dr W. Łebiński). s. IV; Radomska Biblioteka Cyfrowa, http://bc.mbpradom.pl/dlibra/doccontent?id=23705&from=FBC [dostęp: 10.09.2015].

Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. 1, zebrał i oprac. M. Korolko, t. 2, oprac. muzyczne J. Węcowski, Warszawa 1977.

Reginek A., Pieśni nabożne Franciszka Karpińskiego oraz psalmy w jego tłumaczeniu w przekazach źródłowych i tradycji ustnej. Katowice 2005.

Rzętkowski S. M., Franciszek Karpiński, „Tygodnik Ilustrowany” 1872, nr 212, s. 29–30.

Sitnik K., Władysław z Gielniowa, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 20, red. E. Gigilewicz [i in.], Lublin 2014, kol. 746–747.

Smaszcz W., Rzecz o Franciszku Karpińskim. Obsypany Twymi dary, Białystok 2000.

Sobol R., Ze studiów nad Karpińskim, Wrocław 1967.

Stanisława Serafina Jagodyńskiego Pieśni katolickie nowo reformowane i z polskich na łacińskie, a z łacińskich na polskie przełożone, niektóre też nowo złożone, wstęp i oprac. S. Garnczarski, transkrypcja i komentarz J. Godyń, Tarnów 2011.

Śpiewnik archidiecezji katowickiej, zebrał i oprac. ks. A. Reginek, Katowice 2000, wyd. 2, Śpiewnik kościelny, Katowice 2002.

Śpiewnik dla ludu katolickiego oraz książka do nabożeństwa, ułożyli Gillar i Hoffmann, organiści z Bytomia, Bytom G. Śl. 1900.

Śpiewnik ewangelicki. Codzienna modlitwa, pieśń, medytacja, nabożeństwo, wybór pieśni, red. i oprac. Międzykościelna Komisja Śpiewnikowa, Bielsko-Biała 2002.

Śpiewnik kościelny, czyli pieśni nabożne z melodyjami w Kościele katolickim używane, a dla wygody kościołów parafialnych przez x. M. M. Mioduszewskiego Zgrom. XX. Miss. zebrane, Kraków 1838.

Śpiewnik kościelny ks. Jana Siedleckiego, red. nacz. ks. W. Kałamarz CM, wyd. 41, Kraków 2015.

Wójcicki K., Historya literatury polskiej w zarysach, t. 3, Warszawa, 1860.

Wydra W., Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992.

X. Jan Siedlecki, Śpiewnik kościelny z melodiami na 2 głosy zawiera pieśni polskie i śpiewy łacińskie oraz różne nabożeństwa i modlitwy, wyd. jubileuszowe (1878–1928), oprac. X. W. Świerczek, CM ze współudziałem B. Wallek-Walewskiego, Lwów–Kraków– Paryż 1928.

Zaleski W., Święci na każdy dzień, Łódź 1984.

Zbiór Pieśni kościelnych i nabożnych […], których melodie znajdują się w pięciu częściach „Zbioru pieśni religijnych” ułożonych na cztery głosy do grania na organach przez T. Cieplika, Bytom G. Śl. [1924].

Zbiór pieśni z melodyjami w Kościele rzymsko-katolickim od najdawniejszych czasów używanych, uskuteczniony przez Teofila Klonowskiego, nauczyciela przy Król. Katol. Naucz. Seminaryum w Poznaniu, z. 7 i 8, Poznań 1859.

Strony internetowe

http://staropolska.pl/srednioweicze/poezja_religijna/Gielniowczyk.html [dostęp: 21.02.2105].

http://www.bernardyni.pl/bl-wladyslaw-z-gielniowa.html [dostęp: 21.02.2105].

Pobrania

Opublikowane

2015-09-01

Numer

Tom 13 (2015)

Dział

Artykuły i rozprawy

Licencja

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).

Podobne artykuły

1-10 z 56

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.