A preserved legacy – religious songs in the works of Władysław of Gielniow, Franciszek Karpiński and Kazimierz Brodziński

Authors

  • Antoni Reginek Uniwersytet Śląski w Katowicach

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.1120

Keywords:

Polish religious poetry, church songs, origin of church songs

Abstract

The study of Polish religious songs shows the literary and musical values of selected works and also presents the authors of these works. This paper presents the achievements of three eminent poets: Władysław of Gielniow (ab. 1440–1505), Franciszek Karpiński (1741–1825) and Kazimierz Brodziński (1791–1835). Their activity in the field of popularization of church chant deserves to be particularly appreciated. Also the motives of fascination with religious chant are interesting. Sometimes this form of expression was the result of personal faith, sometimes it sprang from some additional motives or conditioning. The popularity of a particular poetic work depends to a large extend on its musical form. The religious chants of the poets mentioned above, though coming from various times and composed in various places are truly outstanding and popular, which makes them constantly present in the repertory of church songs. The fact that they were included in the latest edition of Śpiewnik kościelny (Church Songbook) by Fr. Jan Siedlecki may serve as a proof of keen acceptance and a sign of their belonging to cultural heritage.

Author Biography

  • Antoni Reginek, Uniwersytet Śląski w Katowicach

    Antoni Reginek – ur. w 1948 roku, ks. prof. dr hab. Święcenia kapłańskie w 1972 roku, kapelan Jego Świątobliwości. Studia magisterskie w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Studia specjalistyczne z muzykologii kościelnej w Instytucie Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Profesor na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Kapelan Śląskiego Związku Chórów i Orkiestr. Konsultor Podkomisji ds. Muzyki Kościelnej, przy Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski.

References

Achremowiczowa W., Dobak A., Brodziński Kazimierz, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz [i in.], Lublin 1976, kol. 1084–1845.

Bogdalski C., Bernardyni w Polsce, t. 1, Kraków 1933.

Brodziński K., Uwagi nad potrzebą wydania wyboru poezyj dla młodzieży, zbioru pieśni duchownych i narodowych, [w:] A. Kraushar, Towarzystwo Królewskie Przyjaciół Nauk 1800 – 1832. Księga III. Czasy Królestwa Kongresowego. Czterolecie drugie. 1820–1824, Annexa: X. 1821, Kraków 1904, s. 433–439.

Brodziński K., Wybór pism, oprac. i wstęp A. Witkowska, Wrocław 1966.

Chachulski T., O Pieśniach nabożnych Franciszka Karpińskiego, [w:] Wśród pisarzy oświecenia. Studia i portrety, red. A. Czyż, S. Szczęsny, Bydgoszcz 1997, s. 131–145.

Chwalcie Pana. Modlitewnik diecezji bielsko-żywieckiej, red. ks. H. Satława, ks. C. Dulka, Cieszyn 1996.

Droga do Nieba. Katolicki modlitewnik i śpiewnik, red. Międzydiecezjalna Komisja ds. Liturgii, Duszpasterstwa Liturgicznego i Muzyki Kościelnej Diecezji Gliwickiej i Opolskiej, wyd. 56, Opole 2006.

Tomaszewski M., Brodziński Kazimierz, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 1, Kraków 1979, s. 424–426.

[Folwarski P.], Śpiewnik, pisano w czasie nayokropniejzszey Woyny Roku 1800, Kraków 1802.

Garnczarski S., Polska pieśń adwentowa w drukach od XVII do XX wieku, cz. 1, Opracowanie zebranych źródeł, Tarnów 2014.

Grudziński K., Najstarsze zabytki rękopiśmienne języka polskiego w zbiorach bernardyńskich (do poł. XVI w.), „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 4 (1962), s. 357 −362.

Gubrynowicz B., Kazimierz Brodziński. Życie i dzieła, cz. 1 (1791–1821), Lwów 1917.

Kantak K., Bernardyni polscy, t. 1, Lwów 1933.

[Karpiński F.], Pieśni nabożne, Supraśl 1792.

Knowles D., Obolensky D., Historia Kościoła, t. 2 (lata 600–1500), przekł. R. Turzyński, Warszawa 1988.

Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. 1,Warszawa 1966.

Korespondencja Franciszka Karpińskiego z lat 1763–1825, zebrał i do druku przygotował T. Mikulski, Wrocław 1958.

Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski, C. Hernas, t. 1, Warszawa 1984.

Mikulski T., Karpinsciana w archiwum Prozorów, „Pamiętnik Literacki” 41 (1950), s. 503–529.

Mrowiec K., Polska pieśń kościelna w opracowaniu kompozytorów XIX wieku, Kraków 1964.

Pawlak I., Pieśni o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny w polskich przekazach śpiewnikowych XX i XXI w., [w:] De musica sacra in Polonia quaestiones selectae, t. 1, red. i oprac. S. Garnczarski, Tarnów 2013, s. 307–319.

Pieśni postne starożytne człowiekowi krześcijanskiemu należące które w Wielki Post śpiewane bywają dla rozmyślania Męki Pańskiej z przyczynieniem piosnek wyrobione, Raków ok. 1607–1618, wyd. fototypiczne przygotował M. Korolko, Warszawa 1987.

Pieśń o Narodzeniu Pańskim przez Franciszka Karpińskiego, Wrocław 1957 (reprint).

Pisma Franciszka Karpińskiego, zebrał i ułożył W. Bruchnalski, Lwów 1896.

Pisma Kazimirza Brodzińskiego, wydanie zupełne, poprawne i dopełnione z nieogłoszonych rękopisów staraniem J. I. Kraszewskiego, (z wizerunkiem i życiorysem poety), t. 1, Poezyje oryginalne i Naśladowania, red. J. I. Kraszewski, Poznań 1827.

Pisma Kazimierza Brodzińskiego, wydanie zupełne, poprawne i dopełnione z nieogłoszonych rękopisów staraniem J. I. Kraszewskiego, t. 1: Poezye oryginalne i Naśladowania, Poznań 1872, drukiem J. I. Kraszewskiego (Dr W. Łebiński). s. IV; Radomska Biblioteka Cyfrowa, http://bc.mbpradom.pl/dlibra/doccontent?id=23705&from=FBC [dostęp: 10.09.2015].

Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. 1, zebrał i oprac. M. Korolko, t. 2, oprac. muzyczne J. Węcowski, Warszawa 1977.

Reginek A., Pieśni nabożne Franciszka Karpińskiego oraz psalmy w jego tłumaczeniu w przekazach źródłowych i tradycji ustnej. Katowice 2005.

Rzętkowski S. M., Franciszek Karpiński, „Tygodnik Ilustrowany” 1872, nr 212, s. 29–30.

Sitnik K., Władysław z Gielniowa, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 20, red. E. Gigilewicz [i in.], Lublin 2014, kol. 746–747.

Smaszcz W., Rzecz o Franciszku Karpińskim. Obsypany Twymi dary, Białystok 2000.

Sobol R., Ze studiów nad Karpińskim, Wrocław 1967.

Stanisława Serafina Jagodyńskiego Pieśni katolickie nowo reformowane i z polskich na łacińskie, a z łacińskich na polskie przełożone, niektóre też nowo złożone, wstęp i oprac. S. Garnczarski, transkrypcja i komentarz J. Godyń, Tarnów 2011.

Śpiewnik archidiecezji katowickiej, zebrał i oprac. ks. A. Reginek, Katowice 2000, wyd. 2, Śpiewnik kościelny, Katowice 2002.

Śpiewnik dla ludu katolickiego oraz książka do nabożeństwa, ułożyli Gillar i Hoffmann, organiści z Bytomia, Bytom G. Śl. 1900.

Śpiewnik ewangelicki. Codzienna modlitwa, pieśń, medytacja, nabożeństwo, wybór pieśni, red. i oprac. Międzykościelna Komisja Śpiewnikowa, Bielsko-Biała 2002.

Śpiewnik kościelny, czyli pieśni nabożne z melodyjami w Kościele katolickim używane, a dla wygody kościołów parafialnych przez x. M. M. Mioduszewskiego Zgrom. XX. Miss. zebrane, Kraków 1838.

Śpiewnik kościelny ks. Jana Siedleckiego, red. nacz. ks. W. Kałamarz CM, wyd. 41, Kraków 2015.

Wójcicki K., Historya literatury polskiej w zarysach, t. 3, Warszawa, 1860.

Wydra W., Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992.

X. Jan Siedlecki, Śpiewnik kościelny z melodiami na 2 głosy zawiera pieśni polskie i śpiewy łacińskie oraz różne nabożeństwa i modlitwy, wyd. jubileuszowe (1878–1928), oprac. X. W. Świerczek, CM ze współudziałem B. Wallek-Walewskiego, Lwów–Kraków– Paryż 1928.

Zaleski W., Święci na każdy dzień, Łódź 1984.

Zbiór Pieśni kościelnych i nabożnych […], których melodie znajdują się w pięciu częściach „Zbioru pieśni religijnych” ułożonych na cztery głosy do grania na organach przez T. Cieplika, Bytom G. Śl. [1924].

Zbiór pieśni z melodyjami w Kościele rzymsko-katolickim od najdawniejszych czasów używanych, uskuteczniony przez Teofila Klonowskiego, nauczyciela przy Król. Katol. Naucz. Seminaryum w Poznaniu, z. 7 i 8, Poznań 1859.

Strony internetowe

http://staropolska.pl/srednioweicze/poezja_religijna/Gielniowczyk.html [dostęp: 21.02.2105].

http://www.bernardyni.pl/bl-wladyslaw-z-gielniowa.html [dostęp: 21.02.2105].

Downloads

Published

2015-09-01

Issue

Vol. 13 (2015)

Section

Artykuły i rozprawy

License

The author declares that he/she owns the copyrights to the work and that they are not limited in the scope covered by this declaration, and that the work is an original work and does not violate the copyrights of others.

The author permits the Pontifical University of John Paul II in Cracow to use the work free of charge, non-exclusively and indefinitely, that is:

  • to record and reproduce: produce copies of the work by printing, reprography, magnetic recording and recording with the digital technique;
  • to circulate the original or copies on which the work has been recorded (to introduce into circulation, lend or hire of the original or copies, public exhibition, display as well as make the work available to the public in such a manner that everyone can have access to it in a place and at a time of their choice);
  • to include the paper in a collective work;
  • to grant the Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Poland sublicense by Pontifical University of John Paul II in Cracow

The Pontifical University of John Paul II in Cracow makes the work available on the University's Periodicals Platform owned by the University under the Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska licence. This entitles all interested parties to use the work under the following conditions:

  • the author and title of the work will be presented,
  • the place of publication (the title of the magazine and the URL of the original work published)will be indicated,
  • the work will be distributed in a non-commercial manner,
  • no derivative works will be created.