Przestrzeń ducha w muzyce: koncepcja podmiotu Eero Tarastiego jako narzędzie interpretacji zjawiska
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.3707Słowa kluczowe:
semiotyka, Tarasti, Greimas, muzyka sakralna, podmiot muzyczny, znak, znaczenie, interpretacja, teologia, estetykaAbstrakt
Duchowy wymiar muzyki zawsze stanowił zagadkę. W XIX wieku próbowano rozpaczliwie uchwycić ducha muzyki, uciekając w sferę metafor i eseistyki z jednej strony, a sięgając po filozoficzne narzędzia z drugiej. Estetyka uczucia stała się jednak w pewnym momencie niewygodna. „Niewyrażalne” muzyki, stanowiące z początku jej najwyższą cnotę, prowadziło nie dalej niż w sferę poetyki, nie wyjaśniając fenomenu muzycznej transcendencji. Lata 60. i 70. XX wieku przyniosły narzędzia strukturalnej semiotyki muzycznej. Ta ostatnia mimo neopozytywistycznej, laboratoryjnej dokładności stroniła od problemu znaczenia treści pozamuzycznych, ograniczając swoje badania do poziomu neutralnego i wyrażając wiarę w istnienie obiektywnego tekstu dzieła. „Zwrot semantyczny” przyniósł nowy odłam semiotyki eksponującej sam proces znaczenia rozumiany jako akt dynamiczny i nierozerwalnie związany z kontekstem kulturowym. W tej właśnie perspektywie semiotycznej proponuje się interpretację fenomenu duchowej treści muzyki, wykorzystując elementy koncepcji podmiotu Eero Tarastiego. Egzystencjalne Me i społeczne Self wyjaśnia wiele idei związanych z treścią pozamuzyczną dzieła (zwłaszcza natury teologicznej i metafizycznej) i przyczynia się do zrozumienia mechanizmu wiązania „tekstów kulturowych” w wiązki znaczeniowe.
Bibliografia
Arendt H., Heidegger M., Korespondencja z lat 1925–1975, przekł. S. Lisiecka, Warszawa 2010.
Balthasar H. U. von, Rozwój idei muzycznej, w: H. U. von Balthasar, Pisma wybrane, t. 2, przekł. M. Urban CSsR, Kraków 2007.
Buczyńska-Garewicz H., Semiotyka Peirce’a, Warszawa 1994.
Davies J. B., The psychology of music, London 1978.
Fontanille J., Soma et séma: Figures du corps, Paris 2005.
Fubini E., Historia estetyki muzycznej, Kraków 2002.
Gombrich E. H., Pisma o sztuce i kulturze, Kraków 2011.
Kravchenko V., The symbolic structure of Alexander Scriabin’s „Mystery”, w: Music and the Arts: Proceedings from ICMS 7, vol. 2, ed. E. Tarasti, Helsinki 2006, s. 712–722 (Acta Semiotica Fennica, 23. Approaches to Musical Semiotics, 10).
Lechte J., Panorama współczesnej myśli humanistycznej. Od strukturalizmu do postmodernizmu, przekł. T. Baszniak, Warszawa 1999.
Molino J., Fait musical et sémiologie de la musique, „Musique en jeu” 1975 num. 17, s. 37–62.
Nattiez J.-J., Fondements d’une sémiologie de la musique, Paris 1975.
Pelc J., Wstęp do semiotyki, Warszawa 1984.
Rosner K., A. J. Greimasa semiotyka narracji, „Pamiętnik Literacki” 67 (1976) nr 2, s. 341–352.
Smith T. A., More Evidence of Numeral–Logical Design in Bach’s „St. Matthew Passion”, „Bach” 17 (April, 1986) no. 2, s. 24–30.
Spitzer M., The Sense of Music: Semiotic Essays by Raymond Monelle, „Music & Letters” 83 (Aug., 2002) no. 3, s. 506–509.
Tarasti E., Introduction to a philosophy of music, w: Music and the Arts: Proceedings from ICMS 7, ed. by E. Tarasti, Helsinki 2006 (Acta Semiotica Fennica, 23. Approaches to Musical Semiotics, 10).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Eliza Krupińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
