Przestrzeń ducha w muzyce: koncepcja podmiotu Eero Tarastiego jako narzędzie interpretacji zjawiska
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.3707Słowa kluczowe:
semiotyka, Tarasti, Greimas, muzyka sakralna, podmiot muzyczny, znak, znaczenie, interpretacja, teologia, estetykaAbstrakt
Duchowy wymiar muzyki zawsze stanowił zagadkę. W XIX wieku próbowano rozpaczliwie uchwycić ducha muzyki, uciekając w sferę metafor i eseistyki z jednej strony, a sięgając po filozoficzne narzędzia z drugiej. Estetyka uczucia stała się jednak w pewnym momencie niewygodna. „Niewyrażalne” muzyki, stanowiące z początku jej najwyższą cnotę, prowadziło nie dalej niż w sferę poetyki, nie wyjaśniając fenomenu muzycznej transcendencji. Lata 60. i 70. XX wieku przyniosły narzędzia strukturalnej semiotyki muzycznej. Ta ostatnia mimo neopozytywistycznej, laboratoryjnej dokładności stroniła od problemu znaczenia treści pozamuzycznych, ograniczając swoje badania do poziomu neutralnego i wyrażając wiarę w istnienie obiektywnego tekstu dzieła. „Zwrot semantyczny” przyniósł nowy odłam semiotyki eksponującej sam proces znaczenia rozumiany jako akt dynamiczny i nierozerwalnie związany z kontekstem kulturowym. W tej właśnie perspektywie semiotycznej proponuje się interpretację fenomenu duchowej treści muzyki, wykorzystując elementy koncepcji podmiotu Eero Tarastiego. Egzystencjalne Me i społeczne Self wyjaśnia wiele idei związanych z treścią pozamuzyczną dzieła (zwłaszcza natury teologicznej i metafizycznej) i przyczynia się do zrozumienia mechanizmu wiązania „tekstów kulturowych” w wiązki znaczeniowe.
Bibliografia
Arendt H., Heidegger M., Korespondencja z lat 1925–1975, przekł. S. Lisiecka, Warszawa 2010.
Balthasar H. U. von, Rozwój idei muzycznej, w: H. U. von Balthasar, Pisma wybrane, t. 2, przekł. M. Urban CSsR, Kraków 2007.
Buczyńska-Garewicz H., Semiotyka Peirce’a, Warszawa 1994.
Davies J. B., The psychology of music, London 1978.
Fontanille J., Soma et séma: Figures du corps, Paris 2005.
Fubini E., Historia estetyki muzycznej, Kraków 2002.
Gombrich E. H., Pisma o sztuce i kulturze, Kraków 2011.
Kravchenko V., The symbolic structure of Alexander Scriabin’s „Mystery”, w: Music and the Arts: Proceedings from ICMS 7, vol. 2, ed. E. Tarasti, Helsinki 2006, s. 712–722 (Acta Semiotica Fennica, 23. Approaches to Musical Semiotics, 10).
Lechte J., Panorama współczesnej myśli humanistycznej. Od strukturalizmu do postmodernizmu, przekł. T. Baszniak, Warszawa 1999.
Molino J., Fait musical et sémiologie de la musique, „Musique en jeu” 1975 num. 17, s. 37–62.
Nattiez J.-J., Fondements d’une sémiologie de la musique, Paris 1975.
Pelc J., Wstęp do semiotyki, Warszawa 1984.
Rosner K., A. J. Greimasa semiotyka narracji, „Pamiętnik Literacki” 67 (1976) nr 2, s. 341–352.
Smith T. A., More Evidence of Numeral–Logical Design in Bach’s „St. Matthew Passion”, „Bach” 17 (April, 1986) no. 2, s. 24–30.
Spitzer M., The Sense of Music: Semiotic Essays by Raymond Monelle, „Music & Letters” 83 (Aug., 2002) no. 3, s. 506–509.
Tarasti E., Introduction to a philosophy of music, w: Music and the Arts: Proceedings from ICMS 7, ed. by E. Tarasti, Helsinki 2006 (Acta Semiotica Fennica, 23. Approaches to Musical Semiotics, 10).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Eliza Krupińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
