Bulla "Docta sanctorum patrum" w kontekście rozwoju średniowiecznej polifonii liturgicznej
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.2304Słowa kluczowe:
chorał gregoriański, Jan XXII, Klemens VI, liturgia, motet, muzyka, organum, polifonia, prawo kanoniczneAbstrakt
Bulla papieża Jana XXII “Docta sanctorum patrum” (1324/25) to tekst o szczególnym znaczeniu dla dziejów muzyki kościelnej. Jako pierwszy dokument papieski dotyka on tak szczegółowo problemu tradycji i nowości w muzyce sakralnej, oraz tego, co stosowne w liturgii. Są to zagadnienia aktualne również w naszych czasach. Próba zinterpretowania tego trudnego i wieloznacznego tekstu nastręcza jednak licznych problemów już na etapie translacji. Niektóre z nich dają się rozwikłać na podstawie zestawienia różnych tekstów z epoki, traktujących o zbliżonych zagadnieniach. Nasuwa się jednak pytanie o realny wpływ papieskiego dokumentu na praktykę muzyczno-liturgiczną. Wbrew opinii dawniejszych badaczy, wydaje się on znikomy, a ewolucja muzyki liturgicznej następująca bezpośrednio po promulgowaniu bulli “Docta sanctorum patrum” podążyła w kierunku wprost przeciwnym do postulowanego przez papieża. Mimo tego, dokument Jana XXII pozostał ważnym punktem odniesienia dla późniejszych polemik dotyczących muzyki kościelnej, począwszy od XVI-wiecznych dyskusji kontrreformacyjnych.
Bibliografia
Aelredus, Speculum charitatis, w: Beati Aelredi […] opera omnia […], ed. J.-P. Migne, Parisiis 1855, kol. 505–620 (Patrologiae Cursus Competus. Series Latina, 195).
Augustyn św., Wyznania, Warszawa 1982.
Bernhard M., Die Erforschung der lateinischen Musikterminologie. Das Lexicon Musicum Latinum der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, „Musik in Bayern“ (1980) Nr. 20.
Biblia sacra juxta Vulgatam Clementinam, ed. M. Tvveedale, Londini 2005.
Budzińska-Bennett A., Subtilitas. Słyszalne i niesłyszalne aspekty motetu „ars antiqua”, Poznań 2012.
Chartier F. L., L’ancien Chapitre de Notre Dame de Paris, Paris 1897.
Chomiński J. M., Motet, w: Mała encyklopedia muzyki, Warszawa 1981.
Dobrzańska-Fabiańska Z., Polifonia średniowiecza, Kraków 2009.
Dyer J., The voice in the Middle Ages, w: The Cambridge Companion to singing, Cambridge 2000, s. 165–177, https://doi.org/10.1017/CCOL9780521622257.015.
Filaber A., Prawodawstwo muzyki liturgicznej, Warszawa 1997.
Fubini E., Historia estetyki muzycznej, Kraków 2015.
Hayburn R., Papal legislation on sacred music: 95 A.D. to 1977 A.D., Collegeville 1979.
Hoppin R., Medieval music, New York 1978.
In dedicatione templi decantabat populus, https://cantusdatabase.org/chant/233430 (07.09.2024).
Joannes Saresberiensis, Polycraticus, w: Joannis Saresberiensis […] opera omnia […] ed. J.-P. Migne, Parisiis 1855, kol. 379–822 (Patrologiae Cursus Competus. Series Latina, 199).
Joannes XXII, De vita et honestate clericorum, w: Corpus iuris canonici, t. 2, ed. E. L. Richter, E. Friedberg, Graz 1959, kol. 1255–1257.
Klaper M., „Verbindliches kirchenmusikalisches Gesetz“ oder belanglose Augenblickseingebung? Zur Constitutio Docta sanctorum patrum Papst Johannes‘ XXII, „Archiv für Musikwissenschaft“ 60. Jahrg. (2003) H. 1.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 2007.
Körndle F., Die Bulle „Docta sanctorum patrum”. Überlieferung, Textgestalt und Wirkung, „Die Musikforschung” 63. Jahrg. (April–Juni 2010) H. 2.
Kowalska M., ABC historii muzyki, Kraków 2001.
Leitmeir C. T., Dominicans and polyphony: A reappraisal of a strained relationship, w: Breaking the rules: Discussion, implementation, and consequences of dominican legislation, ed. C. Linde, Oksford 2018, s. 64–66.
Lewis Ch. T., Short Ch., A latin dictionary, https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0059:entry=percutio (31.03.2025).
Lubieniecki R., „Musica” i „memoria” w XV-wiecznych traktatach muzycznych z regionu Europy Środkowej, Wrocław 2022, rozprawa doktorska.
Maryański B., Muzyka wedle myśli Kościoła Katolickiego. Podręcznik dla organistów i śpiewaków kościelnych, Płock 1908.
Morawski J., Jan XXII, w: Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, t. 4: hij, Kraków 1993.
Nowowiejski A., Wykład liturgii Kościoła katolickiego, Płock 1905.
Piotrowski W., Wpływ muzyki świeckiej na kościelną i odwrotnie, „Muzyka Kościelna” 1930 nr 4.
Romita F., Ius musicae liturgicae, Turin 1936.
Sansarlat N., Guerber A., Music in the chapel of the popes in Avignon in the XIVth century, https://www.palais-des-papes.com/en/musique-au-temps-des-papes/
Schaefer E., Catholic music through the ages, Chicago 2008.
Schroeder I. R., A codicological and contextual analysis of Châlons-en-Champagne, Archives départementales de la Marne, 3.J.250, ProQuest LLC, 2018.
Seay A., Music in the medieval world, Englewood Cliffs 1975.
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2006.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2006.
Tuchman B., Odległe zwierciadło, czyli rozlicznymi plagami nękane XIV stulecie, Katowice 1993.
Wye B. van, Ritual use of the organ in France, „Journal of the American Musicological Society” 33 (Summer, 1980) no. 2.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dawid Rzepka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
