Fenomenologiczne zapytywanie o religijny wymiar istoty sztuki. Rozważania w kręgu myśli Heideggera, Duméry’ego, von Balthasara i Henry’ego

Autor

  • Andrzej Krawiec Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.15633/pms.4110

Słowa kluczowe:

Bach, Balthasar, Duméry, fenomenologia, Heidegger, Henry, muzyka, pasja, sztuka, teologia

Abstrakt

Fenomenologiczny namysł nad istotą sztuki podąża w kierunku wyjawienia jej ostatecznego Źródła, z którego pochodzi także duchowość człowieka, a z niej – dzieła artystyczne. Sztuka zajmuje szczególne miejsce w rozważaniach Martina Heideggera, Hansa Ursa von Balthasara oraz Michela Henry’ego, których wspólnym rysem jest wskazywanie na zdolność transcendowania dzieła ku wymiarowi poza- i ponadestetycznemu. Dla tych autorów dzieło sztuki stanowi „drogę”, po której duch człowieka może zmierzać zarówno ku Transcendencji (Absolutowi, Bogu), jak i w głąb samego siebie. W niniejszym artykule namysł nad religijnym wymiarem istoty sztuki zostaje poszerzony o analizę Pasji według św. Jana BWV 245 Jana Sebastiana Bacha, która stanowi szczególny przykład artystycznego odzwierciedlenia fenomenologicznej refleksji filozoficzno-teologicznej.

Biogram autora

  • Andrzej Krawiec - Uniwersytet Jagielloński

    Andrzej Krawiec – doktor sztuki, magister filozofii, doktorant w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagielońskiego; zajmuje się sztuką, estetyką, fenomenologią i hermeneutyką; publikował m.in. w „Kwartalniku Filozoficznym”, „Muzyce”, „Przeglądzie Filozoficznym – Nowa Seria”, „Sztuce i Filozofii” oraz „The Polish Journal of Aesthetics”.

Bibliografia

Balthasar H.U., Kontemplacja postaci, tłum. E. Marszał, J. Zakrzewski SJ, Kraków 2008 (Chwała. Estetyka Teologiczna, 1).

Balthasar H.U., Metafizyka, cz. 2: Nowożytność, tłum. L. Łysień, Kraków 2013 (Chwała. Estetyka Teologiczna, 3/1).

Balthasar H.U., Pisma wybrane, t. 1, tłum. M. Urban CSsR, D. Jankowska, Kraków 2006.

Balthasar H.U., Pisma wybrane, t. 2, tłum. M. Urban CSsR, D. Jankowska, Kraków 2007.

Bultmann R., Die Eschatologie des Johannes-Evangeliums, w: R. Bultmann, Glauben und Verstehen, Tübingen 1966, s. 134–152.

Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie, S. Swieżawski, I. Dąmbska, Kęty 2001.

Descartes R., Namiętności duszy, tłum. L. Chmaj, Kęty 2001.

Duméry H., Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994.

Górna M., Hans Urs von Balthasar i jego rozważania muzyczno-teologiczne, „Pro Musica Sacra” 13 (2015), s. 169–178.

Heidegger M., Bycie i czas, tłum. B. Baran, Warszawa 2013.

Heidegger M., Fenomenologia i teologia, tłum. J. Tischner, „Znak” 295–296 (1979), s. 119–134.

Heidegger M., List o „humanizmie”, tłum. J. Tischner, w: M. Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć, tłum. K. Michalski, K. Pomian, M. J. Siemek, J. Tischner, K. Wolicki, Warszawa 1977, s. 76–127.

Heidegger M., Źródło dzieła sztuki, tłum. J. Mizera, w: M. Heidegger, Drogi lasu, tłum. J. Gierasimiuk, R. Marszałek, J. Mizera, J. Sidorek, K. Wolicki, Warszawa 1997, s. 7–62.

Henry M., La barbarie, Quadrige/PUF, Paris 2004.

Henry M., O fenomenologii, tłum. M. Drwięga, Warszawa 2007.

Henry M., Sztuka i fenomenologia życia, tłum. M. Murawska, „Przegląd Filozoficzno-

-Literacki” 34 (2012), s. 157–179.

Henry M., Videre videor, tłum. M. Chmura, przekład przejrzał i poprawił J. Migasiński, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 34 (2012), s. 37–66.

Henry M., Voir l’invisible. Sur Kandinsky, Quadrige/PUF, Paris 2005.

Henry M., Wcielenie. Filozofia ciała, tłum. M. Frankiewicz, D. Adamski, Kraków 2012.

Henry M., Zobaczyć niewidzialne. O Kandinskym, tłum. D. Molińska, „Artium Quaestationes” 22 (2011), s. 351–367.

Szyszkowska M.A., Wsłuchując się w muzykę. Studium z fenomenologii słuchania, Warszawa 2017.

Tarnowski K., Fenomenologia i teologia, w: Metafizyka i teologia. Debata u podstaw, red. R.J.Woźniak, Kraków 2008, s. 32–49.

Tarnowski K., Tropy myślenia religijnego, Kraków 2009.

Tischner J., Martina Heideggera milczenie o Bogu, „Znak” 228 (1973), s. 688–706.

Urban M. CSsR, Hans Urs von Balthasar wobec idealizmu niemieckiego. Myśl chrześcijańska a refleksja filozoficzna, Kraków 2017.

Pobrania

Opublikowane

2021-11-30

Numer

Tom 19 (2021)

Dział

Artykuły

Licencja

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).