Pieśni ku czci Matki Bożej Bolesnej w wybranych polskich śpiewnikach katolickich
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.41203Słowa kluczowe:
ból, cierpienie, męka, ukrzyżowanie, matka, Syn, pieśń, lamentacjaAbstrakt
Rozważania o współcierpieniu Maryi i Jej czynnym jednoczeniu się z Chrystusem umęczonym i ukrzyżowanym stały się podstawą do rozwoju różnych form literatury oraz ikonografii pasyjnej. Źródłem pieśni ku czci Matki Bożej Bolesnej stały się plankty, czyli lamenty Matki Bożej Bolesnej, wywodzące się ze średniowiecznych pasyjnych dramatów liturgicznych oraz sekwencja Stabat Mater, wielokrotnie tłumaczona na język polski. Dialog, jako forma ustnej komunikacji została zastosowana w twórczości literackiej. Pieśni w tej formie dają możliwość dynamicznej konfrontacji różnych poglądów, przez co czytelnik, a w naszym przypadku śpiewający zostają wciągnięci do przeżywania ukazywanych treści. Ważny dział pieśni o cierpiącej Maryi stanowią śpiewy do siedmiu boleści Matki Bożej, czy też pieśni do Matki Bożej Saletyńskiej. Ostatnia grupę stanowią pieśni, w których wierni proszą Bolejącą Matkę o wstawiennictwo i pomoc w trudnych sytuacjach, zwłaszcza w cierpieniu. Przebadane pieśni prezentują szerokie spektrum struktury poetyckiej, więcej lub mniej odznaczającej się kunsztem poetyckim.
Bibliografia
Bernacki L., Pierwsza książka polska. Studium bibliograficzne z 86 podobiznami, Lwów 1918.
Ein Jahrtausend Lateinischer Hymnendichtung. Eine Blutenlese aus den Analecta Hymnica mit literarhistorischen Erläuterungen von Guido Maria Dreves Dr. theol. Nach des Verfassers Ableben revidiert von Clemens Blume S. J., cz. 1: Hymnen bekannter Verfasser, Leipzig 1909.
Garnczarski S., Pieśń maryjna w twórczości Franciszka Walczyńskiego, „Annales Lublinenses pro Musica Sacra” 1 (2010), s. 299–313.
Garnczarski S., Polska pieśń adwentowa w drukach od XVII do XX wieku, cz. 1, Tarnów 2014.
Hortulus animae, druk. M. Scharffenberger, Kraków [po 1585], egz. Ossol. 0.736.
Hymny brewiarza rzymskiego Proprium Poloniae, przeł. ks. dr J. Piwowarczyk, Poznań 1958.
Hymny koscielne: cokolwiek sie ich w Breuiarzach teraznieyszych znayduie [...] Przekładania Księdza Stanisława Grochowskiego [...]. W Krakowie w druk. Jak. Siebeneychera Roku Pańskiego 1598.
Hymny kościelne w nowym przekładzie Ks. Tadeusza Karyłowskiego T. J. z przedmową prof. Stanisława Windakiewicza, Kraków 1932.
Hymny, prozy y cantica Kościelne. Cokolwiek się ich w Breuiarzach y we Mszalech Rzymskich teraz znayduie y niektore insze z dawnieyszych co przednieysze zwłaszcza Prozy y Hymny [...] Przekładania Księdza Stanisława Grochowskiego. [...] W Krakowie w druk. Jak. Siebeneychera Roku Pańskiego 1599.
Jagodyński S. S., Pieśni katholickie nowo reformowane. Z Polskich na Łacińskie, a z Łacińskich na Polskie przełożone, niektore też nowo złożone. Cantiones catholicae, nunc recens reformatae, et ex Polonicis Latinae, ex Latinis Polonicae factae, nonnullae nouiter compositae. Cracoviae, In Officina Fracisci Cesarij [1638].
Kancyonał pieśni nabożnych według obrzędow Kościoła Świętego Katolickiego na uroczystości całego roku z przydatkiem wielu nowych, sporządzony y wydany, cum gratia & privilegio S. R. M. w Krakowie w Drukarni Jakuba Matyaskiewicza Roku Pańskiego 1721.
Lewański J., Studia nad dramatem polskiego odrodzenia, Wrocław 1956.
Lubowicki M. ks., Koronka do siedmiu boleści Matki Bożej, https://pl.aleteia.org/2020/09/15/koronka-do-siedmiu-bolesci-matki-bozej-nieobjawiona-ale--chciana-przez-maryje/ (28.08.2022).
Mastalska D., Dialog wokół świąt maryjnych, „Salvatoris Mater” 2 (2000) nr 2, s. 294–301.
Mazurkiewicz R., Polskie średniowieczne pieśni maryine, Kraków 2002.
Mazurkiewicz R., Posłuchajcie, bracia miła (tekst i komentarz), http://staropolska.pl/sredniowiecze/poezja_religijna/posluchajcie.html (07.04.2021).
Mazurkiewicz R., Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia, Kraków 2011.
Napiórkowski A. A., Maryja jest piękna. Zarys mariologii i maryjności, Kraków 2016.
Pelikan J., Maryja przez wieki, przekł. J. Pociej, Kraków 2012.
Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. 1: Teksty i komentarze, Warszawa 1977.
Siedlecki J., Śpiewnik kościelny, kolegium redakcyjne: K. Mrowiec, M. Michalec, J. Weismann, Kraków 1987.
Siedlecki J., Śpiewnik kościelny, red. K. Mrowiec, Opole 1980.
Sienkiewicz J., 300 lat Gorzkich żali, „Liturgia Sacra” 13 (2007) nr 2, s. 497–522.
Siuciak M., „Rozmowa albo dialog...” — wykorzystanie modelu ustnej komunikacji w literaturze XVI i XVII wieku, w: Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 2: Tekst a gatunek, red. D. Ostaszewska, Katowice 2004, s. 414–423.
Stabat Mater, w: Leksykon liturgii, red. B. Nadolski, Poznań 2006, s. 1472.
Stępień P., Chaos i ład: „Lament świętokrzyski” w świetle tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki” 89 (1998) nr 1, s. 69–94.
Śpiewnik kościelny, czyli pieśni nabożne z melodyjami w kościele katolickim używane a dla wygody kościołów parafialnych przez X. M. M. Mioduszewskiego Zgrom. XX. Miss. Zebrane. Kraków w Drukarni Stanisława Gieszkowskiego 1838.
Śpiewnik maryjny, zebrał ks. J. Szyca, opracował ks. L. Świerczek C. M., Warszawa 1957.
Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław–Warszawa 1980.
Walczyński F., Śpiewnik kościelny. Wydanie nowe powiększone. Nakładem Księgarni Zygmunta Jelenia, Tarnów 1910.
Wilkoń A., Dzieje języka artystycznego w Polsce. Średniowiecze, Katowice 2004.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Stanisław Garnczarski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
