Euntes in mundum. Pope John Paul II’s Millennium of the Baptism of Rus’ (Between Political Theology, Historiography, and the Theology of History)
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.08205Słowa kluczowe:
Jan Paweł II, Euntes in mundum, chrzest Rusi, Kościół prawosławny, jedność kościelnaAbstrakt
The focus of the article is an attempt to understand the vision of history presented by John Paul II in his apostolic letter Euntes in mundum, published for the millennium of baptism of Kievan Rus’ (25 January 1988). The author intends to demonstrate that the Pope’s meditations about the past have a multi-level interpretation structure, support John Paul II’s theological and political teachings, and crystalise them in his reflections about political theology and the theology of history.
Bibliografia
Andrews J.T., Studies on Russian Orthodoxy for the Celebration of Its Millennium, “Russian History” 1988, vol. 15, no. 2–4, pp. 131–154.
Balter L., Sobór watykański II w nauczaniu Jana Pawła II, “Łódzkie Studia Teologiczne” 2005, nr 14, pp. 3–18.
Bartnik C.S., Dogmatyka katolicka, t. 2, Lublin 2003.
Bartnik C.S., Matka Boża, Lublin 2012.
Bezpal’ko U., Deiakі aspekti unіinoї dіial’nostі mitropolita Andreia Sheptits’kogo na pochatku KhKh st., “Naukovі zapiski Ternopіl’s’kogo natsіonal’nogo pedagogіchnogo unіversitetu іmenі Volodimira Gnatiuka” 2013, pp. 104–109.
Bijak P., Jan Paweł II jako Conservator Patrimonium Ecclesiae, “Studia Gdańskie” 2012, vol. 30, pp. 187–202.
Bondarchuk V., Diskusіia shchodo perebіgu Beresteis’kogo soboru 1596 r. u polemіchnikh tvorakh “Apokrisis” ta “Antirizis”: porіvnial’nii analіz, “Naukovі zapiski Natsіonal’nogo unіversitetu Ostroz’ka akademіia. Ser.: Іstorichne relіgієznavstvo” 2012, t. 6, pp. 76–88.
Brückner A., Spory o unię w dawnej literaturze, “Kwartalnik Historyczny: Organ Towarzystwa Historycznego” 1896, t. 10, nr 3, pp. 578–644.
Caridi C., Ideology or Isolationism? Russian Identity and its Influence on Orthodox-Catholic Relations, part I: Orthodoxy and the Russian Identity, “Occasional Papers on Religion in Eastern Europe” 2007, vol. 27, no. 1, pp. 1–19.
Czech M., Chrystianizacja Rusi a literatura polemiczna unicko-prawosławna (do połowy XVII wieku), “Chrześcijanin w Świecie” 1988, nr 8/9, pp. 176–189.
De Trana M.A., Letters of Pope Paul VI and Pope John Paul II Concerning the Veneration of the Virgin Mary: A Study in Ecumenical Development. A Thesis submitted in the Department of Theology for the degree of Master of Arts in the University of Durham, Durham 1991.
Donaj Ł., Cywoniuk J., Jan Paweł II i Benedykt XVI a dialog katolicko-prawosławny. Przyczynek do dyskusji, “Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2010, nr 4, pp. 61–84.
Dziwoki J., Z dziejów organizacji i struktury Kościoła greckokatolickiego w Polsce po 1945 roku, “Історичний архів. Наукові студії” 2011, t. 6, pp. 18–26.
Euntes in mundum. List apostolski Jana Pawła II z okazji tysiąclecia chrztu Rusi Kijowskiej (25 stycznia 1988), “eKai” 25.01.1988, https://ekai.pl/euntes-in-mundum/ [access: 3.01.2022].
Fahey M.A., Current theology orthodox ecumenism and theology: 1978–83, “Theological Studies” 1983, vol. 44, pp. 625–692.
Fedorov V., Barriers to Ecumenism: an Orthodox View from Russia, “Religion, State & Society” 1998, vol. 26, no. 2, pp. 129–143.
Filaret (Gumilevskii), Zhitiia sviatykh, chtimykh Pravoslavnoi Tserkov’iu, s svedeniiami o prazdnikakh Gospodskikh i Bogorodichnykh i o iavlennykh chudotvornykh ikonakh, Sankt-Peterburg 1900.
Filaret (mitropolit Minskii i Belorusskii), 1000-letie kreshcheniia Rusi – vydaiushcheesia sobytie otechestvennoi i mirovoi istorii, “Voprosy istorii” 1988, № no. 5, pp. 102–110.
Gregorii VII registrum. II, 74 [in:] Epistulae selectae in usum scholarum ex Monumentis Germaniae Historicis separatim editae, vol. II, E. Caspar (ed.), reprint 1955, pp. 236–237.
Hałagida I., Raport Departamentu IV MSW dotyczący katolickich obchodów milenium chrztu Rusi, “Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944−1989” 2008, nr 1 (6), pp. 407–437.
Hvat’ I., The Ukrainian Catholic Church, the Vatican and the Soviet Union during the Pontificate of Pope John Paul II, “Religion in Communist Lands” 1993, vol. 11, no. 3, pp. 264–294.
Jan Paweł II – Encyklopedia dialogu i ekumenizmu, E. Sakowicz (ed.), Radom 2006.
Jan Paweł II, List apostolski “Duodecimum saeculum”, “Vox Patrum” 1990, t. 10, nr 19, pp. 559–569.
Jan Paweł II, Przemówienie do wiernych kościoła bizantyńsko-ukraińskiego, “eKai” 1991, https://ekai.pl/dokumenty/przemowienie-do-wiernych-kosciola-bizantynsko-ukrainskiego [access: 3.01.2022].
Jaskóła P., Jana Pawła II ekumeniczna wizja Kościoła, “Studia Oecumenica” 2016, nr 16, pp. 49–61.
Jelly F.M., Ecumenical Aspects of “Redemptoris Mater”, “Marian Studies” 1988, vol. 39, pp. 115–129.
Jelonek T., Teologia historii w nauczaniu Jana Pawła II, “Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1980, t. 33, nr 1 (15), pp. 15–19.
Jędraszczyk K., Cerkiew w życiu społeczno-politycznym Ukrainy w latach 1991–2010, “Studia Europaea Gnesnensia” 2011, nr 3, pp. 55–77.
Kabzińska I., Utopijna idea słowiańskiej jedności w świetle podziałów w łonie katolicyzmu i prawosławia oraz konfliktów między “siostrzanymi Kościołami”, “Etnografia Polska” 2001, t. 45, nr 1–2, pp. 99–116.
Kantyka P., Ecumenical epoch of the blessed Pope John Paul II, “Roczniki Teologii Ekumenicznej” 2011, t. 3 (58), pp. 5–16.
Kasjaniuk E., Maryjna rekapitulacja służebna w ujęciu błogosławionego Jana Pawła II, “Teologia w Polsce” 2013, t. 7, nr 1, pp. 43–57.
Kiiak S., Іdentichnіst’ Ukraїns’koї katolits’koї tserkvi vіzantіis’kogo obriadu v kontekstі її vselens’kostі, “Ukraїns’ke relіgієznavstvo” 2002, nr 24, pp. 75–85.
Kochan A., Ekumeniczne spotkanie kultur w nauczaniu Jana Pawła II i Benedykta X, “Studia Oecumenica” 2010, nr 10, pp. 37–53.
Kochaniewicz B., Alcuni elementi della teologia dell’icona nell’insegnamento di Giovanni Paolo II, “Angelicum” 2006, vol. 83, no. 2, pp. 299–313.
Kochaniewicz B., Znaczenie ikony w kontekście kultury współczesnej według Jana Pawła II, “Salvatoris Mater” 2008, nr 10/1, pp. 244–256.
Kopania J., Nieosiągalna jedność, czyli dwa wzorce ekumenizmu, “Fenomen Dobra. Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein” 2015, nr 13/14, pp. 389–412.
Kopyś T., Polityka Jana Pawła II wobec Kościołów za żelazną kurtyną w drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, “Folia Historica Cracoviensia” 2012, t. 18, pp. 271–284.
Korablev Iu., Brestskaia uniia v Rossiiskoi istoriografii [in:] Gosudarstva Tsentral’noi i Vostochnoi Evropy v istoricheskoi perspektive: sb. nauchn. st po mat. II Mezhdunar. nauchn. konf., Pinsk 30 noiabria – 1 dekabria 2018 g., t. 3, R.B. Gagua (red.), Pinsk 2018, pp. 84–88.
Koroleva L.A., Mel’nichenko O.V., Prazdnovanie Tysiacheletiia Kreshcheniia Rusi: tserkovnoe meropriiatie ili obshchestvennoe sobytie?, “Istoricheskie, filosofskie, politicheskie i iuridicheskie nauki, kul’turologiia i iskusstvovedenie. Voprosy teorii i praktiki” 2011, nr 8 (14), pp. 107–109.
Kowal P., Kwestia ukraińska podczas IV pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, “Przegląd Religioznawczy” 2018, nr 3 (269), pp. 119–141.
Kowal P., Między pielgrzymkami. Jan Paweł II i Stolica Apostolska wobec przemian w Polsce (1987–1991), “Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 1 (33), pp. 150–180.
Kowal P., Misja na wschodzie. Wizyty kard. Józefa Glempa w ZSRS w 1988 roku oraz ich polityczno-międzynarodowy kontekst, “Dzieje Najnowsze” 2006, t. XLVIII, nr 1, pp. 189–208.
Kulczycki A., Rola Kościoła rzymskokatolickiego i greckokatolickiego na Ukrainie w stosunkach polsko-ukraińskich w latach 1989–2014, “Rzeszowskie Studia Socjologiczne” 2015, nr 5, pp. 78–92.
Kuligowski R., “Oczyszczenie pamięci” a nowy humanizm w myśli Jana Pawła II, “Studia Pastoralne” 2006, nr 2, pp. 222–233.
Kurnik A., Jana Pawła II teologia historii [in:] Jan Paweł II. Posługa myślenia, t. 2, B. Kastelik, A. Krupka, R. Woźniak (red.), Kraków 2015, pp. 195–211.
Kuzio T., Gorbachev, Dissent and the New Opposition (1987–8) [in:] idem, Ukraine: Perestroika to Independence, London 2000, pp. 64–82.
Lamperti Monachi Hersfeldensis Opera (Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum ex Monumentis Germaniae historicis separatim editi), Hannover 1894.
Lettera Apostolica. Euntes in mundum. Del sommo pontefice Giovanni Paolo II per il millennio del “Battesimo” della Rus’ di Kiev 25 gennaio 1988 (Atti e documenti dei sommi pontefici) di Giovanni Paolo II, https://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/it/apost_letters/1988/documents/hf_jp-ii_apl_19880125_euntes-in-mundum-universum.html [access: 3.01.2022].
Lipscher W., Teologia polityczna Jana Pawła II, “Teologia Polityczna” 2005–2006, nr 3, pp. 125–130.
Little J.A., Redemptoris Mater: The Significance of Mary for Women, “Marian Studies” 1988, vol. 39, pp. 136–158.
Lobanova I.V., Ierarkhiia Russkoi Pravoslavnoi Tserkvi i sinodal’naia sistema (konets KhIKh – nachalo KhKh vv.) [in:] Tserkov’ v istorii Rossii, t. 6, E.V. Beliakova (red.), Moskva 2005, pp. 197–207.
Loya J., Interchurch Relations in Post-Perestroika Eastern Europe: A Short History on an Ecumenical Meltdown, “Occasional Papers on Religion in Eastern Europe” 1994, vol. 14, no. 1.
Malachi M., Keys of This Blood: Pope John Paul II Versus Russia and the West for Control of the New World Order, New York 1990.
McPartlan P., John Paul II and Vatican II [in:] The Vision of John Paul II: Assessing His Thought and Influence, G. Mannion (ed.), Chicago 1979, pp. 45–61.
Melnyk M., Łacińskie tradycje we Wschodnich Kościołach katolickich, “Acta Polono-Ruthenica” 2001, nr 6, pp. 201–209.
Melnyk M., Ukraińcy i Polacy. Pojednani Ewangelią, “Edukacja Humanistyczna” 2017, nr 2 (37), pp. 23–31.
Mokry W., Obraz Przenajświętszej Bogarodzicy jako Matki Miłosierdzia w życiu duchowym Ukrainy XI–XX w. i w papieskich posłaniach Jana Pawła II do Ukraińców [in:] Chrześcijańskie święta i święci w życiu duchowym Ukraińców, W. Mokry (red.), Kraków 2001, pp. 53–87.
Morawiec N., Konstrukcja/dekonstrukcja jedności. Jan Długosz w polemice prawosławno-katolickiej (na przykładzie twórczości historycznej Jerzego Koniskiego) [in:] Recepcja twórczości Jana Długosza w historiografii krajów europejskich, M. Antoniewicz, N. Morawiec (eds.), Częstochowa 2019, pp. 139–160.
Morawiec N., Ks. Edward Likowski jako historyk Unii Brzeskiej [in:] Wokół archeologii słów i ich funkcjonowania. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Bańkowskiemu, S. Podobiński, M. Lesz-Duk (red.), Częstochowa 2001, pp. 767–785.
Morawiec N., Unionizacja i latynizacja w myśli historycznej rosyjskiego prawosławia (1805–1917) [in:] Dziedzictwo chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, U. Cierniak, J. Grabowski (eds.), Częstochowa 2006, pp. 459–468.
Moskałyk J., Cyryla i Metodego dzieło chrystianizacji Słowian, “Teologia w Polsce” 2011, t. 5, nr 2, pp. 249–258.
Moskałyk J., Jana Pawła II otwartość na chrześcijański Wschód, “Teologia Praktyczna” 2009, t. 10, pp. 159–170.
Moskałyk J., Rola wschodniego katolicyzmu w optyce zjednoczenia chrześcijańskiego, “Teologia w Polsce” 2016, t. 10, nr 1, pp. 33–45.
Muszyński M., Rosyjski Kościół prawosławny w epoce patriarchy Pimena, “Warszawskie Studia Teologiczne” 2004, t. 17, pp. 201–218.
Nabywaniec S., Antykatolicka i antypolska argumentacja uczestników synodu lwowskiego w 1946 r., “Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej” 2005, nr 12, pp. 181–190.
Nadbrzeżny A., Papież Słowianin do braci Słowian. Fenomen słów i spotkań, “Teologia w Polsce” 2012, t. 6, nr 1, pp. 101–114.
Petri Damiani Vita Beati Romualdi, Roma 1957.
Pojizdnyk I., Kościół katolicki a Cerkiew greckokatolicka w USRR po II wojnie światowej – droga do współpracy, “Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, t. 9, nr 1 (15), pp. 299–307.
Polnoe sobranie russkikh letopisei, t. 9: Nikonovskaia letopis’, A.F. Bychkov (red.), Sankt-Peterburg 1862.
Pontyfikat ekumenicznej nadziei. Z Janem Pawłem II na drogach ekumenii, Z. Glaeser (red.), Opole 2008.
Povest’ vremennykh let, D.S. Likhachev (red.), Moskva–Leningrad 1950.
Przebinda G., The Rus and their Saints in the Slavic Teaching of John Paul II. Between History and the Present Day, “Przegląd Rusycystyczny” 2016, nr 2 (154), pp. 5–26.
Przebinda G., Większa Europa. Papież wobec Rosji i Ukrainy, Kraków 2001.
Rabiej S., Ekumeniczny wymiar mariologii, “Studia Oecumenica” 2017, nr 17, pp. 381–392.
Roberson R.G., The Catholic Church and Reconciliation with the Orthodox in Eastern and Central Europe, “Occasional Papers on Religion in Eastern Europe” 1998, vol. 18, no. 3.
Rojek P., John Paul II and the Polish Messianism. Introduction to the Liturgy of History, “Theological Research Volume” 2019, no. 7, pp. 9–27.
Schlesinger A.M., Jr., On Leadership [in:] E. Renehan, Pope John Paul II, New York 2006, pp. 6–11.
Shevchenko B., Pravoslavno-katolitska polemіka ta problemi unіinostі v zhittі Rusi-Ukraїny doberesteis’kogo perіodu, Kiїv 2001.
Sіnkevich N.O., Poetapnoe Kreshchenie Rusi: stanovlenie i razvitie siuzheta v pravoslavnykh sochineniiakh pervoi poloviny XVII v., “Trudy Kievskoi Dukhovnoi Akademii” 2013, nr 19, pp. 43–60.
Skarga P., O jedności Kościoła Bożego pod jednym pasterzem i o greckiem i ruskiem od tej jedności odstąpieniu, wydanie 6 oraz Synod Brzeski i Obrona Synodu Brzeskiego przez tegoż autora, Kraków 1885.
Skarga P., Synod Brzeski i Obrona Synodu Brzeskiego przez tegoż autora, Kraków 1885.
Solntsev N.I., “Kreshchenie Rusi”: istoriia iubileev i memorial’naia politika, “Vestnik Nizhegorodskogo universiteta im. N.I. Lobachevskogo” 2012, nr 6, pp. 36–41.
Sorokowski A., The Millennium. A Ukrainian Perspective, “Religion in Communist Lands” 1987, vol. 15, no. 3, pp. 257–263.
Stala J., Vodičar J., The Lay Person and his Christian Vocation in the Teaching of Pope John Paul II, “The Person and the Challenges” 2019, vol. 9, no. 1, pp. 49–63.
Starikov V.I., Pravoslavnaia Rossiia put’ vozrozhdeniia (k 1025 – letiiu Kreshcheniia Rusi), “Vestnik Brestskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta” 2013, nr 6, pp. 83–87.
Starostenko V.V., Problema Brestskoi tserkovnoi unii v belorusskoi obshchestvenno-filosofskoi mysli kontsa XVI v. – nachala XVII v. [in:] 750 opredelenii religii: istoriia simvolizatsii i interpretatsii, E.I. Arinina (red.), Vladimir 2014, pp. 429–455.
Stradomski J., Idea unii kościelnej czy jedności Kościoła? O polisemantyczności dyskursu w polsko-ruskiej polemice religijnej w dawnej Rzeczypospolitej (2. poł. XVI–XVII w.), “Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” 2021, t. 17, pp. 9–31.
Sukhova N.Iu., Kreshchenie sviatogo kniazia Vladimira i Russkoi zemli: nauchno-kriticheskoe osmyslenie russkim «shkol’nym» bogosloviem (1880–1910-e gg.) [in:] Drvniaia Rus’: vo vremeni, v lichnostiakh, v ideiakh, t. 3, Sankt-Peterburg 2015, pp. 209–230.
Szewczyk L., Recepcja mariologii Vaticanum II w polskiej teorii i praktyce homiletycznej, “Salvatoris Mater” 2014, t. 16, nr 1–4, pp. 276–287.
Terlikowski T.P., Jan Paweł II wobec Rosji, “Teologia Polityczna” 2005–2006, t. 3, pp. 113–122.
Terszak R., Chrzest Włodzimierza a jasnogórskie obchody 1000-lecia Chrztu Rusi (na łamach miesięcznika “Jasna Góra”), “Niepodległość i Pamięć” 2020, t. 27, nr 1 (69), pp. 175–201.
Timoshenko L., Іntrigi і konflіkti v іstorії ukladennia Beresteis’koї unії u svіtlі dokumental’nikh dzherel ta polemіchnoї lіteraturi, “Sotsіum. Al’manakh sotsіal’noї іstorії” 2015, t. 11–12, pp. 185–209.
Trochanowski A., Perspektywa ekumeniczna ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego, “Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 2016, t. 23, pp. 201–211.
Weigel G., Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, Kraków 2002.
Wojtyła K., Znak sprzeciwu, Paris 1980.
Zyzak W., Święty Jan Paweł II o duchowości chrześcijańskiego Wschodu, “Polonia Sacra” 2017, t. 21, nr 1 (46), pp. 165–182.
Żmudziński M., Jan Paweł II – Pontifex Maximus dialogu międzyreligijnego, “Studia Gdańskie” 2012, t. 30, pp. 175–186.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
