Rosyjskie ustawodawstwo wojskowe doby panowania cara Pawła I (1796–1801) – wprowadzenie do problematyki
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.09207Słowa kluczowe:
Paweł I, Aleksander Suworow, Imperium Rosyjskie, ustawodawstwo wojskowe, regulamin wojskowy, armia rosyjska w XVIII i na pocz. XIX w.Abstrakt
This article examines the changes in Russian military legislation implemented during the reign of Tsar Paul I (1796–1801). Under the ruler’s decision in the years 1796–1797, the Russian infantry and cavalry adopted entirely new military regulations inspired by the rules in force in the Prussian army under King Frederick II (1740–1786). It quickly became apparent that the provisions of the introduced regulations had certain shortcomings, leading to the necessity of amendments and supplements through subsequent documents. Representatives of the tsarist general staff, particularly the then General Field Marshal Alexander Suvorov, author of the famous work “The Science of Victory” (1795), also developed their own military instructions.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Rossijskij gosudarstvennyj arhiv drevnih aktov, Moskva
f. 10: Kabinet Ekateriny II i ego prodolzhenie, op. 1, d. 694.
Rossijskij gosudarstvennyj voenno-istoricheskij arhiv, Moskva
f. 25: Voennaja kanceljarija cesarevicha Konstantina Pavlovicha, op. 1, d. 3718.
f. 26: Voenno-pohodnaja kanceljarija E. I. V., op. 1, d. 3.
f. 846: Voenno-uchenyj arhiv, d. 17873.
f. 969: Lejb-gvardii kirasirskij ego velichestva polk, op. 1, d. 113.
Źródła drukowane
Dundas D., The Principles of Military Movements Chiefly Applied to Infantry. Ilustrated by Manoeuveres of the Prussian Troops, and by an Outline of the British Campaignsin Germany, during the War of 1757. An Appendix, containing a practical Abstract of the Whole, London 1788.
Ego imperatorskogo velichestva Voinskij ustav o polevoj Gusarskoj sluzhbe, Moskva 1797.
Ego imperatorskogo velichestva Voinskij ustav o polevoj kavalerijskoj sluzhbe, Sankt-Peterburg 1797.
Instrukcija karaul’nomu oficeru Gosudarja Imperatora Pavla Petrovicha, Sankt-Peterburg 1797.
Kodeks wojskowy Piotra I z 1716 roku, P. Krokosz, K. Łopatecki (oprac.), Kraków–Oświęcim 2016.
La tactique et discipline selon les nouveaux règlements prussiens, par D.G. [de Gisors], t. 1–2, Francfort–Leipzig 1759.
La tactique et discipline selon les nouveaux règlements prussiens, par D.G. [de Gisors], t. 1–2, Francfort–Leipzig 1770.
Materialy po istorii russkogo voennogo mundira 1730–1801. Sbornik dokumentov, K.V. Tatarnikova (sost.), Moskva 2009.
Memuary grafini Golovinoj. Zapiski knjazja Golicyna, S.A. Nikitin (sost.), Moskva 2000.
Nastavlenie General-Majoram ot Kavalerii [w:] Ustav konnogo polka, Sankt-Peterburg 1797, s. 65–67.
Nauka pobezhdat’. (Dejatel’noe voennoe iskustvo). General-fel’dmarshala grafa A.V. Suvorova-Rymniskogo, v redakcii 1796 goda [w:] A. Petrushevskij, Generalisimus knjaz’ Suvorov, t. 2, Sankt-Peterburg 1884, prilozhenie VII, s. 455–462.
O sluzhbe kavalerijskoj [w:] Ustav konnogo polka, Sankt-Peterburg 1797, s. 1–64.
Obrazovanie voennosudnoj chasti pri Bol’shoj dejstvujushhej armii. Obrazovanie voennogo suda pri Bol’shoj dejstvujushhej armii i ustav polevogo sudoproizvodstva, Sankt-Peterburg 1812.
Opyt polevogo voinskogo iskusstva i proch., Sankt-Peterburg 1792.
Opyt polevogo voinskogo iskusstva i proch., Sankt-Peterburg 1794.
Pamiętniki ks. Adama Czartoryskiego i korespondencja jego z cesarzem Aleksandrem I, t. 1, tłum. K. Scipio, L. Gadon (wstęp), K. de Mazde (przedmowa), Kraków 1904.
Pehotnoj stroevoj ustav, Sankt-Peterburg 1763.
Polevoe ugolovnoe ulozhenie dlja Bol’shoj dejstvujushhej armii [w:] Obrazovanie voennosudnoj chasti pri Bol’shoj dejstvujushhej armii. Obrazovanie voennogo suda pri Bol’shoj dejstvujushhej armii i ustav polevogo sudoproizvodstva, Sankt-Peterburg 1812, s. 1–24.
Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj Imperii, t. 24–26, Sankt-Peterburg 1830.
Prikazy pervyh treh dnej carstvovanija imperatora Pavla, otdannye pri parole velikomu knjazju Alekasndru Pavlovichu, M.D. Hmyrov (soobshh.), „Russkaja starina” 1 (1870), s. 417–419.
Saldern F.Ch. von, Elemens de la Tactique de l’Infanterie, ou Instructions d’un Lieutenant-Général Prussien, pour les Troupes de Son Inspection. Traduit de l’Allemand. Avec Plans, [b.m.w.] 1783.
Saldern F.Ch. von, Elements of Tacticks, and Introduction to Military Evolutions for the Infantery by A celebrated Prussian General, London 1787.
Saldern F.Ch. von, Taktik der Infanterie, die Feldverhaltungen der Convoys, etc. und ein Unterricht von der Wahl der Positionen und Dispositionen, aufgesezt von einen Kön. Preussischen Offizier, Dresden 1784.
Saldern F.Ch. von, Taktische Grundsätze und Anweisungen zu militärischen Evolutionen, Frankfurt–Leipzig 1781.
Saldern F.Ch. von, Taktische Grundsätze und Anweisungen zu militärischen Evolutionen. Von der Hand eines berühmten Generals, Kopenhagen 1786.
Saldern F.Ch. von, Taktische Grundsätze und Anweisungen zu militärischen Evolutionen. Von der Hand eines berühmten Generals, Kopenhagen–Lepzig 1796.
Stroevye ustavy, instrukcii i nastavlenija russkoj armii XVIII veka. Sbornik materialov v 2-h tomah, t. 2, K.V. Tatarnikov (sost.), Moskva 2010.
[Suvorov A.V.], Nauka pobezhdat’, Generalissimusa Rossijskih armij Knjazja Italijskogo Grafa Suvorova-Rymnikskogo, Sankt-Peterburg 1806.
[Suvorov A.V.], Nauka pobezhdat’. Tvorenie Preproslavishagosja v Svet vsegdashnimi pobedami Generalissimusa Rossijskih armij, Knjazja Italijskogo, Grafa Suvorova-Rymnikskogo, S Pis’mami…, Sankt-Peterburg 1809.
Takticheskie pravila ili nastavlenie voinskim evoljucijam s planami, Sankt-Peterburg 1794.
Takticheskie pravila ili nastavlenie voinskim evoljucijam s planami, Sankt-Peterburg 1797.
Takticheskie pravila ili nastavlenie voinskim evoljucijam s planami, Sankt-Peterburg 1798.
Turgenev A.M., Zapiski Aleksandra Mihajlovicha Turgeneva. 1773–1863, „Russkaja starina” 10 (1885), s. 55–82.
Ustav konnogo polka, Sankt-Peterburg 1797.
Voinskij ustav gosudarstva iperatora Pavla Pervogo o polevoj pehotnoj sluzhbe, Sankt-Peterburg 1797.
Opracowania i artykuły naukowe
Andriajnen S.V., Rossijskaja imperatorskaja gvardija v konce XVII – pervoj polovine XIX v.: osnovnye vehi istorii, Sankt-Peterburg 2022.
Baiov A.K., Kurs istorii russkogo voennogo iskusstva, ch. VI: Jepoha imperatora Pavla I, Sankt-Peterburg 1913.
Biografija grafa Fedora Vasil’evicha Rostopchina, sostavlennaja A.F. Brokerom v 1826 godu, „Russkaja starina” 1 (1893), s. 161–172.
Butkov P.G., Materialy po novoj istorii Kavkaza s 1722 po 1803 g., ch. 2–3, Sankt-Peterburg 1869.
Delbrück H., Nowożytna sztuka wojenna, tłum. M. Młynarz, Oświęcim 2016.
Fomenko I.Ju., «Nauka pobezhdat’» A.V. Suvorova. Pervye publikacii (1806–1811 gg.), „Kniga. Issledovanija i materialy” 3–4 (2018), s. 64–74.
Jurkevich E.I., Russkaja artillerija v carstvovanie Imperatora Pavla II: 1796–1801 gg. [w:] Istorija voennogo dela: issledovanija i istochniki, vyp. VI: Russkij «bog vojny»: issledovanija i istochniki po istorii po istorii otechestvennoj artillerii, K.V. Nagornyj, V.V. Penskoj, A.N. Lobin (ред.), Sankt-Peterburg 2020 [s. 1–53], https://www.reenactor.ru/ARH/PDF/Yrkevich_10.pdf [dostęp: 15.08.2023].
Khodarkovsky M., Na granicach Rosji, tłum. B. Malarecka, Warszawa 2009.
Krokosz P., Łopatecki K., Okoliczności uchwalenia rosyjskich „Artykułów wojskowych z krótkim komentarzem” [w:] Verus amicus rara avis est. Studia poświęcone pamięci Wojciecha Organiściaka, A. Lityński, A. Matan, M. Mikołajczyk, D. Nawrot, G. Nancka (red.), Katowice 2020, s. 367–398.
Lebedev P.S., Preobrazovateli russkoj armii v carstvovanie imperatora Pavla Petrovicha. 1796–1801 (ch. 1), „Russkaja starina” 2 (1877), s. 227–260.
Leonov O., «Poteshnye» idut na vojnu… Gatchinskie vojska cesarevicha Pavla v russko-shvedskuju kampaniju 1788–1790, „Voennaja iljustracija” 1 (1998), s. 18–23.
Leonov O., Belov A., Russkij voennyj kostjum. Armija Pavla I. 1796–1801 gg., Moskva 2012.
Lukashevich A.M., Organizacija voennogo upravlenija v belorusko-litovskih gubernijah Rossijskoj imperii (1796–1812) [w:] Vojna i oruzhie. Novoe issledovanija i materialy, ch. 2: Trudy Tret’ej mezhdunar. nauchno-praktich. konf. (16–18 maja 2012 goda), S.V. Efimov (red.), Sankt-Peterburg 2012, s. 215–230.
Orlov N.A., Gvardejskie egreja pri Pavle Petroviche (k stoletiju L.-Gv. Egerskogo polka), Sankt-Peterburg 1896.
Sadova T.S., Imperator Pavel I v tekste Voinskogo ustava 1796 g.: opyt rekonstrukcii jazykovoj lichnosti, „Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta” 487 (2023), s. 42–49.
Shil’der N.K., Pavel Pervyj. Istoriko-biograficheskij ocherk, Sankt-Peterburg 1901.
Smirnov N.A., Politika Rossii na Kavkaze v XVI–XIX vekah, Moskva 1958.
Stoletie voennogo ministerstva 1802–1902. Glavnyj shtab. Istoricheskij ocherk. Obrazovanie (obuchenie) vojsk, ch. I, kn. II, otd. III: Ustavy i nastavlenija, A.D. Skalon (red.), Sankt-Peterburg 1903.
Tatarnikov K.[V.], Pavlovskaja komanda: Istorija, uniforma i snarjazhenie Gatchinskih vojsk [Rukopis’], Moskva 2004, s. 1–63, planshet 1–4, www.reenactor.ru/ARH/PDF/Tatarnikov_08.pdf [dostęp: 22.01.2023].
Volkov A.L., Ob otdel’nyh aspektah voennyh reform imperatora Pavla I [w:] Materialy V Mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii, povjashhennoj 75-letiju Velikoj Pobedy, E.G. Timofeeva, A.O. Tjurin (red.), Astrahan’ 2021, s. 227–231.
Zhuchkov K.N., Kavalerijskoe nastavlenie D.V. Golicyna: neizvestnyj istochnik francuzskogo vlijanija v russkoj armii v nachale XIX veka, „Trudy Istoricheskogo fakul’teta Sankt-Peterburskogo universiteta” 11 (2012), s. 73–76.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
