Po wojnie o ujście Wisły. Wojsko kwarcianie w 1630 r. a zagrożenie turecko-tatarskie
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.06103Słowa kluczowe:
wojsko kwarciane, Stanisław Koniecpolski, najazdy tatarskie, Imperium Osmańskie, 1630Abstrakt
After the end of the war with Sweden over the Vistula Estuary in 1629, the quarter army moved to the Ukrainian lands at the beginning of 1630. At that time, the Poles were afraid of the invasion of the Kantemir’s Republic of Poland, but also of the Turks themselves, led by the Beillerbei from Ochakiv Murtazy Pasha. Poland was by no means prepared for such aggression. In Lviv, heavy negotiations of the military commission with soldiers considering the payment for the Prussian war. What is worse, a Cossack uprising broke out in Ukraine and Hetman Stanisław Koniecpolski moved with the greater part of the army to suppress the rebellion. In addition, there was a confederation in the Polish army, headed by Janusz Wiliński, lieutenant of the Hussar banner, voivode of Bracław, Mikołaj Potocki. Eventually, all disputes were resolved. On the other hand, the growing conflict with the Ottoman Empire could be smoothed out again through diplomatic channels. Aleksander Piaseczyński was sent to Istanbul and he was assured that the peace treaty of 1623 was still in force. On the occasion, five articles were written in which the Polish side. It was stated there to stop the Cossack attacks and pay gifts to the Khan, and the Turks to remove the Nogai Horde from Budziak and ensure the security of the Crown borders by the Khanate.Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Koronne Warszawskie, dz. turecki, t. 358, nr 637.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Zamoyskich, 341.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Zamoyskich, 401.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Zamoyskich, 410.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, 357
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, 359.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, 361.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, 365.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, 611.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, Teki Naruszewicza, 123.
Biblioteka Narodowa, Biblioteka Ordynacji Zamoyskiej, 1173.
Biblioteka Narodowa, Biblioteka Ordynacji Zamoyskiej, 1602.
Biblioteka Narodowa, Biblioteka Ordynacji Zamoyskiej, 1809, t. 1.
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, 201.
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, 341.
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 347.
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 712.
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 967.
Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego, Akc. 1949/439, Steinwehr II F37.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, 208/II.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, 3555/II.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, 15964/II, t. 1, cz. 1.
Львівська Національна Наукова Бібліотека України імені Василя Стефаника (LNNBU), fond. 5, op. 1, 1453, fond. 5, op. 1, 4589, fond. 10
, Sapiehowie, op. 1, t. 8, fond. 103, Sapiehowie, op. 6, Teka Prochaski 5.
Acta Nuntiaturae Polonae, vol. 24, part. 1, Romae 1992.
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wskutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego, t. 10, Lwów 1884.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 2: 1621–1660, Wrocław–Kraków 1955.
Akta sejmikowe ziemi chełmskiej 1572–1668, W. Bondyra, H. Gmiterek, J. Ternes (red.), Lublin 2013.
Collectanea z dziejopisów tureckich rzeczy do historyi polskiey służących z dodatkiem objaśnień potrzebnych i krytycznych, t. 1, J.J. Sękowski (oprac.), Warszawa 1824.
Corfus I., Documente privitoare la istoria României culese din arhivele polone. Secolele al XVI-lea şi al XVII-lea, Bucureşti 1983.
Documente privitoare la istoria românilor, culese de Eudoxiu de Hurmuzaki, vol. 4, part. 2: 1600–1650, N. Iorga (ed.), București 1884.
Documente privitore la istoria românilor urmare la colecţiunea lui Eudoxiu de Hurmuzaki, supl. 1, vol. 1, G.G. Tocilescu (ed.), Alexandru I. Odobescu, Bucureşti 1886.
Katalog rękopisów orientalnych ze zbiorów polskich, t. 1, cz. 1: Katalog dokumentów tureckich. Dokumenty do dziejów Polski i krajów ościennych w latach 1455–1672, Z. Abrahamowicz (oprac.), A. Zajączkowski (red.), Warszawa 1959.
Kronika Pawła Piaseckiego, biskupa przemyślskiego, polski przekład wedle dawnego rękopismu, poprzedzony studyjum krytyczném nad życiem i pismami autora, J. Bartoszewicz (oprac.), Kraków 1870.
Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th to 18th Centuries) an Annotated Edition of Ahdnames and Other Documents, D. Kołodziejczyk (ed.), Leiden–Boston–Köln 2000.
Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, t. 1, Warszawa 1846.
Rycaut P., The history of the Turkish empire from the year 1623 to the year 1677 containing the reigns of the three last emperours, London 1680.
Studiĭ şi documente cu privire la istoria romînilor, vol. 4: Legăturile Principatelor Romîne cu Ardealul de la 1601 la 1699, N. Iorga (ed.), Bucureşti 1902.
Szwedzkie wojny 1611–1632, t. II, cz. 2: Wojny z Polską. Szwedzki Sztab Generalny, tłum. W. Łygaś, M. Paradowski (red.), Oświęcim 2018.
The Crimean Khanate and Poland-Lithuania. International Diplomacy on the European Periphery (15th–18th Century). A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents, D. Kołodziejczyk (ed.), Leiden–Boston 2011.
Trzy relacje z polskich podróży na wschód muzułmański w pierwszej połowie XVII wieku, A. Walaszek (oprac.), Kraków 1980.
Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, z. 5: Polska sztuka wojenna w latach 1563–1647, Z. Spieralski, J. Wimmer (oprac.), Warszawa 1961.
Źródła do dziejów polskich, t. 2, Wilno 1844.
Архив Юго-Западной России, ч. 3, vol. 1: Акты о козаках (1500–1648), Киев 1863.
Наїма М., Гюсейнові городи у витягу історій від заходу та сходу (Повідомлення про Україну), переклад з османсько–турецької Олександра Галенка та Олеся Кульчинського, студії Олександра Галенка, Київ 2016.
Воссоединение Украины с Россией. Документы и материалы, vol. 1: (1620–1647), Москва 1953.
Baranowski B., Polska a Tatarszczyzna w latach 1624–1629, Łódź 1948.
Brechunienko W., Kozaczyzna ukrainna wobec kwestii obrony granic Rzeczypospolitej przed najazdami tatarskimi w pierwszej połowie XVII stulecia, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Seria: Zeszyty Historyczne” 1998, t. 5, s. 38–52.
Drozdowski M.R., Postulaty religijne w wystąpieniach kozackich pierwszej połowy XVII wieku, „Poznańskie Studia Slawistyczne” 2016, nr 10, s. 85–98.
Duda P., Działalność oddziałów Hansa Georga von Arnima w Rzeczypospolitej z punktu widzenia nuncjusza papieskiego Antonia Santacrocego [w:] Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą, M.R. Drozdowski, W. Walczak, K. Wiszowata-Walczak (red.), Białystok 2012, s. 511–532.
Filipczak-Kocur A., Skarb koronny za Zygmunta III Wazy, Opole 1985.
Franz M., Wojskowość Kozaczyzny Zaporoskiej w XVI–XVII wieku. Geneza i charakter, Toruń 2002.
Gawron P., Hetman koronny w systemie ustrojowym. Rzeczypospolitej w latach 1581–1646, Warszawa 2010.
Gliwa A., Jesienny najazd Tatarów krymskich i budżackich na Rzeczpospolitą w 1629 r. i jego skutki na terenie ziemi przemyskiej, „Rocznik Przemyski” 2007, t. XLIII, z. 1, s. 105–155.
Gliwa A., Kraina upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku, Przemyśl 2013.
Hammer J. von, Geschichte des Osmanischen Reiches, Bd. 5, Pest 1829.
Horn M., Chronologia i zasięg najazdów tatarskich na ziemie Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1600–1647, Warszawa 1962.
Milewski D., Mołdawia między Polską a Turcją. Hospodar Miron Barnowski i jego polityka (1626–1629), Oświęcim 2014.
Nagielski M., Wojsko kwarciane obrońcą granic Rzeczypospolitej w latach 1563–1651 [w:] Dzieje organizacji polskich formacji ochrony granic. Od obrony potocznej do II wojny światowej, A. Goławska-Hrychorzuk (red.), Kętrzyn 2007, s. 43–62.
Paradowski M., Studia i materiały do historii wojen ze Szwecją 1600–1635, Oświęcim 2013.
Seredyka J., Rzeczpospolita w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1629–1632). Zarys wewnętrznych dziejów politycznych, Opole 1978.
Seredyka J., Trudny rok 1630, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Seria A. Historia” 1978, t. XV, s. 75–111.
Seredyka J., Wypłata żołdu armii cesarskiej w Polsce po rozejmie altmarskim (1629–1631), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1976, R. XXXI, nr 2, s. 231–237.
Srogosz T., Żołnierz swawolny. Z dziejów obyczajów armii koronnej w XVII wieku, Warszawa 2010.
Szelągowski A., O ujście Wisły. Wielka wojna pruska, Warszawa 1905.
Tomkiewicz W., Powstanie kozackie w roku 1630, „Przegląd Powszechny” 1930, t. 187, s. 104–128.
Wimmer J., Wojsko i skarb Rzeczypospolitej u schyłku XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa 1968.
Ковалець Т., Козацькі повстання 1625 та 1630 рр. в Україні за матеріалами діаріуша Анджея Кості-Збіроховського, „Україна в Центрально–Східній Європі” 2015, вип. 15, s. 363–402.
Новосельский А.А., Борьба Московского государства с татарами в первой половине XVII века, Москва 1948.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Łukasz Pabich
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
