Мифологические аспекты просветительской деятельности «учёной дружины»
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.10202Słowa kluczowe:
Enlightenment, «Studiosa Cohors», duty, honor, benefit, Fatherland, mythAbstrakt
The focus of the article is an analysis of the educational activities of the intellectual community «Studiosa Cohors» in the first half of the 18th century. It is shown that the main mission of F. Prokopovich, V. Tatishchev, A. Kantemir was the enlightenment of the Russian people by preserving the ideological heritage of Peter the Great as a continuation of the myth of the monarch serving the Fatherland. In this regard, the article explores the concepts of «cohors», «duty», «honor» and their mythological background. It is shown that the content of the worldview problems of Russian enlighteners determined the original form of presentation of their reflections. They did not always use the genre of a systematic treatise to express their ideas, stayed in the space of interdisciplinary intersections of various research trajectories and did not consider pursuing philosophy to be their profession. In this way that they represented the practical orientation of enlightenment thinking and confirmed their devotion to the ideas of Peter’s reforms. For the full implementation of enlightenment, there must be a space for public discussion of the main worldview ideas. This not only teaches citizens to freely express their own thoughts, but also removes the contradiction between public freedom of thinking and individual restraint of actions. In Russia of Peter the Great age, the active civic position of building a new state was an expression of public freedom of thinking.
Bibliografia
I. ISTOCHNIKI
Horatius Flaccus, Q., Epistles, I: III, 6–8, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/searchresults?q=Horace&target=en&collections=Perseus%3Acollection%3AGreco-Roman [dostup: 8.02.2022].
Guasco de O., Vie du Prince Antiochus Cantemir [v:] Satyres de monsieur le Prince Cantemir. Avec l’histoire de sa vie, traduit par de O. Guasco, Londres 1749, c. 15–142.
Kant I., Beantwortung der Frage. Was ist Aufklärung? 1784, 5 [v:] Kant’s Gesammelte Schriften, т. 8: Abhandlungen nach 1781, Berlin 1923, c. 33–41.
Kant I., Der Streit der Fakultaten 1798 [v:] Kant’s Gesammelte Schriften, т. 7: Der Streit der Fakultaten. Antropologie in pragmatischer Hinsicht, Berlin 1917, c. 1–76.
Teutscher und Reussischer, Dictionarium. Das Wiener deutsch-russische Wörterbuch, Berlin 1984.
Akt podneseníya Gosudaryu Tsaryu Petru I titula Imperatora Vserossíyskago i naimenovaníya: Velikago i Ottsa Otechestva, 22 X 1721 (no 3840) [v:] Polnoye sobraníe zakonov Rossíyskoy imperíi, s 1649 goda, т. 6: 1720–1722, Sankt-Peterburg 1830, c. 444–446.
General’nyy reglament ili Ustav Kollegiy, 28 II 1720 (no 3534) [v:] Polnoye sobraníe zakonov Rossíyskoy imperíi, s 1649 goda, т. 6: 1720–1722, Sankt-Peterburg 1830, c. 141–160.
Goratsiy Kvint Flakk, Poslaniya, I, 3, per. s lat. N. S. Gintsburga [v:] Goratsiy Kvint Flakk, Polnoye sobraniye sochineniy, Moskva 1936, c. 291.
Kantemir A., Perevody. Goratsiy [v:] Sochineníya, pis’ma i izbrannyye perevody Knyazya Antíokha Dmitríevicha Kantemira, т. 1: Satiry, melkíya stikhotvoreniya i perevody v stikhakh, P.A. Yefremova (ред.), Sankt-Peterburg 1867, c. 415–419.
Kantemir A., Satira V. Satir i Períerg (Na chelovѣcheskíya zlonravíya voobshche), 568–569 [v:] Sochineníya, pis’ma i izbrannyye perevody Knyazya Antíokha Dmitríevicha Kantemira, т. 1: Satiry, melkíya stikhotvoreniya i perevody v stikhakh, P.A. Yefremova (ред.), Sankt-Peterburg 1867, c. 99–127.
O Imperatorskom Titulѣ v gramotakh, ukazakh, prosheníyakh i prigovorakh, 11 XI 1721 (no 3850) [v:] Polnoye sobraníe zakonov Rossíyskoy imperíi, s 1649 goda, т. 6: 1720–1722, Sankt-Peterburg 1830, c. 453–454.
Povest’ vremennykh let [v:] Polnoye sobraniye russkikh letopisey, izdavayemoye Postoyannoyu Istoriko-Arkheograficheskoy Komissiyeyu Akademii Nauk SSSR, т. 1: Lavrent’yevskaya letopis’, vyp. 1: Povest’ vremennykh let; vyp. 2: Suzdal’skaya letopis’, vyp. 3: Prilozheniya, Izdaniye vtoroye, Leningrad 1926–1928.
Povest’ vremennykh let, D.S. Likhacheva (podgotovka teksta, perevod, stat’i i kommentarii), V.P. Adrianovoy-Peretts (ред.), Izdaniye vtoroye, ispravlennoye i dopolnennoye, Sankt-Peterburg 1996.
Prokopovich F., Pravda voli monarshey vo opredѣleníi naslednika derzhavy svoyey. Ustavom derzhavneyshago Gosudarya nashego Petra Velikago ottsa otechestva Ímperatora i Samoderzhtsa Vserossíyskogo i prochaya, i prochaya, i prochaya. Sego 1722 godu, fevralya v 11 den’, publikovannym utverdzhena i vsenarodnoyu prisyagoyu svidetelstvovana, [Moskva 1726].
Prokopovich F., Slovo v Den’ Rozhdestva Gospoda nashogo Íisusa Khrí̈sta [v:] Ѳeofana Prokopovicha, Arkhíepiskopa Velikago Novagrada i velikikh Luk, Svyateyshago Pravitel’stvuyushchago Sinoda Vitseprezidenta, a potom pervenstvuyushchago Chlena slova i rechi pouchitel’nyya, pokhval’nyya i pozdravitel’nyya sobrannyya i nekotoryya vtorym tisneníem, a drugíya vnov’ napechatannyya, chast’ I, V Sanktpeterburge Pri Sukhoputnom Shlyakhetnom Kadetskom Korpuse 1760 goda, c. 121–141.
Prokopovich F., Slovo v nedelyu tsvetnuyu o vlasti i chesti tsarskoy, yako ot samago Boga v mí̈re uchinena yest’, i kako pochitati Tsarey, i onym povinovatisya lyudí̈e dolzhenstvuyut; kto zhe sut’ i kolikí̈y imeyut grekh protivlyayushchí̈isya im. Propovedannoye v Tsarstvuyushchem Sanktpiterburgѣ Aprelya v 6. Den’ 1718 goda [v:] Ѳeofana Prokopovicha, Arkhíepiskopa Velikago Novagrada i velikikh Luk, Svyateyshago Pravitel’stvuyushchago Sinoda Vitseprezidenta, a potom pervenstvuyushchago Chlena slova i rechi pouchitel’nyya, pokhval’nyya i pozdravitel’nyya sobrannyya i nekotoryya vtorym tisneníem, a drugíya vnov’ napechatannyya, chast’ I, V Sanktpeterburge Pri Sukhoputnom Shlyakhetnom Kadetskom Korpuse 1760 goda, c. 237–268.
Prokopovich F., Slovo o sostoyavshemsya mezhdu Imperiyeyu Rossiyskoyu i Koronoyu Shvedskoyu mire 1721 goda, avgusta v 30 den’, i dolzhnom nashem za tolikuyu milost’ bozhiyu blagodarenii, propovedannoye Preosvyashchennym Feofanom, Arkhiyepiskopom Pskovskim i Narvskim, v Tsarstvuyushchem Grade Moskve, v Tserkvi Sobornoy Uspeniya Presvyatyya Bogoroditsy, 1722 goda, genvarya 28 [v:] idem, Sochineniya, I.P. Yeromin (ред.), Moskva–Leningrad 1961, c. 112–126.
Prokopovich F., Feofan Arkhiyepiskop Novgorodskiy avtoru satiry [v:] idem Sochineniya, I.P. Yeromin (ред.), Moskva–Leningrad 1961, c. 216–217.
Rech’ Petra I, napisannaya im samim i proiznesonnaya v sobore Presvyatyya Troitsy v Peterburge posle prochteniya traktata o zaklyuchenii mira so Shvetsiyey, 22 oktyabrya 1721 goda [v:] N.A. Voskresenskiy, Zakonodatel’nyye akty Petra I. Redaktsii i proyekty zakonov, zametki, doklady, donosheniya, chelobit’ya i inostrannyye istochniki, т. 1: Akty o vysshikh gosudarstvennykh ustanovleniyakh, Moskva–Leningrad 1945, c. 156.
Tatishchev V.N., Dukhovnaya [v:] idem, Sobraniye sochineniy, toma VII i VIII. Istoriya Rossiyskaya. Okonchaniye. Raboty raznykh let, т. 8, V.I. Buganov, S.N. Valk, N.Ye. Nosov, A.I. Yukhm (ред.), Moskva 1996, c. 133–145.
Tatishchev V.N., Proizvol’noye i soglasnoye razsuzhdeniye i mneniye sobravshegosya shlyakhetstva ruskogo o pravlenii gosudarstvennom [v:] idem, Sobraniye sochineniy, toma VII i VIII. Istoriya Rossiyskaya. Okonchaniye. Raboty raznykh let, т. 8, V.I. Buganov, S.N. Valk, N.Ye. Nosov, A.I. Yukhm (ред.), Moskva 1996, c. 146–152.
Tatishchev V.N., Razgovor dvu priyateley o pol’ze nauki i uchilishchakh [v:] idem, Sobraniye sochineniy, toma VII i VIII. Istoriya Rossiyskaya. Okonchaniye. Raboty raznykh let, т. 8, V.I. Buganov, S.N. Valk, N.Ye. Nosov, A.I. Yukhm (ред.), Moskva 1996, c. 51–132.
Tatishchev V.N., Sobraniye sochineniy, toma II i III. Istoriya Rossiyskaya. Chast’ vtoraya, т. 2: Istoriya Rossiyskaya. Chast’ vtoraya (vtoraya redaktsiya), glavy 1–18, S.N. Valk, M.N. Tikhomirov (ред.), Moskva 1995, c. 25–274.
Tatsit Publiy Korneliy, O proiskhozhdenii germantsev i mestopolozhenii Germanii, 14, per. s lat. A. S. Bobovicha [v:] Tatsit Publiy Korneliy, Sochineniya v dvukh tomakh, т. 1: Annaly. Malyye proizvedeniya, Sankt-Peterburg 1993, c. 337–356.
Ustav Voinskiy, 30 III 1716 (no 3006) [v:] Polnoye sobraníe zakonov Rossíyskoy imperíi, s 1649 goda, т. 5: 1713–1719, Sankt-Peterburg 1830, c. 203–453.
II. LITERATURA
Glinchikova A.G., Metamorfoza zapadnoy idei «yestestvennogo prava» v politicheskoy kontseptsii Feofana Prokopovicha, «Lokus. Lyudi, Obshchestvo, Kul’tury, Smysly», 7/3 (2016), c. 78–92.
Grot YA. K., Potr Velikiy kak prosvetitel’ Rossii [v:] Trudy YA. K. Grota, т. 4: Iz russkoy istorii. Issledovaniya, ocherki, kriticheskiye zametki i materialy (1845–1890), Sankt-Peterburg 1901, c. 82–121.
Dreger L., Druzhina [v:] Sotsial’no-ekonomicheskiye otnosheniya i sotsionormativnaya kul’tura, A.I. Pershits, D. Trayde (ред.), Moskva 1986, c. 52–53.
Yepifanov P.P., «Uchonaya druzhina» i prosvetitel’stvo XVIII veka, «Voprosy Istorii», 38/3 (1963), c. 37–53.
Kolesov V.V., Drevnyaya Rus’. Naslediye v slove. Mir cheloveka, Sankt-Peterburg 2000.
Lotman YU. M., Ocherki po istorii russkoy kul’tury XVIII – nachala XIX veka [v:] Iz istorii russkoy kul’tury, т. 4: XVIII – nachalo XIX veka, A.D. Koshelev (ред.), Moskva 2000, c. 11–346.
Marasinova Ye.N., K istorii politicheskogo yazyka v Rossii XVIII veka, «Otechestvennaya Istoriya», 49/5 (2005), c. 3–16.
Nikolayev S.I., K predystorii Goratsiya v Rossii [v:] Reflection on Russia in the Eighteenth Century, J. Klein, S. Dixon, M. Fraanje (ред.), Köln–Weimar–Wien 2001, c. 303–314.
Pavlov-Sil’vanskiy N.P., Feodalizm v Rossii, Moskva 1988.
Fasmer M., Etimologicheskiy slovar’ russkogo yazyka, v 4 tomakh, т. 4, O.N. Trubacheva (per. s nem. i dop.), Moskva 1987.
Khlevov A.A., Druzhina Severa kak istoricheskiy fenomen [v:] Skandinavskiye chteniya 1998 goda. Etnograficheskiye i kul’turno-istoricheskiye aspekty, A. Myl’nikov (ред.), Sankt-Peterburg 1999, c. 49–57.
Chernykh P.YA., Istoriko-etimologicheskiy slovar’ sovremennogo russkogo yazyka, v 2-kh tomakh, т. 2, Moskva 1999.
Chernyshova A.V., Fenomen «Uchonoy Druzhiny». Mif ili real’nost’?, «Manuskript», 10/12 (86) (2017), № 3, c. 209–211.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
