Udział Kozaków w oblężeniu Starego Bychowa z 1702 roku
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.10402Słowa kluczowe:
Kozacy zaporoscy, Litwini, Stary Bychów, oblężenie, wojna domowa w Wielkim Księstwie Litewskim, wielka wojna północnaAbstrakt
In 1702, one of the lesser-known I developed by historians sieges of Stary Bychow took place. This Sapiega fortress was blockaded by Lithuanian troops together with Zaporozhian Cossacks. The struggle, which lasted more than five weeks, ended successfully and Stary Bychow was taken by the Lithuanian army. The assistance of the Cossack troops of Hetman Ivan Mazepa contributed significantly to this victory. The article is structured in such a way as to provide an overview of the political situation, the state of the fortress fortifications, the forces of the two antagonists and, above all, the most accurate course of military action, including the participation and role played by the Zaporozhian Cossacks.
Bibliografia
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Archiwum Radziwiłłów, dział VI, sygn. II-79; zbiór 354, dz. II, nr 1978; zbiór 354, dz. II, nr 1969.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie
rkps 525; 536; 1955.
Biblioteka Ossolińskich we Wrocławiu
rkps 2023.
Lietuvos Mokslų Akademijos Vrublevskių Biblioteka w Wilnie
f. 17, nr 44.
Rossijskij gosudarstwennyj archiw driewnich aktow w Moskwie
f. 79, r. 1702, op. 1, nr 10.
f. 145, r. 1702, op. 1, nr 26.
Vilniaus universiteto biblioteka Vilniuje
f. 4, nr 34133 (A-1533).
ŹRÓDŁA DRUKOWANE I EDYCJE ŹRÓDŁOWE
Ewarnickij D. I., Istoczniki dla istorii zaporożskich kozakow, t. 1, Władimir 1908.
Gietman Iwan Maziepa. Dokumienty iz archiwnych sobranij Sankt-Pietierburga, t. 1: 1687–1705 gg., Т. G. Tairowa-Jakowlewa (red.), Sankt-Pietierburg 2007.
Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, t. 2: Jaśnie Oświecona Mości Księżno Dobrodziejko. Informatorzy i urzędnicy, B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby (oprac.), Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016.
Kościelniak K., Diariusz oblężenia Starego Bychowa w 1702 r. [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, t. 3, M. Trąbski (red.), Częstochowa 2020, s. 595–617.
Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696 do 1728, Kraków 1849.
Pamiętnik Krzysztofa Zawiszy wojewody mińskiego 1666–1721, J. Bartoszewicz (wyd.), Warszawa 1862.
Pis´ma i bumagi impieratora Pietra Wielikogo, t. 2 (1702–1703), Sankt-Pietierburg 1889.
Pis´ma i bumagi impieratora Pietra Wielikogo, t. 5 (janwar´–ijun´ 1707), Sankt-Pietierburg 1907.
Sawicki М., Artyleryja, cejchhauz i zamak u krepasci Ctary Bychau u 1692–1707 h., „Histaryczny Almanach” 2009, t. 15, s. 45–74.
Siewiernaja wojna 1700–1721 gg. Sbornik dokumientow, t. 1: 1700–1709, L. G. Bieskrownyj, G. А. Kumachiew (red.), Moskwa 2009.
Wiśniowiecki J. A., Ilias Polski (1700–1710), P. P. Romańczuk, J. Burdowicz-Nowicki (wyd.), Warszawa 2018.
OPRACOWANIA I ARTYKUŁY NAUKOWE
Babiatyński K., Stary i Nowy Bychau u czas wajny Reczy Paspalitaj z Maskwoj (1654–1655), „Biełaruski Histaryczny Ahlad” 2003, t. 10, nr 1–2, s. 89–120.
Bobiatyński K., Od Smoleńska do Wilna. Wojna Rzeczypospolitej z Moskwą 1654–1655, Zabrze 2004.
Burdowicz-Nowicki J., Piotr I, August II i Rzeczpospolita 1697–1706, Kraków 2013.
Ciesielski T., Działania wojenne w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1701–1709 w świetle litewskiej i polskiej literatury pamiętnikarskiej [w:] Siewiernaja wojna 1700–1721 gg. i istoriczeskije sud´by Jewropy k 300-letniu co dnia bitwy pri g. Lesnaja. Mieżdunarodnaja nauczno-prakticzeskaja konfieriencija 4 oktiabria 2008, Mogilew 2008, s. 352–361.
Ciesielski T., Wojsko litewskie w latach 1698–1709 [w:] Wojny północne w XVI–XVIII wieku. W czterechsetlecie bitwy pod Kircholmem, B. Dybaś (red.), Toruń 2007, s. 165-182.
Cznturija J. W., Gradostroitielnoje iskustwo Biełarusi wtoroj połowiny XVI pierwoj połowiny XIX w. Sredniewiekowoje nasledije, rieniessans, barokko, kłassicizm, Minsk 2005.
Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kraków 1925.
H. W., Bracia Sieniccy, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 28 z 12 lipca (29 czerwca) 1902, s. 546–547.
Hryckiewicz A. P., Warowne miasta magnackie na Białorusi i Litwie, „Przegląd Historyczny” 1970, t. 61, nr 3, s. 428–444.
Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II od wstąpienia Karola XII na ziemię polską aż do elekcyi Stanisława Leszczyńskiego (1702–1704), Poznań 1874.
Kamiński A., Początki antyszwedzkiego sojuszu. Ze stosunków polsko-rosyjskich 1704–1706, „Przegląd Historyczny” 1969, t. 60, nr 2, s. 291–313.
Kostomarow N. I., Maziepa. Istoriczeskajamonografija, Moskwa 1882.
Naciewicz W., Bychau [w:] Wialikaje Kniastwa Litouskaje. Encykłapiedyja, t. 1: А–K, Minsk 2007, s. 359–360.
Ohłobłyn О., Het´man Iwan Mazepa ta joho doba, N´iu-Jork–Paryż–Toronto 1960.
Pawłenko S., Iwan Mazepa, Kyjiw 2003.
Pawłenko S., Otoczennia hetmana Mazepy: soratnyky ta prybicznyky, Kyjiw 2004.
Perdenia J., Stanowisko Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec sprawy Ukrainy na przełomie XVII–XVIII w., Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
Sawicki M., Oblężenie Grodna w 1706 roku, „Rocznik Grodzieński” 2017, t. 4, s. 50–60.
Sawicki M., Oblężenie sapieżyńskiej twierdzy Stary Bychów w 1702 roku [w:] Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej XVI–XIX wieku, t. 1: Sapiehowie, T. Ciesielski, M. Sawicki (red.), Opole 2018, s. 315–331.
Sliesoriūnas G., Apogeum wojny domowej i wprowadzenie konfederackiej formy rządów w Wielkim Księstwie Litewskim (1700–1703) [w:] Grupy społeczne i ich wpływ na rozwój społeczeństwa w XVI–XIX wieku. Zbiór artykułów na podstawie referatów wygłoszonych na międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Litwy 8–9 października 2014, T. Bairašuskaitė (red.), Vilnius 2015, s. 122–136.
Szkaplarou Ju. P., Wołkau М. А., Hałynski R., Idealny horad-krepasc´. Wajennaja historyja Staroha Bychawa u XVII stahoddzi, Mahilou 2020.
Tkaczou М. А., Bychau [w:] Encykłapiedyja historii Bełarusi, t. 2, Minsk 1994, s. 145–146.
Tkaczou М. А., Bychauskaja ludwisarnia [w:] Wialikaje Kniastwa Litouskaje. Encykłapiedyja, t. 1: А–K, Minsk 2007, s. 360.
Tkaczou М. А., Bychauski zamak [w:] Wialikaje Kniastwa Litouskaje. Encykłapiedyja, t. 1: А–K, Minsk 2007, s. 360.
Tkaczou М. А., Bychowa abłoha 1702 [w:] Wialikaje Kniastwa Litouskaje. Encykłapiedyja, t. 1: А–K, Minsk 2007, s. 359.
Tkaczou М. А., Zamki i ludzi, Minsk 1991.
Volkau M., Budowa rezydencji w Lachowiczach i Starym Bychowie w 1. połowie XVII wieku [w:] Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, P. Lasek, P. Sypczuk (red.), Warszawa 2019, s. 246–251.
Wićko D., Początek szwedzkiej interwencji w Wielkim Księstwie Litewskim w końcu 1701 roku, „Rocznik Lituanistyczny” 2019, t. 5, s. 161–191.
Wielikanow W. S., Uczastije russkich wojsk w bojewych diejstwijach na territorii Polszi i Litwy w 1702–1704 gg. [w:] Wybrane problemy badawcze historii wojskowej. W pancerzu i mundurze, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk (red.), Toruń 2014, s. 129–161.
Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717), Warszawa 1956.
Wijs´kowi kampaniji doby hetmana Iwana Mazepy w dokumentach, S. Pawłenko (red.), Kyjiw 2009.
Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
Wołkau M. A., Panorama Staroha Bychawa druhoj połowy XVII st., „Biełaruski Histaryczny Czasopis” 2013, nr 5, s. 16–27.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
