„O aryjskie chrześcijaństwo” – próba syntezy chrześcijaństwa i rasistowskiego nacjonalizmu w polemikach dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych autorów niemieckich
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.01203Słowa kluczowe:
Deutsche Christen, Positives Christentum, rasizm, aryjski rodowód Jezusa, antysemityzm, chrześcijaństwo w nazistowskich NiemczechAbstrakt
Since the days of activity of Paul De Lagarde (1827–1891) all over the united Germany there were raised voices calling for unification of Christianity with the German spirit by completion of the Lutheran revolution and purification of the Christian faith from Semitic elements. According to biological anti-Semites, the pressing problem was the issue of racial identity of Jesus. Making use of the findings of German oriental studies and using the arguments that belonged to the branch of biological anthropology, the German ideologues postulated some theses that allowed for a grotesque fusion of racist ideology and Luthera nism. In their opinion, it was mainly the Aryan blood that Jesus had in his veins. It was believed that Jesus might have been a descendant of either pre-Israelian communities of the Promised Land, or the Assyrians who conquered these territory in the 8th BC.
Bibliografia
Ages A., Luther and the Rabbis, „The Jewish Quarterly Review” (New Series) 1967, vol. 58, no. 1, s. 63–68.
Armenian [w:] Reports on the Immigration Commission Dictionary of Races or Peoples, Washington 1911, s. 16–17.
Bardski K., Teksty z tradycji hebrajskich dotyczących Jezusa [w:] Apokryfy Nowego Testamentu, t. 1, Ewangelie apokryficzne, M. Starowieyski (red.), Kraków 2005, s. 163–169.
Berg van Eysinga G.A. van den, Indische Einflüsse auf evangelische Erzählungen, Göttingen 1904.
Biedenkapp G., Babylonien und Indogermanien: ein Geistesflug um die Erde, Leipzig 1903. Bieder Th., Vorläufer Gobineaus, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907/1908, 6, s. 625–630.
Braatz W.E., Two Neo-Conservative Myths in Germany 1919–32: The “Third Reich” and the “New State”, „Journal of the History of Ideas” 1971, vol. 32, no. 4, s. 569–584.
E.L., La science des religions. Sa méthode et ses limites, „Revue des Deux Mondes” 1868 (August 15).
Chamberlain H.S., Die Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts, Bd. 1, München 1903.
Chancey M.A., The Myth of a Gentile Galilee, Dallas 2002. Delitzsch F., Babel und Bibel, Leipzig 1902.
Delitzsch F., Die große Täuschung Zweiter (Schluss-) Teil. Fortgesetzte kritische Betrachtungen zum Alten Testament, vornehmlich den Prophetenschriften und Psalmen, nebst Schlußfolgerungen, Stuttgart–Berlin 1921.
Delitzsch F., Whose son is Christ? Two lectures on progress in religion, Boston 1908.
Erbt W., Jesus der Heiland aus nordischem Blute und Mute, Stuttgart 1926.
Forti S., The Biopolitics of Souls: Racism, Nazism, and Plato, „Political Theory” 2006, vol. 34, no. 1, s. 9–32.
Friedenthal R., Marcin Luter. Jego życie i czasy, tłum. C. Tarnogórski, Warszawa 1991. Gobineau A., The Inequality of Human Races, London 1915.
Goodrick-Clarke N., Okultystyczne źródła nazizmu: tajne kulty aryjskie oraz ich wpływ na ideologię nazistowską: ariozofowie z Austrii i Niemiec 1890–1935, Warszawa 2001.
Gredmar A., Roots of Theological Anti-Semitism German Biblical Interpretation and the Jews, from Herder and Semler to Kittel and Bultmann, Leiden–Boston 2009.
Halban L., Religja w Trzeciej Rzeszy, Lwów 1936.
Hanson J.M., Was Jesus a Buddhist?, „Buddhist-Christian Studies” 2005, vol. 25, s. 75–89.
Haupt P., Biblische Liebeslieder, Leipzig 1907.
Haupt P., The Aryan ancestry of Jesus, „Open Court” 1909, vol. 23, no. 4, s. 193–204.
Herder G., Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit, Leip zig 1790.
Heschel S., Aryan Jesus Christian Theologians and the Bible in Nazi Germany, Princeton 2008.
Heschel S., The Aryan Jesus: Christian Theologians and the Bible in Nazi Germany, Princeton 2010.
Hoffmann H., Mojżesz Schorr (1874–1941) jako krytyk panbabilonizmu, „Nomos. Kwartalnik Religioznawczy” 1999, nr 26–27, s. 89–98.
Hoffmann H., Problematyka religioznawcza w badaniach polskich orientalistów w latach 1873–1939, „Państwo i Społeczeństwo” 2003, t. 3, nr 2, s. 154–156.
Janiszewski P., Panthera – ojciec Jezusa: geneza idei, antyczne przekazy, późniejsze polemiki, Warszawa 2013.
Johnson P., Historia Żydów, tłum. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nielicki, Kraków 2010.
Kidd C., The Forging of Races: Race and Scripture in the Protestant Atlantic World, 1600–2000, Cambridge 2006.
Kmieciński J., Nacjonalizm w germanoznawstwie niemieckim w XIX i początkach XX wieku, Łódź 1994.
Kretzer E., Joseph-Arthur Graf von Gobineau: sein Leben und sein Werk, Leipzig 1902.
Lehmann H., The Germans as a Chosen People: Old Testament Themes in German Nationalism, „German Studies Review” 1991, vol. 14, no. 2, s. 261–273.
Linden W., Luthers Kampfschriften gegen das Judentum, Berlin 1936.
Losemann V., The Nazi concept of Rome [w:] Roman Presence. Reception of Rome in European Culture, 1789–1945, C. Edwards (ed.), Cambridge 1999, s. 221–235.
Ludendorff M., Aus der Gotterkenntnis meiner Werke, München 1935.
Luter M., Von den Juden und iren Lügen, Wittenberg 1543.
Luteranizm [w:] H. Masson, Słownik herezji w Kościele katolickim, tłum. B. Sęk, Katowice 1993, s. 201–207.
Maleszka M., Biblijna argumentacja w dyskusji o separacji rasowej i niewolnictwie czarnych w USA, „Klio” 2013, t. 27, nr 4, s. 59–80.
Mikoś K., Ideologia volkistowska: u źródeł niemieckiego neopoganizmu, „Nomos. Kwartalnik Religioznawczy” 2005, nr 51–52, s. 51–74.
Mosse G.L., Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód intelektualisty Trzeciej Rzeszy, tłum. T. Evert, Warszawa 1972.
Münkler H., Mity Niemców, tłum. A. Kopacki, Warszawa 2013.
Niesiołowski-Spanò Ł., Dziedzictwo Goliata Filistyni i Hebrajczycy w czasach biblijnych, Toruń 2012.
Oberman H., Teufelsdreck: Eschatology and Scatology in the “Old” Luther, „The Sixteenth Century Journal” 1988, vol. 19, no. 3, s. 435–450.
Peck A., W poszukiwaniu tożsamości. Rasizm w amerykańskich koncepcjach religijnych, Kraków 2007.
Reibmayr A., Über den Einfluss der Blutmischung auf die Charakterzucht hervorragender Männer, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907/1908, 6, s. 127–145.
Reibmayr A., Zur somatischen Charakteristik des Talentes und Genies, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907/1908, 6, s. 697–701.
Renan E., Żywot Jezusa, tłum. A. Niemojewski, Kraków 1904.
Riehl W.H., Land und Leute, Stuttgart 1854.
Rosenberg A., Der Mythus des 20. Jahrhunderts, München 1934.
Schorr M., Kultura babilońska a starohebrajska (Z powodu wykładów prof. Delitzscha: „Babel und Bibel”), „Kwartalnik Historyczny” 1903, t. 13, s. 206–231.
Sofer L., Rasse und Volk der Armenier, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907, 6, s. 493–501.
Stauff Ph., Über den Zusammenhang zwischen Genie und Körpergröße, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907/1908, s. 480–481.
Steigmann-Gall R., The Holy Reich: Nazi Conceptions of Christianity, 1919–1945, Cambridge 2004.
Strohm Ch., Die Kirchen im Dritten Reich, München 2011.
Von der babylonischen Gefangenschaft der Kirche im Nationalen: Regionalstudien zu Protestantismus, Nationalsozialismus und Nachkriegsgeschichte 1930 bis 2000, M. Galius, W. Krogel (Hg.), Berlin 2006.
Wilser L., Gobineau und Seine Rassenlehre, „Politisch-Anthropologische Revue” 1902/1903, 1, s. 594–599.
Wirth A., Joseph-Arthur Graf von Gobineau: sein Leben und sein Werk von Eugen Kerzter (Buchbeschprechung), „Politisch-Anthropologische Revue” 1903/1904, 2, s. 98–99.
Woltomann L., Der physische Typus Martin Luthers, „Politisch-Anthropologische Revue” 1904/1905, 3, s. 683–686.
Woltmann L., Klemm und Gobineau, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907/1908, 6, s. 673–697. Woltmann L., Vorläufer Gobineaus, „Politisch-Anthropologische Revue” 1904/1905, 3, s. 22–26.
Ziffer W., Two Epithets for Jesus of Nazareth in Talmud and Midrash, „Journal of Biblical Literature” 1996, vol. 85, no. 3, s. 356–359.
Zorn W., Student Politics in the Weimar Republic, „Journal of Contemporary History” 1970, vol. 5, no. 1, s. 128–143.
Zur Ikonographie von Jesus Christus, „Politisch-Anthropologische Revue” 1907/1908, 6, s. 409–410.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Mateusz Maleszka
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
