„Haparanda” wileńska. Portrety rysunkowe i karykatury autorstwa Eugeniusza Kazimirowskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11204Słowa kluczowe:
Biblioteka Narodowa, Eugeniusz Kazimirowski, karykatura, Michał Brensztejn, portrety rysunkowe, WilnoAbstrakt
Eugeniusz Kazimirowski to autor nie tylko pierwszego obrazu Jezusa Miłosiernego według wizji św. Faustyny, jak do tej pory był postrzegany. Przyglądając się bliżej jego dorobkowi, możemy stwierdzić, że o wiele częściej w swojej twórczości sięgał po tematykę nierelgijną. Malował pejazaże, portrety rodziny i znajomych, a także przypadkowych osób. Ponadto, co może być dla wielu zaskoczeniem, wykonywał także rysunki. W 1947 roku wdowa po Michale Brensztejnie, Jadwiga, przekazała w darze Bibliotece Narodowej zbiór kilkunastu dzieł Eugeniusza Kazimirowskiego, które znajdowały się w archiwum rodzinnym. Powstawały one latach 1915–1922. Wśród nich jest autoportret, dwanaście portretów rysunkowych: Aleksandra Zwierzyńskiego, Edwarda Jasińskiego, Władysława Jaszczołta, Witolda Węsławskiego, Jana Wiłejszysa, Anny Wiłejszysowej, Kazimierza Dmochowskiego, nieznanego mężczyzny w średnim wieku oraz Michała Brensztejna, a ponadto dwie autokarykatury i dwie karykatury Stanisława Bohusza Siestrzeńczewicza i Wacława Gizberta Studnickiego. Wszystkie stanowią cenną spuściznę po tym artyście. Sportretowane przez niego osoby to postacie związane z Wilnem, które Michał Brensztejn określił dość enimagmatycznie, aczkolwiek intrygująco „haparandą” wileńską.
Bibliografia
Aničas J., Jonas Vileišis, „Žiemgala. Istorijos ir kultūros žurnalas” 2002 nr 1, s. 43–47.
Bal I., Siestrzeńczewicz Bohusz Stanisław, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 10, red. U. Makowska, Warszawa 2016, s. 510–518.
Brensztejn M., Dziennik 1915–1918, cz. 1: rok 1915 i 1916, oprac. M. i M. Przeniosło, Kielce 2015 (Kresy w Polskich Pamiętnikach i Listach (1795–1918), 2).
Derwojed J., Kazimirowski Eugeniusz Marcin, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 3, red. J. Maurin Białostocka, J. Derwojed, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 388–390.
Dmochowski Kazimierz, w: Literatura Ziemi Wileńskiej: od XVI w. do 1945 r., red. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2004, s. 60.
Edward Jasiński, https://wielcy.pl/nekrologia/181162 (22.12.2024).
Eugeniusz Kazimirowski, „Tygodnik Ilustrowany” nr 24, 11.06.1910, s. 480.
Grońska M., Rysunki artystów polskich i obcych w Polsce działających od XVII do XX wieku. Katalog wybranych zbiorów Biblioteki Narodowej do roku 1975, Warszawa 1991.
Ilgiewicz H., Udział ziemian w wileńskich towarzystwach rolniczych i technicznych na początku XX w., „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku” 7 (2010), s. 187–201, https://doi.org/10.18778/2080-8313.07.12.
Jackiewicz M., Kawiarnie, restauracje i inne lokale w Wilnie (1), https://kurierwilenski.lt/2013/01/18/kawiarnie-restauracje-i-inne-lokale-w-wilnie-1 (16.12.2024).
Mackonis R., Iš kavinės į kavinę, Vilnius 1994.
Ryńca M., Suleja W., Studnicki Wacław, w: Polski słownik biograficzny, t. 45, Wrocław 2007–2008, s. 121–125.
Safarewicz A., Ś. p. D-r Witold Węsławski, „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 6 (czerwiec–lipiec 1930) z. 3, s. 3–5.
Selenis V., 1918 m. Vasario 16-osios Lietuvos Nepriklausomybės. Akto signatarų žmonos, „Voruta. Lietuvos istorijos žurnalas” 2021 nr 4 (874), s. 21–31.
Szweda P., MS, Odkrywając Eugeniusza Kazimirowskiego. Prace artysty w zbiorach Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Białystok 2023.
Śnieżko A., Makowski Leon Wacław (1854–1929), w: Polski słownik biograficzny, t. 19, Warszawa 1974, s. 251.
Waingertner P., Włodarze województwa łódzkiego, Łódź 2014.
Witold Węsławski, http://www.rossa.lt/index.php/trasy?view=point&id=57 (2.09.2024).
Władysław Jaszczołt, https://polskierzady.gov.pl/lista-ministrow/158,wladyslaw-jaszczolt (18.04.2024).
Zwierzyński Aleksander, w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. M. Majchrowski, G. Mazur, K. Stepan, t. 2, Warszawa 1994, s. 488–489.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Piotr Szweda

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.