Pamiętniki z aresztu w Hausvogtei. Imienniki księdza Cypriana Jarochowskiego i Józefa Matuszewskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.04103Słowa kluczowe:
Hausvogtei, Berlin, areszt, więzienie, powstanie styczniowe, pamiętnik, ks. Cyprian Jarochowski, Józef MatuszewskiAbstrakt
This article aims to provide researchers unknown diaries from the time of the January Uprising. Within this framework, we will discuss their content and will try to identify the people who signed up to them. We will also take a closer look at the circumstances in which one of them went to the Toruń library. Research method: Analysis of manuscripts and review of the literature. Results/Conclusions: The namesakes presented are interesting souvenirs after the participation of Poles from the Prussian partition in the January Uprising. The fact that they were kept in the Hausvogtei detention facility in Berlin testifies to the level of freedom in the Prussian penitentiary system. They can be an excellent source for research on the specificity of prison life, and in exceptional circumstances, which was the show trial in 1864.Bibliografia
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 1–10.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 1–10.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 1.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 2.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 3.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 4.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 5.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 6.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 7.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 8.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 9.
Archiwum Państwowe w Toruniu, zespół 544, Akta Zbigniewa Łukomskiego, dziennikarza z Chełmży, sygn. 10.
Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu, KM, Rps 233: „Pamiętnik z więzienia Hausvogtei w Berlinie dla Józefa Matuszewskiego z roku 1863”.
Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu, TN, Rps 189: „X. Cypriana Jarochowskiego pamiątka z więzienia”.
[Nekrolog ks. Ignacego Andersza], „Kuryer Poznański” 1904 (z 16 IX), s. 4.
[Nekrolog Rocha Koczorowskiego], „Dziennik Poznański” 1889 (z 18 I), s. [5].
[Rymarkiewicz S.K.], Mowa w obronie duchowieństwa Wielkiego Księstwa Poznańskiego przeciw zarzutom czynionym w skardze o zbrodnią stanu 1864 r., „Tygodnik Katolicki” 1864 (z 25 XI), s. 457–462.
Achtundsiebenzigste Sitzung am 22. November 1864., Nr. 63 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–23.
Achtzigste Sitzung am 24. November 1864., Nr. 65 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Chociszewski J., Kronika, „Nadwiślanin” 1863 (z 20 V), s. 3.
Das Erkenntniß [w:] Der Polen-Prozess im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 3–36.
Die Anklage wegen Hochverraths [w:] Der Polen-Prozess im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–46.
Do naszych Czytelników, „Nadwiślanin” 1862 (z 12 X), s. [1].
Einundachtzigste Sitzung am 25. November 1864., Nr. 66 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–24.
Einundsechszigste Sitzung am 20. October 1864., Nr. 46 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Feldmanowski H., Wiadomości miejscowe i potoczne, „Dziennik Poznański” 1863 (z 11 VI), s. 4.
Fünfundvierzigste Sitzung am 26. September 1864., Nr. 30 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Jaskulski S., Berlin, 6 lipca, „Dziennik Poznański” 1864 (z 8 VII), s. 1–2.
Neununddreißigste Sitzung am 14. September 1864., Nr. 24 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–20.
Neunundfunfzigste Sitzung am 18. October 1864., Nr. 44 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–20.
Neunundsiebenzigste Sitzung am 23. November 1864., Nr. 64 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Opowiadania więźnia stanu. II: W Berlinie, „Staszyc. Tygodnik obrazkowy dla oświaty i rozrywki, oraz mający na celu zachętę do zamiłowania oszczędności i pracy” 1889 (z 20 IV), s. 121–123.
Rang- und Quartier-Liste der Königlich-Preußischen Armee und Marine für das Jahr 1857, Berlin 1857.
Rang- und Quartier-Liste der Königlich-Preußischen Armee und Marine für das Jahr 1858, Berlin 1858.
Rang- und Quartier-Liste der Königlich-Preußischen Armee und Marine für das Jahr 1859, Berlin 1859.
Sechsundachtzigste Sitzung am 2. Dezember 1864., Nr. 71 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–16.
Sechsundvierzigste Sitzung am 27. September 1864., Nr. 31 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Siebenunddreitzigste Sitzung am 12. September 1864., Nr. 22 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–18.
Siebenunddreitzigste Sitzung am 29. September 1864., Nr. 33 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–24.
Siebenundvierzigste Sitzung am 28. September 1864., Nr. 32 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Vierundvierzigste Sitzung am 22. September 1864., Nr. 29 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–18.
Vierzigste Sitzung am 15. September 1864., Nr. 25 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–20.
Zabór pruski w powstaniu styczniowym, S. Kieniewicz, W. Koroluk (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
Zweiundachtzigste Sitzung am 28. November 1864., Nr. 67 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–24.
Zweiunddreißigste Sitzung am 1. September 1864., Nr. 17 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–22.
Zweiundvierzigste Sitzung am 20. September 1864., Nr. 27 [w:] Der Polen-Prozeß im Jahre 1864. Eine vollständige historische Derstellung desselben, Berlin 1865, s. 1–20.
Żychliński T., Wspomnienia z roku 1863, Poznań 1888.
Acecka D., Podlaszewska K., „Mestwin”. Dodatek naukowo-literacki „Słowa Pomorskiego” 1925–1934. Bibliografia zawartości, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Nauka o Książce” 1966, nr 4, s. 31–63.
Bukowski A., Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gdańsk 1964.
Grot Z., Rok 1863 w zaborze pruskim. Udział społeczeństwa polskiego w powstaniu styczniowym, Poznań 1963.
Gzella G., Drukarze-redaktorzy – udział pracowników poligrafii w tworzeniu prasy Prus Zachodnich (do 1914 roku) [w:] Ludzie i książki. Studia i szkice bibliologiczno-biograficzne. Księga pamiątkowa de-dykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz, E. Andrysiak (red.), Łódź 2011, s. 225–341.
Hausvogteiplatz, https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Hausvogteiplatz&oldid=181537306 [dostęp: 6.10.2018].
Ignacy Andersz, http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=39 [dostęp: 23.11.2018].
Jasiński J., Wojciech Kętrzyński w powstaniu styczniowym, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 1967, nr 1–2, s. 85–120.
Karwowski S., Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. 2, Poznań 1919.
Komierowski R., Koła polskie w Berlinie 1861–1866, Poznań 1913.
Kozłowski E., Jarochowski Cyprian Wojciech (1831–1898) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 10, K. Lepszy (red.), Wrocław–Warszawa– Kraków 1964, s. 630.
Krajewski M., Z krwi waszej posiew wolności. Ludzie i miejsca powstania styczniowego na ziemi dobrzyńskiej w 150. rocznicę wybuchu insurekcji, Rypin 2013.
Księski J., Nakło w okresie zaboru pruskiego w latach 1772–1920 [w:] Nakło nad Notecią. Dzieje miasta i okolic, J. Danielewicz (red.), Nakło 1990, s. 160–208.
Muszyńska Z., Norwid w więzieniu berlińskim, „Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1961, R. 52, nr 1, s. 195–214.
Myśliborski-Wołowski S., Kujawy Zachodnie wobec powstania styczniowego, „Prace Wydziału Nauk Humanistycznych C” 1971, nr 11, s. 51–79.
Myśliborski-Wołowski S., Rejencja bydgoska a powstanie styczniowe, Warszawa 1975.
Niedzielska M., Życie polityczne i kulturalne Torunia (1815–1914) [w:] Historia Torunia, t. 3, cz. 1, M. Biskup (red.), Toruń 2003, s. 220–389.
Notz W., Meine schriftstellerischen Bekannten Heinrich Laube und Adolf Glaßbrenner, http://www.buergerstaat.info/index.php?id=40#a6 [dostęp: 24.11.2018].
Organiszczak Z., Uniwersytet Ludowy w Odolanowie, http://www. biblioteka.odolanow.pl/extensions/uniwersytet-ludowy [dostęp: 16.04.2018].
Przybyszewski K., Ludzie Torunia odrodzonej Rzeczypospolitej (1920–1939). Biogramy i szkice biograficzne, t. 2, Toruń 2018.
Skobejko E., Bibliografia [w:] Zygmunt Mocarski, S. Burhardt (red.), Toruń 1946, s. 35–52.
Sobieski E., Więźniowie z Wielkiego Księstwa Poznanńskiego w Moabicie berlińskim r. 1864 [w:] Album Stowarzyszenia Artystów w Poznaniu, Poznań 1912, s. 47–55.
Szatkowski H., Rymarkiewicz Stanisław Kostka (1829–1912) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 33, S. Kieniewicz (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, s. 514.
Szostakowski S., Prusy Wschodnie w polskim ruchu patriotycznym 1830–1865, Olsztyn 1987.
Ślady powstania styczniowego na ziemi dobrzyńskiej, J. Koprowski (red.), Olsztyn–Brzuze 2012.
Trzeciakowski L., Jarnatowski Teodor (1832–1905) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 10, K. Lepszy (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, s. 627–628.
„W krwawem polu srebrne ptaszę”. Powstanie styczniowe na Pomorzu i Kujawach, W. Polak, M. Białkowski (red.), Toruń 2013.
Wojciak J., Stosunki polityczne i narodowościowe w latach 1850–1914 [w:] Historia Bydgoszczy, t. 1, M. Biskup (red.), Warszawa–Poznań 1991, s. 541–584.
Wojtkowski A., Bibliografja historji Wielkopolski, t. 1, Poznań 1934.
Wojtkowski A., Zabór pruski w powstaniu styczniowym, „Przegląd Historyczny” 1937–1938, R. 34, nr 2, s. 600–610.
Z dziejów powstania styczniowego na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej, K. Kalembka (red.), Warszawa 1989.
Zakrzewska A., Zakrzewski T., Mocarski Zygmunt (1894–1941) [w:] Toruński słownik biograficzny, K. Mikulski (red.), Toruń 2007, s. 136–140.
Zakrzewska A., Zakrzewski T., Toruń i jego nadgraniczne okolice wobec powstania styczniowego 1863–1864 (w 150-tą rocznicę), Toruń 2014.
Żychliński T., Kronika żałobna rodzin wielkopolskich od 1863–1876 r. z uwzględnieniem ważniejszych osobistości zmarłych w tym prze-ciągu czasu w innych dzielnicach Polski i na obczyźnie, Poznań 1877.
Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, t. 28, Poznań 1905.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Mariusz Balcerek
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
