Wschodnia granica Rzeczypospolitej w wizji biskupa Zygmunta Łozińskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.10308Słowa kluczowe:
granica wschodnia, kwestia wschodnia, biskup miński Zygmunt Łoziński, marszałek Józef PiłsudskiAbstrakt
The article presents and analyzes the proposal for the potential eastern border of the Polish state (north-eastern section) following the Polish-Bolshevik War, as envisioned by Bishop Zygmunt Łoziński. The Ordinary of Minsk outlined his solution to the “Eastern Question” in a memorandum titled On the Eastern Borders of the Republic of Poland, submitted to Marshal Józef Piłsudski on September 7, 1919. The document, accompanied by a handwritten letter from the bishop, was received by the General Adjutancy of the Supreme Command of the Polish Armed Forces in Warsaw four days later (September 11). It is currently preserved in the Archives of the Józef Piłsudski Institute in New York, within the “Second Republic of Poland” collection, as part of the General Adjutancy of the Commander-in-Chief’s archive.
Bibliografia
I. Źródła
Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie [ADD]
sygn. ADD, Ł. VII/Ep/1a Listy Sługi Bożego Zygmunta Łozińskiego (kopie w maszynopisie).
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Nowy Jork [IJP]
sygn. 701/2/19 W sprawie Wschodnich Granic Rzeczypospolitej.
Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie [BKUL]
BKUL, Rkps 1070 A, s. 49, Zbiory ks. Aleksego Petraniego [Wypisy ks. A. Petraniego do życiorysu bp. Z. Łozińskiego].
II. Źródła drukowane
Dmowski R., Pisma, t. 6: Polityka Polska i odbudowanie państwa. Druga Połowa. Wojna od r. 1917. Pokój, Częstochowa 1937.
III. Opracowania
Artykuły do procesu informacyjnego o cnotach, opinii świętości i cudach sługi Bożego Zygmunta Łozińskiego biskupa pińskiego, 1870–1932, Drohiczyn n. Bugiem 1954 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
Borowski E., Noty biograficzne o zmarłych kapłanach diecezji pińskiej, Drohiczyn n. Bugiem 1982 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
Czeczott W., Dycezya mińska i jej pasterz biskup Zygmunt Łoziński, Wilno 1925.
Czubiński A., Walka o granice wschodnie Polski w latach 1918–1921, Opole 1993.
Dominiczak H., Dzieje kresów i granicy państwa polskiego na wschodzie. Od czasów najdawniejszych do roku 1945, Toruń 2018.
Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917–1939. Martyrologium, Lublin 1993.
Dzwonkowski R., Religia i Kościół w ZSRS oraz krajach i na ziemiach okupowanych 1917–1991. Kronika, Lublin 2010.
Garlicki A., Józef Piłsudski, Warszawa 1990.
Gawin T., Polskość wyjęta spod prawa. Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1919–2017, Warszawa 2020.
Gloger Z., Geografia historyczna ziem danej Polski, Kraków 1900.
Hałaburda M., Duchowieństwo diecezji pińskiej (1925–1939). Studium prozopograficzne, Kraków 2019.
Janus J., Wielki pasterz na wschodnich rubieżach śp. Zygmunt z Łozin-Łoziński biskup piński (1870–1932), Kraków 1932.
Jędrzejewicz J., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, t. l: 1867–1920, Londyn 1986.
Kasprzyk J.J., Muszyński W.J., Dmowski–Piłsudski [w:] Encyklopedia „Białych Plam”, t. 5: Demokracja „Kult” – Eutanazja, M. Fijołek (red.), Radom 2001, s. 61–78.
Krahel T., Zygmunt Łoziński [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 6, L. Grzebień (red.), Warszawa 1983, s. 374.
Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996.
Leski J.N., Dzieje granicy wschodniej Rzeczypospolitej, cz. 1: Granica Moskiewska w epoce Jagiellońskiej, „Rozprawy Historyczne Naukowe Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1 (1922), z. 3, s. 180–182.
Lipiński W., Wielki Marszałek (1867–1935), Warszawa 1936.
Mapa Polski w granicach z r. 1772 (przed 1-szym rozbiorem) na pamiątkę 100-letniej rocznicy III-go rozbioru Polski [dodatek do Kalendarza Maryańskiego na r. 1907], [b.m.] 1907.
Mazur S., Zygmunt Łoziński – od Boracina do Pińska (1870–1932) [w:] Sługa Boży Zygmunt Łoziński w trosce o Kościół i Ojczyznę, S. Mazur, T. Syczewski (red.), Drohiczyn 2011, s. 17–20.
Michaluk D., Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości, Toruń 2010.
Mironowicz E., Białoruś, Warszawa 1999.
Mironowicz E., Historia Białorusi XX–XXI wieku, Białystok 2021.
Mironowicz E., Kształtowanie się struktury narodowościowej ziem północno-wschodnich II Rzeczpospolitej [w:] Zmiany struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005, s. 25–53.
Misiurek J., Łoziński Zygmunt [w:] Encyklopedia katolicka, t. 11, Lublin 2006, s. 554–555.
Mitkiewicz L., W wojsku polskim 1917–1921, Londyn 1986.
Odziemkowski J., Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920, Warszawa 2004.
Petrani A., Łoziński Zygmunt [w:] Hagiografia polska. Słownik bio-biograficzny, t. 2: L–Ż, R. Gustaw (red.), Poznań 1972, s. 33–42.
Pietrzak J., Wstęp do koncepcji politycznych Józefa Piłsudskiego [w:] Duch praw w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, M. Kępa, M. Marszałek (red.), Wrocław 2016, s. 117–124.
Pisuliński J., Koncepcje federacyjne w II Rzeczypospolitej, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, 56 (2021), z. 2.
Romer E., Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919), „Zeszyty Geograficzne”, 7 (1920).
Sula D., Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918–1937, Warszawa 2013.
Tararuj T., Życie i cnoty Sługi Bożego Zygmunta Łozińskiego, Drohiczyn n. Bugiem 1969 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
Wasilewski J., Ks. Zygmunt Łoziński, Pińsk 1939 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
„Wiadomości Archidiecezjalne Wileńskie”, 6 (1932), nr 6, s. 91.
Wołos M., La guerre polono-soviétique de 1919–1921 et le traité de Riga en tant qu’élément stabilisateur en Europe centrale et orientale, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, 56 (2021), z. 2, s. 71–97.
Wysocki W.J., Memorandum biskupa Zygmunta Łozińskiego w sprawie wschodnich granic Rzeczypospolitej, „Niepodległość i Pamięć”, 5/4 (13) (1998), s. 137–145.
Żywczyński M., Łoziński Zygmunt [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, s. 463–464.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
