Diecezja pińska (1925–1939). Rys historyczny
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.03204Słowa kluczowe:
biskup Zygmunt Łoziński, diecezja pińska, PolesieAbstrakt
The main purpose of this article is to present a historical outline of the diocese of Pińsk, showing the most important problems connected with its functioning between 1925 and 1939 (from its beginning till the moment of liquidation of the structures of the diocese when the Soviet army entered Pińsk). In the article following themes will be presented: the territory and the religious structure, bishops working in the diocese, the territorial organization, diocesan institutions, the clergy, orders, and monastic communities working on the area of the diocese till the break-out of the Second World War.Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Prowincji Małopolskiej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie (AJKr)
sygn. 1296/I, Pachucki Józef S.J. Korespondencja do niego od różnych osób z lat 1936–1939.
Archiwum Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Krakowie (ARM)
sygn. AZ I 30, Spisy sióstr i domów Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi z 1930 r., z 1938 r., z 1947 r.
Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie n. Bugiem (ADD)
sygn. B. XI/Mon./2, Ks. B. Kiełbassa. Wspomnienia ze współpracy ze śp. Kazimierzem Bukrabą biskupem pińskim na stanowisku kanclerza kurii od roku 1933–1939.
sygn. Ł. IV/Ps/27, Listy Sługi Bożego Biskupa Zygmunta Łozińskiego do Błogosławionego Jerzego Matulewicza (kserokopia z Archiwum Wileńskiego).
sygn. Ł. IV/Ps/29, Kserokopia listów Sługi Bożego Bpa Z. Łozińskiego do matki B. Lament założycielki Zgrom. Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny. Archiwum Diecezji Sandomierskiej (ADS).
b.sygn. Akta Kurii Diecezjalnej, AP ks. Jana Zieji.
Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie (BLAN)
fond. 318, b. 27356, Vilniaus ir Pinsko vyskupijų kurijų susirašinėjimas dėl parapijų, atitekusių iš Vilniaus arkivyskupijos Pinsko vyskupijai. Yra Pinsko vyskupijos parapijų sąrašas, taip pat Pinsko vyskupijai perduotų parapijų, rektoratų ir vikariatų registras bei statistinės žinios.
Państwowe Archiwum Obwodu Brzeskiego w Brześciu (PAOB)
fond. 2060, op. 1, dz. 68, Teczka personalna: Ks. Jan Wasilewski.
Źródła drukowane
Artykuły do procesu informacyjnego o cnotach, opinii świętości i cudach Sługi Bożego Zygmunta Łozińskiego biskupa pińskiego 1870–1932, Drohiczyn n. Bugiem 1954, s. 19 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo białostockie, Warszawa 1938.
Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo nowogródzkie, Warszawa 1938.
Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo poleskie, Warszawa 1938.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1926, Pinsci 1926.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1927, Pinsci 1927.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1928, Pinsci 1928.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1929, Pinsci 1929.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1930, Pinsci 1930.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro anno Domini 1931, Pinsci 1931.
Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinscensis pro anno Domini 1932, Pinsci 1932.
Łukomski S., Konkordat zawarty dnia 10 lutego 1925 roku pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Łomża 1934.
Ostatnie chwile życia i śmierć ks. Zygmunta Łozińskiego biskupa pińskiego, M. Hałaburda (oprac.), Kraków 2013.
Prima Synodus Dioecesana Pinskensis ab episcopo Sigismundo Łoziński anno 1929 celebrata ab episcopo Casimiro Bukraba anno 1934 promulgata, Pinsci 1934.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1933 i 1934, Pińsk 1933.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1935, Pińsk 1935.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1936, Pińsk 1936.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1937, Pińsk 1937.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1938, Pińsk 1938.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1939, Pińsk 1939.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej (1926–1939), cz. 5, t. 1: Hierarchia kościelna, instytucje diecezjalne, księża przebywający na studiach, katecheci, M. Hałaburda (oprac.), Kraków 2014.
Wspomnienia o księdzu Kazimierzu Bukrabie biskupie pińskim (1885–1946), M. Hałaburda (oprac.), Kraków 2013.
Wspomnienia Sióstr Julii Nowak i Alojzy Strömich, T.A. Frącek (oprac.), Warszawa–Niepokalanów 2009.
Opracowania
Adamarczuk A., I synod diecezji pińskiej [w:] Żyjemy dla Pana: księga pamiątkowa dedykowana S. Profesor Ewie Józefie Jezierskiej OSU w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, M. Rosik (red.), Wrocław 2005, s. 17–23.
Bar J.R., Zgromadzenie Córek Serca Maryi (SS. Sercanek) w latach 1885–1958 (rozwój stanów doskonałości w Polsce, nr 11), „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 1980, t. 23, nr 1–2, s. 87–161.
Bernatowicz T., Kościół i klasztor benedyktynek w Nieświeżu [w:] Sztuka Kresów Wschodnich, t. 2, J. Ostrowski (red.), Kraków 1996, s. 127–146.
Borowski E., Martyrologia duchowieństwa diecezji pińskiej w latach 1939–1956 [w:] Martyrologia duchowieństwa polskiego 1939–1956, B. Bejze, A. Gliński (red.), Łódź 1992, s. 97–122.
Borowski E., Noty biograficzne o zmarłych kapłanach diecezji pińskiej, Drohiczyn n. Bugiem 1982 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).
Borowski E., Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pińskiej 1925–1939, Drohiczyn n. Bugiem 2000.
Dulik A., Rosowski W., Pińska diecezja [w:] Encyklopedia katolicka, t. 15, S. Wilk (red.), Lublin 2011, kol. 614.
Dyl J., Pallotyni w Polsce w latach 1907–1947, Lublin 2001.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, L. Grzebień (oprac.), Kraków 2004.
Jankiewicz P.R., XVIII-wieczne klasztory kapucyńskie na Ukrainie, Kraków 2014.
Kościół katolicki w Polsce 1918–1990. Rocznik statystyczny, L. Adamczuk, W. Zdaniewicz (red.), Warszawa 1991.
Kozłowski A., Uroczystość u sióstr pallotynek w Rajcy, „Królowa Apostołów” 1938, R. 7, nr 10, s. 318–319.
Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939), „ABMK” 1971, t. 22, s. 319–402.
Kumor B., Projekty zmian w organizacji metropolitalnej i diecezjalnej w Polsce, [w:] Kościół w II Rzeczypospolitej, Z. Zieliński, S. Wilk (red.), Lublin 1981, s. 56.
Matulis S., Marianie za błogosławionego Jerzego Matulaitisa-Matulewicza, Warszawa–Lublin 2008.
Mazur S., Zygmunt Łoziński – od Boracina do Pińska (1870–1932) [w:] Sługa Boży Zygmunt Łoziński. W trosce o Kościół i Ojczyznę, S. Mazur, T. Syczewski (red.), Drohiczyn 2011, s. 17–20.
Mistecka M.L., Zmartwychwstanki. Charyzmat i dzieje 1891–1991, t. 2, Lublin 2000.
Pałyga J., Powrót do korzeni. Pallotyni i pallotynki na Ukrainie i Białorusi, Ząbki 2005.
Petrani A., Ks. Kazimierz Bukraba biskup piński (1885–1946), „Nasza Przeszłość” 1972, t. 37, s. 209–242.
Pielorz J.A., Oblaci polscy. Zarys dziejów Prowincji Polskiej Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej z okazji 50-lecia istnienia 1920–1970, Rzym 1970.
Pitala A., Przyczynki do dziejów polskiej prowincji pijarów 1642–1992, Kraków 1993, s. 155.
Różański M.A., Historia wspólnot michalickich, t. 1: Towarzystwo, powściągliwość i praca (1898–1921). Michalici do 1952 roku. Michalitki do roku 1956, Marki 2005.
Rzemeniuk F., Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounia), Lublin 1999.
Stabińska A., W dziękczynieniu trzeba wyprzedzać słońce. Ks. Alojzy Majewski SAC, Poznań 1997.
Strzelecka H., Początki Zgromadzenia Sióstr Służebnic Jezusa w Eucharystii (1923–1945) [w:] Studia z historii Kościoła w Polsce, t. 7, H. Wyczawski (red.), Warszawa 1987.
Wasilewski J., Ks. Zygmunt Łoziński biskup piński, [b.m.] 1939 (mps w archiwum prywatnym autora).
Woźniak M., Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek od Cierpiących w latach 1939–1947 [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce 1939–1947, t. 5, A. Chruszczewski, K. Dębowska, P.P. Gach (red.), Lublin 1898.
Wójcik M., Zgromadzenie Sióstr Służek NMP Niepokalanej, t. 2: Rozwój i działalność w latach 1919–1978, Mariówka 2012.
Zienkiewicz A., Ofiara przyjęta, Rzym 1968.
Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Szkic historyczny – stan aktualny, Z. Raułuszkiewicz (red.), Poznań–Warszawa 1981.
Міхайлік Л., Гісторыя пляцовак сс. Францішканак ад Пакутыючых у Літве і Беларусі ў першай палове ХХ ст., „Studia Theologica Grodensia” 2010, R. 4, s. 186, 188.
Ярашэвіч А.А., Нясвіжскі кляштар бенедыкцінак [w:] Рэлігія і царква на Беларусі: энцыклапедычны даведнік, Г.П. Пашкоў (Рэд.), Мінск 2001, s. 232.
Czasopisma
„Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych” 1928, R. 11, nr 4.
„Miesięcznik Diecezji Mińskiej” 1925, R. 1, nr 1–7.
„Miesięcznik Diecezji Mińskiej” 1925, R. 1, nr 8.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1927, R. 3, nr 3.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1927, R. 3, nr 5.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1927, R. 3, nr 10.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1929, R. 5, nr 2–3.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1932, R. 8, nr 8.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1934, R. 10, nr 7.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1935, R. 11, nr 7.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1935, R. 11, nr 5.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1937, R. 13, nr 3.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1938, R. 14, nr 2.
„Piński Przegląd Diecezjalny” 1938, R. 14, nr 4.
„Wiadomości Archidiecezjalne Wileńskie” 1932, R. 6, nr 15–16.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Marek Hałaburda
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
