Mechanizmy władzy totalitarnej w dramacie Ericha Kästnera „Szkoła dyktatorów”
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.11314Słowa kluczowe:
dramat, Erich Kästner, literatura niemiecka, totalitaryzm, władza polityczna, „Szkoła dyktatorów”Abstrakt
Erich Kästner znany jest głównie jako autor literatury dla dzieci i młodzieży, natomiast jego twórczość dla dorosłego odbiorcy jest mniej rozpoznawalna. Dlatego celem artykułu jest przybliżenie problematyki jego dramatu „Szkoła dyktatorów” (1956) powstałego na bazie doświadczeń Ericha Kästnera z życia w Trzeciej Rzeszy. W artykule zwrócono uwagę na recepcję sztuki w Polsce, jej tłumaczenie oraz wystawienie, na genezę powstania utworu i drogę do publikacji na rynku niemieckim. Szczególną uwagę poświęcono analizie sposobów sprawowania władzy totalitarnej przedstawionych w dramacie. Wskazano ponadto na zasadnicze problemy utworu, jak nadużywanie władzy politycznej, podatność społeczeństwa na manipulacje i utrata podmiotowości jednostki. Wykazano, że instrumenty władzy przedstawione w utworze, jak przemawianie, kształtowanie opinii, dbałość o stabilność systemu, w dyktaturze zostają zmonopolizowane i pozbawione kontroli, co prowadzi do podporządkowania jednostki państwu.
Bibliografia
Bankowicz M., Niedemokratyzmy, Kraków 2011.
Budrowska K., Cenzura wobec tematu II wojny światowej w literaturze polskiej w latach 1941–1990. Stan badań i perspektywy badawcze, „Teksty Drugie” 3 (2020), s. 181–197.
Budrowska K., Literatura i pisarze wobec cenzury PRL. 1941–1958, Białystok 2009.
Canetti E., Masa i człowiek, Warszawa 1996.
Enderle L., Erich Kästner, Reinbek bei Hamburg 1990.
Fromm E., Ucieczka od wolności, Warszawa 2007.
Hanuschek S., Keiner blickt dir hinter das Gesicht. Das Leben Erich Kästners, München 2024.
Kästner E., Der Gang vor die Hunde, Zürich 2013.
Kästner E., Ein Mann gibt Auskunft, Zürich 2015.
Kästner E., Kästner über Kästner, w: E. Kästner, Werke, Hrsg. F. J. Görtz, Bd. 2: Wir sind so frei, Chansons, Kabarett, Kleine Prosa, Frankfurt am Main–Wien 1998, s. 326–327.
Kästner E., Szkoła dyktatorów, tłum. Barbara Witek-Swinarska, „Dialog” 9 (1958), s. 61–96.
Kästner E., Trojanische Esel: Theater, Hörspiel, Film, München–Wien 1998.
Kästner E., Über das Verbrennen von Büchern, w: E. Kästner, Splitter und Balken. Publizistik, Wien 1998.
Kucharski K., Irena Rzeszowska nie żyje, 16.01.2001, https://wroclaw.naszemiasto.pl/irena-rzeszowska-nie-zyje/ar/c13-5255571 (10.02.2025).
Nie należy dopuszczać do publikacji. Cenzura w PRL, red. G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2013.
Papageien im Gehrock, „Der Spiegel” 05.03.1957, nr 10, https://www.spiegel.de/kultur/papageien-im-gehrock-a-ce37c670-0002-0001-0000-000041120643 (10.02.2025).
Parisi L., Ignazio Silone in exile: Writing and antifascism in Switzerland, 1921–44, „The Modern Language Review” 102 (2007) no. 3, link.gale.com/apps/doc/A166276658/AONE?u=anon~a42753ba&sid=googleScholar&xid=af512661 (18.02.2025).
Reich-Ranicki M., Erich Kästner. Der Dichter der kleinen Freiheit, w: Meine Geschichte der deutschen Literatur. Vom Mittelalter bis zur Gegenwart, Hrsg. T. Anz, München 2014.
Silone I., Die Schule der Diktatoren, Zürich 1938.
Silone I., Szkoła dyktatorów, tłum. G. Herling-Grudziński, „Kultura” (1962) nr 10, s. 1–17, https://staticnowyportal.kulturaparyska.com/attachments/8d/9f/3d7a83d8ddbe786abda721193659d6fa22fb8d21.pdf#page=3 (10.02.2025).
Urban M., Zdanowicz A., Manipulacja polityczna w mediach — mit czy rzeczywistość, „Studia Politologiczne” (2012) nr 25, s. 91–107.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dorota Szczęśniak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
