„De Signis Ecclesiae Dei”. L’ecclesiologia militante di Tommaso Bozio
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.02301Słowa kluczowe:
Kościół wojujący, teologia wojująca, teologia posttrydencka, teologia apologetyczna, teologia polityczna, teologia historii, katolickość, uniwersalizm Kościoła, rzymskość Kościoła, uniwersalność papiestwa, odkrycie Nowego ŚwiataAbstrakt
What were the identifying marks of the true Church of God has been a strategic theological issue in the dispute between Catholics and Protestants in the modern age. Oratorian Tommaso Bozio’s De Signis Ecclesiae Dei (1592) represents a notable example of post-Tridentine controversialist theology, conceived in the Rome of the Counter Reformation as a form of a militant ecclesiology against heresy, to defend Catholic orthodoxy and aspiring to present itself as the theology of the Papal Magisterium. The article analyses the signa of the universality and of the Roman nature of the Catholic Church, of the primacy of the Roman Pontifex, source and foundation for any further spiritual and temporal power, and the signa of felicitas temporalis of the Spanish Monarchy as evidence of its historical adherence to the Ecclesia Dei.
Bibliografia
Abbundo V., Note su Tommaso Bozio eugubino [in:] Filosofia e cultura in Umbria tra Medioevo e Rinascimento, “Atti del IV Convegno di studi umbri” (Gubbio, 22–26 maggio 1966), Gubbio 1967, p. 568.
Alberigo G., Lo sviluppo della dottrina sui poteri della Chiesa universale.
Momenti essenziali tra il XVI e il XIX secolo, Roma et al. 1964.
Bentivoglio G., Memorie e lettere, C. Panigada (a cura di), Roma–Bari 1934.
Biondi A., Aspetti della cultura cattolica post-tridentina. Religione e controllo sociale [in:] Intellettuali e potere, C. Vivanti (a cura di), “Storia d’Italia”, Annali IV, Torino 1981, pp. 253–302.
Boccalini T., De’ Ragguagli di Parnaso, Milano 1613–1614.
Borromeo A., Il cardinale Cesare Baronio e la Corona spagnola [in:] Baronio storico e la Controriforma, “Atti del Convegno internazionale di studi” (Sora 6–10 ottobre 1979), Sora 1982, pp. 55–165.
Botero G., Delle Relationi universali, prima parte, Roma 1591.
Bozio T., De Signis Ecclesiae Dei, t. I, ex biblioteca Iacobi Torneij, Romae 1591.
Bozio T., De Signis Ecclesiae Dei, t. II, ex biblioteca Ascanij & Hieronymi Donangeli, Romae 1591.
Bozio T., De Iure Status sive de iure divino et naturali ecclesiasticae libertatis et potestatis epitome, typis Bartholomei Bonfadini, Roma 1600.
Broggio P., La teologia e la politica. Controversie dottrinali, Curia romana e Monarchia spagnola tra Cinque e Seicento, Firenze 2009.
Broggio P., Teologia, ordini religiosi e rapporti politici: la questione dell’Immacolata Concezione di Maria tra Roma e Madrid (1614–1618), “Hispania Sacra”, LXV/Extra I, enero–junio 2013, pp. 255–281.
Cantù F., La Conquista spirituale. Studi sull’evangelizzazione del Nuovo Mondo, Roma 2007.
Cassiani G., “Il nostro re, e sua christianissima maestà”. Novità su Tommaso Bozio dinanzi all’istanza di riconciliazione di Enrico IV, “Rivista di Storia della Chiesa in Italia” 2014, LXVIII, n. 2, pp. 387–410.
Craveri P., Bozio, Tommaso [in:] Dizionario Biografico degli Italiani, vol. XIII, Roma 1971, pp. 81–83.
De Rosa di Villarosa C.A., Memorie degli scrittori filippini o siano della Congregazione dell’Oratorio, Napoli 1846.
Fattori M.T., Clemente VIII e il Sacro Collegio. Meccanismi istituzionali e accentramento di governo, Stuttgart 2004.
Frajese V., Tendenze dell’ambiente oratoriano durante il pontificato di Clemente VIII. Prime considerazioni e linee di ricerca, “Roma moderna e contemporanea” 1995, III, pp. 57–80.
Guarnieri Calò Carducci L., Idolatria e identità creola in Perù. Le cronache andine tra Cinquecento e Seicento, Roma 2007.
Hermann De Franceschi S., La crise théologico-politique du premier âge baroque. Antiromanisme doctrinal, pouvoir pastoral et raison du prince: le Saint-Siège face au prisme français (1607–1627), Rome 2009.
La Corte di Roma tra Cinque e Seicento “teatro” della politica europea, G. Signorotto, M.A. Visceglia (a cura di), Roma 1998, pp. 13–14.
Mastellone S., L’antimachiavellismo dell’«intransigente» Tommaso Bozio
[in:] Machiavellismo e antimachiavellici nel Cinquecento, “Atti del Convegno di Perugia” (30 settembre–1 ottobre), “Il pensiero politico” 1969, vol. 3, n. 3, pp. 488–490.
Neveu B., Érudition et religion aux XVIIe et XVIIIe siècles, préface de Marc Fumaroli, Paris 1994.
Ostrow S.F., Cigoli’s “Immacolata” and Galielo’s Moon: Astronomy and the Virgin in Early Seicento Rome, “The Art Bulletin” 1996, 78, 2, pp. 218–235.
Ostrow S.F., Art and Spirituality in Counter-Reformation Rome: The Sistine and Pauline Chapels in S. Maria Maggiore, Cambridge 1996.
Pizzorusso G., Innocenzo IX [in:] Dizionario Biografico degli Italiani, vol. LXII, Roma 2004, pp. 460–466.
Poni C., Economia, scienza, tecnologia e controriforma: la teologia polemica di Tommaso Bozio [in:] Il Concilio di Trento e il moderno, P. Prodi, W. Reinhard (a cura di), Bologna, 1997, pp. 503–542.
Prodi P., Il cardinale Gabriele Paleotti 1522–1597, vol. II, Roma 1967.
Prodi P., Il paradigma tridentino. Un’epoca della storia della Chiesa, Brescia 2010.
Prodi P., Il sovrano pontefice. Un corpo e due anime: la monarchia papale nella prima età moderna, Bologna 1982.
Prodi P., Una storia della giustizia. Dal pluralismo dei fori al moderno dualismo tra coscienza e diritto, Bologna 2000.
Prosperi A., America e Apocalisse e altri saggi, Pisa–Roma 1999.
Rosa M., Per “tenere alla futura mutatione volto il pensiero”. Corte di Roma e cultura politica nella prima metà del Seicento [in:] La Corte di Roma tra Cinque e Seicento “teatro” della politica europea, G. Signorotto, M.A. Visceglia (a cura di), Roma 1998, pp. 13–14.
Sacrae Congregationis de Propaganda Fide memoria rerum, vol. III/2, J. Metzler, (a cura di), Roma–Freiburg–Wien 1976.
Visceglia M.A., Roma papale e Spagna. Diplomatici, nobili e religiosi tra due corti, Roma 2010.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Francesca Cantù
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
