Domniemany romański kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Sędziszowej (powiat złotoryjski) w świetle dotychczasowych badań archeologicznych
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.09305Słowa kluczowe:
średniowiecze, styl romański, kościół, Dolny Śląsk, archeologia, św. Katarzyna Aleksandryjska, SędziszowaAbstrakt
In 2009–2010, the Institute of Archaeology of the Jagiellonian University carried out archaeological research on the relics of an alleged sacral building in Sędziszowa (Röversdorf) near Świerzawa (Schönau) in Lower Silesia. The surroundings of this village and of the nearby Nowy Kościół (Neukirch) were associated with a cluster of early medieval settlements connected with the Wleń (Lähn) district (castellania).
Before the research began, only one corner of the building was visible. One result of the work was that its plan was identified as a three-element towerless structure, which consisted of a rectangular nave, a rectangular chancel and apse (semicircular), as well as a sacristy adjacent to the chancel from the north.
Although the written sources do not make it possible to clearly define the function of the temple, considering the scale of the foundation, it should be assumed that it was a church built around the middle of the 13th century. It must have ceased to exist quite early - probably no later than in the first third of the 15th century. There is also a lack of certainty about the church’s presumed patrocinium (St Catherine of Alexandria).
Bibliografia
I. ŹRÓDŁA
Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 1: 971–1230, H. Appelt (bearb.), Graz–Köln 1963 (SUb I).
Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 4: 1267–1281, W. Irgang (bearb.), Graz–Wien–Köln 1988 (SUb IV).
Visitationsberichte der Diözese Breslau nebst Visitationsordnungen. Archidiakonat Liegnitz, J. Jungnitz (Hrsg.), Bd. 1, Breslau 1909 (=Veroffentlichungen aus dem Fuerstbischoflichen Diözesan-Archive zu Breslau, Bd. 4).
II. LITERATURA
Biczak G., Rabiega M., Rębisz P., Kościół NMP w Nowym Kościele na tle architektury sakralnej 1. połowy XIII w., „Architectus”, 1 (2019), s. 129–144.
Cwojdziński S., Pacuła J., Rejon Świerzawy [w:] Geostrada sudecka – przewodnik geologiczno-turystyczny, Warszawa–Praga 2013, s. 52–59.
Goliński M., Dzieje zamku Wleń [w:] Wleński mikroregion osadniczy w X–XVIII wieku. Przemiany krajobrazu kulturowego, J. Piekalski (red.), Wrocław 2017, s. 35–42.
Gunia T., Wycieczka 11. Sędziszowa–Jerzmanice Zdrój [w:] Przewodnik geologiczny po Sudetach, W. Grocholski (red.), Warszawa 1969, s. 187–193.
Hensel J.A., Rambach F.E., Protestantische Kirchen-Geschichte der Gemeinen in Schlesien nach allen Fürstenthumern, vornehmsten Städten und Oertern dieses Landes, Leipzig–Liegnitz 1768.
Kettner Ch. A., Schönau’s Stadt- und Kirchen Geschichte, nebst einem vorangeschickten kurzen Abrisse der Geschichte von Schlesien und der schlesischen Religionsgeschichte, zum 100jährlichen Kirchenjubileum der evangelichen Gemeinde, Hirschberg 1841.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości H–O), Wrocław 1994.
Lasota C., Rozpędowski J., Nowy Kościół, pow. Złotoryja, „Informator Archeologiczny. Badania”, 5 (1971), s. 206–207.
Legut-Pintal M., Śląski model melioratio terrae na przykładzie ziemi nysko-otmuchowskiej i Pogórza Kaczawskiego [w:] Cum gratia et amicitia. Studia z dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działalności naukowej, D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz (red.), Wrocław 2017, s. 179–194.
Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 3: Der. Reg.-Bezirks Liegnitz, Breslau 1891.
Moździoch S., Archäologische Forschungen zu frühmittelalterlichen Burgen in Schlesien [w:] Frühmittelalterlicher Burgenbau in Mittel- und Osteuropa, J. Henning, A.T. Ruttkay (Hrsg.), Bonn 1998, s. 276–291.
Pencakowski P., Historia świętej Katarzyny Aleksandryjskiej. Gotyckie malowidła ścienne w korpusie kościoła w Świerzawie na Dolnym Śląsku [w:] Artifex doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, t. 2, W. Bałus, W. Walanus, M. Walczak (red.), Kraków 2007, s. 31–45.
Pieńkowska-Wiederkehr P., Kult św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Polsce do końca średniowiecza w świetle wezwań kościołów i kaplic publicznych [w:] Fasciculi Historici Novi, t. 11: Kult świętych i ideał świętości w średniowieczu, R. Michałowski (red.), Warszawa 2011, s. 149–374.
Ruchniewicz M., Wiszewski P., Życie w dolinach. Dzieje Świerzawy i okolic, Wrocław 2015.
Schlesiens Kirchorte und ihre kirchlichen Stiftungen bis zum Ausgange des Mittelalters, H. Neuling (Hrsg.), Breslau 1902.
Sędziszowa [w:] Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 7: Pogórze Kaczawskie, M. Staffa (red.), Wrocław 2002, s. 493–499.
Steinborn B., Złotoryja, Chojnów, Świerzawa. Zabytki sztuki regionu, Wrocław 1959.
Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
Uhtenwoldt H., Schönau an der Katzbach. Vom Lebensweg einer kleinen schlesischen Stadt, „Der Wanderer im Riesengebirge”, 6/7 (1941), s. 41–42.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
