Jubileuszowe kazania księży Michała Karpowicza i Wilhelma Kalińskiego w zmiennych ocenach badaczy

Abstrakt

Rok jubileuszowy zapowiedziany przez Klemensa XIV i obchodzony w Rzymie w roku 1775, z woli jego następcy, Piusa VI, rozszerzony został na cały świat chrześcijański na rok 1776. W zamyśle Piusa VI, ogłoszony rok święty, nie tylko miał otworzyć skarbnice Bożego miłosierdzia, ale też wskazać na zasadnicze wyzwania stojące przed Kościołem w XVIII w. Papież ufał, że chrześcijanie pod przewodnictwem swych pasterzy, kształtując według Ewangelii życie społeczno-religijne, będą w stanie przeciwstawić się modnym prądom filozoficznym. W Polsce myśl papieską podjął m.in. biskup wileński Ignacy Massalski, organizując w diecezji w bardzo precyzyjny i metodyczny sposób obchody roku jubileuszowego. Szczegółowy ich plan zawarty został w książce zredagowanej przez ks. Tomasza Hussarzewskiego. Redaktor zamieścił w niej również list pasterski bp. Massalskiego z 10 V 1776 r., zapowiadający miłościwe lato w diecezji wileńskiej, w którym to liście widniały następujące uwagi dla kaznodziejów: „Kaznodzieje starać się mają ażeby w rzeczy poznanie, o której mówić będą jak najgruntowniej wchodzili, ażeby dowodnie, jasno, zwięźle i z bezpiecznością którą inspiruje prawda, ludzi nauczać, zachęcać, upominać, przekonywać i ciągnąć na swoich kazaniach mogli, ukazując się prawdziwemi nauczycielami prawdy, oświecającemi lud sobie powierzony w powinnościach religii i obywatelstwa”. W tym też celu Massalski polecił ks. Wilhelmowi Kalińskiemu opracowanie tematyki kazań. W zdecydowanej większości objęła ona zagadnienia dogmatyczno-moralne, ale i nie zabrakło wątków społecznych. Na 130 tematów kazań, które wygłoszono w Wilnie od 6 VII do 29 XII 1776 r., 30 dotyczyło problemów społeczno-ekonomicznych. A tak ustaloną uprzednio tematykę kazań rozwijać miało 52 wybranych duchownych, a wśród nich ks. Michał Karpowicz (1744-1803) oraz ks. Wilhelm Kaliński (1747-1789).