Diecezja kamieniecka około 1830 roku – parafie i dekanaty, kościoły i kaplice

Autor

  • Jan Szczepaniak Instytut Historii Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.15633/acr.1755

Słowa kluczowe:

Podole, diecezja kamieniecka, metropolia mohylewska, Kamieniec Podolski

Abstrakt

Kluczowym i podstawowym problemem w badaniach nad dziejami Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego na wschodnich ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów, po rozbiorach wcielonych do Imperium Rosyjskiego, jest weryfikacja informacji dotyczących zmian w podziale administracyjnym, ilości parafii, kościołów, kaplic oraz liczby duchowieństwa i wiernych od 1772 do 1939 roku. Istniejące w obiegu naukowym, często wykorzystywane i komentowane dane zostały ustalone na podstawie szczątkowych źródeł, znajdujących się w polskich i zachodnioeuropejskich archiwach, wydawnictw prasowych oraz dawniejszych publikacji historyków. Niniejsza praca ma za zadanie zweryfikowanie podstawowych informacji o diecezji kamienieckiej przed rozpoczęciem represji rosyjskich, po upadku powstania listopadowego.

Bibliografia

I. Źródła

A. Źródła rękopiśmienne

Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego w Chmielnickim (PAOCh):

sygn. f. 685, op. 2, sp. 2 Wizytacje parafii i klasztorów z 1825 r.

sygn. f. 685, op. 2, sp. 3 Wizytacje parafii i klasztorów z 1826 r.

sygn. f. 685, op. 2, sp. 4 Wizytacje parafii i klasztorów z lat 1827 i 1828.

sygn. f. 685, op. 3, sp. 1 Wizytacje par. mańkowieckiej z lat 1794–1886.

sygn. f: 685, op. 3, sp. 2 Wizytacje par. płoskirowskiej z lat 1796–1817.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 7 Wizytacja dek bracławskiego z lat 1799–1823.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 21 Wizytacja klasztorów i parafii dominikańskich i franciszkańskich z 1824 r.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 22 Wizytacja parafii z 1824 r.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 23 Wizytacje parafii i klasztorów z lat 1823–1824.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 26 Wizytacje kościoła jampolskiego z 1827 r.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 30 Wizytacje parafii i klasztorów z lat 1829–1830.

sygn. f. 685, op. 4, sp. 31 Wizytacje parafii z lat 1829–1830.

B. Źródła drukowane

Chodźko Borejko I., Diecezja mińska około 1830 roku, oprac. i wyd. M. Radwan, t. 1, Struktury parafialne, t. 2, Struktury zakonne, Lublin 1998.

Directorium officii Divini ac missarum dioecesis Camenecensis Podoliae in annum Christi MDCCCXIII…, Berdicov [1813].

Directorium officii Divini ac missarum dioecesis Camenecensis Podoliae in annum Christi MDCCCXXIX…, Luceoriae [1829].

Directorium officii Divini ac missarum dioecesis Camenecensis Podoliae in annum Christi MDCCCXXIV…, Luceoriae [1824].

Directorium officii Divini diaecesis Camenecensis in Podolia ac ecclesiarum in Bessarabia in annum Christi communem MDCCCXXX…, Luceoriae [1830].

Directorium officii Divini recitando sacrique peragendi pro dioecesi Camenecensi-

-Podoliae in Annum Domini 1857, Vilnae 1856.

Karty dawnej Polski z przyległemi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materiałów, pod kier. W. Chrzanowskiego, Paryż 1859.

Marczyński W., Statystyczne, topograficzne i historyczne opisanie gubernii podolskiey z rycinami i mappami, t. 1–3, Wilno 1820–1823.

Urządzenie jeneralney wizyty dyecezyi wileńskiey z roku 1830, Wilno 1830.

Wizytacja generalna dyecezyi wileńskiey roku 1828, Wilno 1828.

Źródła do dziejów rozgraniczenia diecezji łacińskich w Cesarstwie Rosyjskim w połowie XIX wieku, t. 1, cz. 1, Diecezja kamieniecka. Diecezja łucko-żytomierska, wstęp i oprac. J. Skarbek, Lublin 2000.

II. Opracowania

Abraham W., Założenie biskupstwa łacińskiego w Kamieńcu Podolskim, [w:] Księga pamiątkowa ku czci 250-tej rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza w 1661 r., t. 1, Lwów 1912.

Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 9, Województwo podolskie, Wrocław–Warszawa–Kraków 1996.

Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 10, Województwo bracławskie, Wrocław–Warszawa–Kraków 1996.

Bujak F., Historia osadnictwa ziem polskich w krótkim zarysie, Warszawa 1920.

Chodyński Z., Cmentarze w Polsce, [w:] Encyklopedia kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami, t. 3, wyd. przez M. Nowodworskiego, Warszawa 1874, s. 423–437.

Długozima A., Cmentarze jako ogrody żywych i umarłych, Warszawa 2011.

Kasparek N., Trudne lata na Podolu 1830–1831, [w:] Koło Kijowian, Pamiętnik kijowski, t. 7, Polacy na Podolu, pod red. H. Strońskiego, Kijów 2004, s. 90–94.

Kowalczyk J., Kościoły późnobarokowe w diecezji kamienieckiej, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich, t. 2, pod red. J. K. Ostrowskiego, Kraków 1996, s. 85–125.

Krasny P., O rozważnym i romantycznym ukształtowaniu cmentarzy w Ordynacji Zamojskiej około roku 1808, [w:] Śmierć – przestrzeń – czas – tożsamość w Europie Środkowej około roku 1900. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 8–10 grudnia 1996, red. K. Grodziska i J. Purchla, tłum. J. Piątkowska, J. Jaśtal, Kraków 2002, s. 129–143.

Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII w., Kraków 2008.

Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 20 (1970), s. 252–374.

Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej (1772–1918). Kraków 1980.

Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin 2006.

Myga-Piątek U., Plit J., Aspekty krajobrazowe cmentarzy w różnych kręgach kulurowo-religijnych, [w:] Cmentarze i ogrody w krajobrazie. O sacrum, symbolice, kompozycji i przemijaniu, red. A. Zachariasz, Sosnowiec 2013, s. 11–29 (Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 22).

Osadczy W., Podole w polskiej historii i kulturze, „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych. Polska Akademia Nauk. Oddział w Lublinie” 2 (2007), s. 5–14.

Rolle A. J., Zameczki podolskie na Kresach Multańskich, t. 1–2, Kamieniec nad Smotryczem, Warszawa–Kraków 1880.

Skarbek J., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1–15, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1880–1914.

Spiss A., Cmentarze jako element pejzażu kulturowego, „Roczniki Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 11 (1994), s. 89–100.

Trajdos T., Parafie katolickie na średniowiecznym Podolu, „Україна в Центрально-Східній Європі” 3 (2003), s. 101–115.

Зваричук Е., Рымсько-Католицька Церква на Поділлі напередодні повстання 1830–1831 рр., [w:] Koło Kijowian, Pamiętnik kijowski, t. 7, Polacy na Podolu, pod red. H. Strońskiego, Kijów 2004, s. 103–105.

Pobrania

Opublikowane

2016-07-31

Numer

Tom 47 (2015)

Dział

Historia

Licencja

Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.

Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:

  • utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
  • włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
  • udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:

  • zostanie podany autor i tytuł utworu,
  • zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).