The Vilnius Cathedral Chapter in the 19th century: between tradition and politics of the Russian Empire
DOI:
https://doi.org/10.15633/acr.5604Keywords:
Vilnius Diocese, Cathedral Chapter, post-partition period, tsarist authorities, religious policyAbstract
The article analyzes the development of the Vilnius Cathedral Chapter in the 19th century based on literature and archival sources. After the partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth, its history was shaped by the interplay of canon law and the law of the Russian Empire. The tsarist authorities sought control over the chapter but did not completely eliminate the rights of the Catholic Church. The emperor decided on appointments, but the installation remained under the chapter’s authority. Bishops established new chapter positions while retaining control over them. Russia used the chapter as a tool of anti-Catholic policy, with its interference intensifying during the January Uprising.
References
Barańska A., Rzymskokatolicka metropolia mohylewska (1798–1917). Struktury i episkopat, „Przegląd Wschodni” 14 (2016) z. 1 (53), s. 47–96.
Beauvois D., Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832, Wrocław 2010.
Bieliński J., Uniwersytet Wileński: 1579–1831, t. 1, Kraków 1899–1900.
Bieniarzówna J., Kłągiewicz Andrzej Benedykt, in: Polski słownik biograficzny, t. 13, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, s. 40–42.
Directorium horarum canonicarum et missarum juxta computum veteris calendarii pro dioecesi Samogitiensi in AD MDCCCXXII, Vilnae [1821].
Directorium horarum canonicarum et missarum juxta computum veteris calendarii pro dioecesi Samogitiensi in AD MDCCCXXIV bissextilem, Vilnae [1823].
Directorium horarum canonicarum et missarum pro dioecesi Vilnensi in AD MDCCCLX, Vilnae 1859.
Falkowski C., Dmochowski Kazimierz Roch, in: Polski słownik biograficzny, t. 5, Warszawa–Kraków–Łódź–Poznań–Zakopane 1938, s. 208–210.
Jogėla V., Vilniaus Romos katalikų dvasinė akademija 1833–1842 metais: organizacija ir veikla, Vilnius 1997.
Krahel T., Diecezja wileńska. Studia i szkice, red. T. Kasabuła, A. Szot, Białystok 2014.
Krahel T., Schematyzmy diecezji wileńskiej jako źródło historyczne, Lublin 1979.
Krahel T., Zarys dziejów (archi)diecezji wileńskiej, „Studia Teologiczne Białystok Drohiczyn Łomża” 5–6 (1987–1988), s. 7–72 (przedruk fragmentów w: T. Krahel, Diecezja wileńska. Studia i szkice, red. T. Kasabuła, A. Szot, Białystok 2014, s. 73–134).
Krasinskis A. S., Atsiminimai, parengė A. Prašmantaitė, Vilnius 2013.
Krikščionybės Lietuvoje istorija, sud. V. Ališauskas, Vilnius 2006.
Kułakowski K., Z dziejów kapituły katedralnej wileńskiej, „Wiadomości Kościelne Archidiecezji w Białymstoku” 13 (XV) (1987) nr 2 (64), s. 11–58.
Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej (1772–1918), Kraków 1980.
Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych, zawierające dzieje i prace biskupów i duchowieństwa diecezji wileńskiej oraz wykaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych i społecznych, Wilno 1912.
Kurczewski J., Kościół zamkowy, czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju: na podstawie aktów kapitulnych i dokumentów historycznych, cz. 1–3, Wilno 1908–1916.
Loret M., Kościół katolicki w początku panowania Aleksandra I (1801–1815), „Biblioteka Warszawska” 1 (1913), s. 493–520.
Merkys V., Tautiniai santykiai Vilniaus vyskupijoje 1798–1918 m., Vilnius 2006.
Mościcki H., Bohusz Franciszek Ksawery Michał, w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 229–230.
Ochmański J., Biskupstwo wileńskie w średniowieczu. Ustrój i uposażenie, Poznań 1972.
Ordo divini officii recitandi sacrique peragendi a clero dioecesis vilnensis pro AD 1867, Vilnae 1866.
Osiński A., Żywoty biskupów wileńskich. Do druku przysposobił H. Skimborowicz, Warszawa 1856.
Pawlikowska-Butterwick W., Jovaiša L., Vilniaus ir Žemaičių katedrų kapitulų statutai. The Statutes of the Chapters of Vilna and Samogitia, Vilnius 2015.
Prašmantaitė A., Wileńska kapituła katedralna – szkice kontekstu prawnego obsady stanowisk kapitulnych w XIX w., in: Między Klio a Themis, Warszawa–Poznań 2016, s. 795–808.
Prašmantaitė A., Vilniaus vyskupijos katedros kapitulos sandaros raidos bruožai XIX a., „Soter” 2016 nr 60 (88), s. 41–55.
Prašmantaitė A., 1863 metų sukilimas ir Katalikų Bažnyčia Lietuvoje, Vilnius 2015.
Prašmantaitė A., Pranciškaus Ksavero Mykolo Bohušo SJ bažnytinės karjeros bruožai, „XVIII amžiaus studijos” 6 (2020): Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė. Personalijos. Idėjos. Refleksijos, sud. R. Šmigelskytė-Stukienė, s. 117–135.
Prašmantaitė A., Vilniaus vyskupijos katedros kapitulos laikinieji koadjutoriai XIX a.: genezė, raidos bruožai, personalijos, „Lietuvių Katalikų Mokslo Akademijos Metraštis. Serie 39B: Bažnyčios Istorijos Studijos” 8 (2016) s. 113–143.
Prašmantaitė A., Biskup wileński Adam Stanisław Krasiński w powstaniu styczniowym – między lojalizmem a patriotyzmem, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2006 nr 1 (251), s. 89–98.
Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 1–3, Petersburg 1860.
Radwan M., Polityka wyznaniowa caratu na Białorusi w XIX w. Implikacje duszpasterskie, „Nasza Przeszłość” 95 (2001), s. 197–240.
Staliūnas D., Rusinimas: Lietuva ir Baltarusija po 1863 metų, Vilnius 2009.
Staliūnas D., Making Russians. Meaning and Practice of Russification in Lithuania and Belarus after 1863, Amsterdam–New York 2007.
[Ważyński A.], Litwa pod względem prześladowania w niej rzymsko-katolickiego Kościoła szczególniej w dyecezyi wileńskiej od roku 1863 do 1872, Poznań 1872.
Wodzianowska I., Przyczynek do biografii ks. Piotra Żylińskiego (1816–1887), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2006 nr 86, s. 371–378.
Wspomnienia biskupa Adama Stanisława Krasińskiego, Kraków 1900.
Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie w latach 1794–7, Wilno 1938.
Долбилов М., Русский край, чужая вера: Этноконфессиональная политика империии в Литве и Белоруссии при Александре, [Москва] 2010.
Комзолова А., Политика смодержавия в Северо-Западном крае в эпохы Великих реформ, Москва 2005.
Полное собрание законов Российской империи. Первое собрание (1649–12.12.1825) [Sankt Petersburg] 1830.
Полное собрание законов Российской империи. Собрание второе: (12.12.1825–28.02.1881), [Sankt Petersburg] 1830–1884.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Aldona Prašmantaitė
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain the copyright and full publishing rights without restrictions, and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
