„Ścisk na podatki, a suknia tak długa, że się po ziemi wlecze”, czyli o politycznym aspekcie mody w kazaniach ks. Józef Męcińskiego, wygłoszonych w lubelskim kościele św. Ducha w czasie Sejmu Wielkiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.2075Słowa kluczowe:
ksiądz Józef Męciński, okres stanisławowski, homiletyka, Lublin, Sejm CzteroletniAbstrakt
Ksiądz Józef Męciński (1748–1814) to postać mająca od dawna swe miejsce zarówno w opracowaniach dotyczących dziejów polskiej homiletyki, jak i idei społeczno-gospodarczych czasów stanisławowskich. W latach 1786–1793 Męciński przebywał w Lublinie. Poczynając od 1788 roku. wygłosił w kościele św. Ducha serię kazań kierowanych do szlachty, w których nawiązywał do aktualnych wydarzeń – obrad Sejmu Czteroletniego. Jego opinie o modzie wpisują się w ówczesną dyskusję o modzie, obyczaju i roli rzemiosła. Męciński w swoich kazaniach głosił popularne w czasach oświecenia idee merkantylistyczne, zbytek w ubieraniu się porównywał do trądu, postulował, aby szlachta nosiła ubrania szyte jedynie z materiałów wyprodukowanych w Polsce.Podobne opinie już w latach 70. XVIII wieku przeczytać można było na łamach czasopisma „Monitor”, problemem tym zajmowały się też konstytucje sejmowe. Trudno się jednak dziwić, że Męciński w kazaniach zajął się ubiorem, który podczas Sejmu Wielkiego zyskał szczególny, polityczny wymiar. W kilku zdaniach omawianego lubelskiego kazania Józefa Męcińskiego mieści się właściwie esencja dyskusji z czasów stanisławowskich dotyczącej strojów i zbytku (brak jedynie wątku stroju narodowego), część jego poglądów zdaje się jednak oryginalna.
Bibliografia
Źródła
Kazanie o dobrowolney ofierze na naglące potrzeby oyczyzny w dzień Oczyszczenia Nayswiętszey Maryi Panny w kosciele S. Ducha… miane…, Lublin 1789.
Kazanie o potrzebie woyska y iego podległości z ewangelij na niedzielę III po Trzech Królach, o setniku żołnierzu, miane w kosciele lubelskim Świętego Ducha…, Lublin 1790.
Koźmian K., Pamiętniki, t. 1, oprac. M. Kaczmarek, F. Pecold, wstęp i komentarz J. Willaume, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972.
Męciński J., Kazania niedzielne y świętalne przez X. Józefa Męcińskiego Prowincyi Mało-Polskiey reformata kaznodzieię zebrane w kościele Lubelskim u S. Ducha Powiedziane i do druku za Dozwoleniem Zwierzchności Podane, t. 1–2, Kraków 1791–1793.
Nayskuteczneyszy sposób poprawy powszechney gospodarstwa w nasz kray wprowadzenia uformowanie kraiowey kompanii ekonomiczney który projekt tu się podaie, t. 1, Warszawa 1783.
Rok nadziei i rok klęski 1791–1792. Z korespondencji Stanisława Augusta z posłem polskim w Petersburgu Augustynem Deboli, wybór i oprac. J. Łojek, Warszawa 1964.
Sołtyk M., Mowa Jw. JMCI Xiędza […] Koadiutora Kantora Gnieźnieńskiego Prezydenta Trybunału Koronnego […] miana w Lublinie przy Limicie Trybunału, Roku 1786, Miesiąca Grudnia, dnia 20, [Lublin].
Vautrin H., Obserwator w Polsce, [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, wstęp i oprac. W. Zawadzki, tłum. J. I. Kraszewski, Warszawa 1963, s. 704–829.
Opracowania
Ajewski K., O ubiorze sejmowym 1776–1815, [w:] Arma virumque cano. Profesorowi Zdzisławowi Żygulskiemu w osiemdziesięciopięciolecie urodzin, Kraków 2006, s. 399–408.
Biedrońska-Słotowa B., Polski ubiór narodowy zwany kontuszowym, Kraków 2005.
Butterwick R., Polska rewolucja a Kościół katolicki, tłum. M. Ugniewski, Kraków 2012.
Dumanowski J., Francuski czy niemiecki. Francuska moda, rywalizacja społeczna i elitarna tożsamość w Polsce XVIII wieku, [w:] W stronę Francji… Z problemów literatury i kultury polskiego Oświecenia, red. E. Wichrowska, Warszawa 2007, s. 141–155.
Dziok-Strelnik I., Bibliografia starych druków lubelskich 1630-1800, Lublin 1997.
Gombin K., Trybunał Koronny. Ceremoniał i sztuka, Lublin 2013.
Jeziorowski T., Jeziorkowski A., Mundury wojewódzkie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Warszawa 1992.
Jougan A., Homilie polskie, Lwów 1902.
Jurga H., Wróblewska-Markiewicz M., Tkanina, strój i jego akcesoria jako wyraz nastrojów patriotycznych związanych z Sejmem Czteroletnim i Konstytucją 3 maja, [w:] Konstytucja 3 Maja w tradycji i kulturze polskiej, red. A. Barszczewska-Krupa, Łódź 1991, s. 584–593.
Kermisz J., Lublin i Lubelskie w ostatnich latach Rzeczypospolitej (1788–1794), t. 1, Lublin 1939.
Kornacki J., Problematyka zbytku w publicystyce „Monitora” (1765–1785), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” (1985) nr 4, s. 417–425.
Lileyko J., Zamek Warszawski, rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczypospolitej (1569–1763), Warszawa 1984.
Maksimowicz K., Konstytucja 3 maja w anonimowej poezji politycznej lat 1791–1792, [w:] „Rok Monarchii Konstytucyjnej”. Piśmiennictwo polskie z lat 1791–1792 wobec Konstytucji 3 maja, red. T. Kostkiewiczowa, Warszawa 1992, s. 77–111.
Mansel P., Dressed to rule. Royal and court costume from Louis XIV to Elizabeth II, New Haven–London 2005.
Prejs M., Egzotyzm w literaturze staropolskiej. Wybrane problemy, Warszawa 1999.
Roćko A., Kontusz i frak. O symbolice stroju w XVIII-wiecznej literaturze polskiej, Warszawa 2015.
Roćko A., Kontusz i frak jako symbole postaw osiemnastowiecznych Sarmatów, [w:] W stronę Francji… Z problemów literatury i kultury polskiego Oświecenia, red. E. Wichrowska, Warszawa 2007, s. 156–171.
Roćko A., Rola stroju francuskiego w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku, [w:] Europejski wiek osiemnasty. Uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, red. M. Dębowski, A. Grześkowiak-Krwawicz, M. Zwierzykowski, Kraków 2013, s. 163–173.
Rosenblum R., Transformations in late eighteenth century art, Princeton 1967.
Ślusarska M., Sejm Czteroletni w okolicznościowym kaznodziejstwie lat 1788–1790, [w:] Ku reformie państwa i odrodzeniu moralnemu człowieka, red. P. Żbikowski, Rzeszów 1992, s. 65–80.
Urbaniak A., Ubiory szlachty polskiej w czasach stanisławowskich w opinii współczesnych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” (1985) nr 3, s. 463–475.
Wiśniowski G. A., Męciński Wojciech, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 20, Wrocław 1975, s. 495–496.
Zakrzewski A. J., Idee Oświecenia w kazaniach polskich. Studium literacko-socjologiczne, Częstochowa 1986.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
