The dispersing of the Lubomirski Collection from Przeworsk
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.28201Keywords:
the Lubomirski family, Przeworsk, collection, museum storehouse, nationalisation, land reformAbstract
This article concerns the post-war fate of elements of historical furnishings of the Lubomirski family palace in Przeworsk owned by successive Tenants-in-Possession, who were also literary curators of the Ossolineum. The ownership structure of the collections stored in the palace and outbuildings was uneven. Some items belonged to the Przeworsk Entailed Estate, and some were personal property of Andrzej Lubomirski. A significant share belonged to his wife, Eleonora née Hussarzewska and originated from her family’s collection, and from a donation her husband made in 1932. The outbreak of the Second World War initiated the process of dispersing items that had survived in the Przeworsk residence of the Lubomirski family until the autumn of 1939. After the looting perpetrated by the Nazis, land reform proved equally painful in its consequences. As a result, the so-called Museum Storehouse was set up in the Lubomirski residence in Przeworsk to house its nationalised equipment. It was a temporary repository for the remaining elements of the Tenants-in-Possession and family collection in Przeworsk. The decision by the communist central authorities led to the dispersion of the most valuable items, distributed among museums in Warsaw (antiquities), Łańcut (paintings, graphics, furniture and artistic craftsmanship) and Rzeszów (jewellery for the Polish costume). The pieces considered useful were left in place. This text, along with its accompanying tables, represents an attempt to wrap up the existing knowledge regarding the post-war fate of the items that remained in the Przeworsk Palace until 1944 and can serve as a starting point for further detailed investigations. This text could also serve as a starting point for deeper reflection on the political and administrative mechanisms of dispersal of the land owners’ and aristocrats’ collections and the establishment of new museum collections after the Second World War.
References
Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, vol. 8: Województwo ruskie. Ziemia przemyska i sanocka, Wrocław 1996.
Archiwum Narodowe w Krakowie [Krakow National Archives], Inwentarz majątku ruchomego spadkowego ordynackiego, 1878, sign. 29/633/1912.
Archiwum Państwowe w Przemyślu [Przemyśl State Archives], Akta Józefa Benbenka, sign. 56/1522/34, 56/1522/38.
Archiwum Państwowe w Rzeszowie [Rzeszów State Archives], Urząd Wojewódzki w Rzeszowie, Wydział Kultury i Sztuki, sign. 59/36/2005, 59/36/2100, 59/36/2109, 59/36/2213, 59/36/2214, 59/36/2115, 59/36/2194, 59/36/2215, 59/36/2216, 59/36/2230, 59/36/2233, 59/36/2249, 59/36/2259.
Długajczyk B., Machnik L., Muzeum Lubomirskich 1823—1940. Zbiór malarstwa, Wrocław 2019.
Figiela B., Zbiory sztuki książąt Lubomirskich z Przeworska, in: Muzea — rezydencje w Polsce. Materiały sesji naukowej zorganizowanej z Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 14—16 października 2004, ed. by K. Kornacki et al., Kozłówka 2004, pp. 253—269.
Iwaniak S., Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944—1946), Kielce 1996.
Kamińska L. M., Powojenne składnice przemieszczanych dóbr kultury w Polsce. Przyczynek do szerszego opracowania, “Muzealnictwo” 57 (2016), pp. 74—80.
Kotula F., Diariusz muzealny 1942—1948, Rzeszów 1999.
Kozak Sz., Pałac Lubomirskich w Przeworsku w latach trzydziestych XX wieku (akt darowizny Andrzeja Lubomirskiego z 1932 roku), “Przeworskie Zapiski Historyczne” 3 (1998), pp. 101—118.
Muzeum Narodowe w Warszawie [National Museum in Warsaw], System muzealny MONA, Kolekcja Sztuki Antycznej, Starożytnego Egiptu i Wschodu (KSA), Archiwum MNW, sign. AMNW 842/a, AMNW 848/b.
Muzeum w Przeworsku. Zespół Pałacowo-Parkowy [Museum in Przeworsk The Palace-Park Complex], Księga Inwentarzowa Muzealiów Artystycznych, Księga Depozytów, Dział Archiwalny, Reforma rolna 1944—1946, sign. MP-DA-336, Dokumenty związane z działalnością Składnicy Muzealnej 1944—1950, sign. MP-DA-1189, Wykazy eksponatów wypożyczonych ze Składnicy Muzealnej instytucjom państwowym i osobom prywatnym, sign. MP-DA-1190.
Muzeum-Zamek w Łańcucie, Dział Inwentarzy [Department of Inventories at the Museum-Castle in Łańcut], Księga Inwentarzowa Państwowego Ośrodka Muzealnego w Łańcucie, Księga Inwentarzowa dla Zbiorów Artystycznych Muzeum w Łańcucie, Księga Wpływów Muzealiów Muzeum-Zamku w Łańcucie, sign. IV — 41, Przejmowanie zbiorów z innych instytucji. Dary 1957—74, No. II-41/3/71.
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski: jego straty i ochrona prawna, Kraków 2001.
Rzyska-Laube D., Zbiory artystyczne polskich ziemian na Pomorzu Nadwiślańskim od końca XVIII wieku po czasy dzisiejsze, Gdańsk 2022.
Sapetowa I., Wnętrza pałacowe w Przeworsku — stan i potrzeby muzealne, “Przemyski Informator Kulturalny” (1997) nr 3—4, pp. 15—18.
Trojnar B., Rzeźba w Muzeum-Zamku w Łańcucie. Dzieje kolekcji, ekspozycja, katalog, Łańcut 2006.
Wierzbiński A., Składnica Muzealna w Przeworsku (1944—1948), “Przeworskie Studia Regionalne” 4 (2021), pp. 230—261.
Wiktor A., Losy ruchomych dóbr kultury ziemiaństwa w woj. rzeszowskim po zakończeniu II wojny światowej w latach 1944—1947, Rzeszów 2008, https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/show-content/publication/edition/2619?id=2619 (04.02.2019).
Wołoszyn, M. Historia Ordynacji Przeworskiej książąt Lubomirskich. Katalog wystawy, Rzeszów 2017.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author declares that he or she has full copyright to the work, and such copyright it is not limited to the extent applicable to this declaration, that the article is an original work and that it does not infringe any third-party rights.
The author agrees to a free-of-charge, non-exclusive and non-restricted use of the work by Pontifical University of John Paul II in Krakow i.e.:
- to record and duplicate: make copies of the work by means of printing, reprography, magnetic or digital storage;
- to circulate the original or the copies of the work (disseminate, lend or lease the original or copies thereof, publicly display, screen or make the work publicly available so that everyone is able to access it at the time and in place they wish to do so);
- to include the work in a compilation;
- the Pontifical University of John Paul II in Krakow may grant sublicenses Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland
The Pontifical University of John Paul II in Krakow makes the work available on the Platform Periodicals belonging to the University, according to the licence Creative Commons Acknowledgement of authorship-Non-commercial use-Without derivative work 3.0 Poland. Accordingly, the author authorises all interested parties to use the work on the following conditions:
- the author and the title of the work will be listed,
- the place of publication (name of the periodical and an Internet link to the originally published work),
- the work will be distributed in a non-commercial way,
- no derivative works will be created.