Administracja miasta Krakowa w czasach prezydentury Mieczysława Kaplickiego (1933–1939)
DOI:
https://doi.org/10.15633/fhc.30103Słowa kluczowe:
Mieczysław Kaplicki, Kraków, administracja, Zarząd Miejski AbstractAbstrakt
Mieczysław Kaplicki (1871–1959) był najwybitniejszym prezydentem międzywojennego Krakowa, inicjatorem perspektywicznego, kompleksowego programu rozwoju miasta. W ciągu swej pięcioletniej prezydentury konsekwentnie realizował swoje zamierzenia uzdrowienia administracji i gospodarki miejskiej. Kaplickiemu udało się przeprowadzić gruntowną reorganizację administracji Zarządu Miejskiego, wprowadzając nowa strukturę i nowoczesne metody zarządzania. Reforma usprawniła miejską administrację i zmniejszyła jej kosztów. Restrukturyzacja opierała się na zasadzie zespolenia i decentralizacji. Ta ostatnia była nowatorska dla Krakowa i polegała na utworzeniu urzędów dzielnicowych, czyli małych magistratów. Kaplicki podkreślał, że „w ten sposób urząd zbliżymy do obywateli”. Współczesny samorząd krakowski w pewnej mierze nawiązuje do wizji Kaplickiego w tej dziedzinie. Postawił sobie także za cel zwiększenie wydajności instytucji miejskich. Udało mu się uporządkować finanse miejskie, a dzięki zdolnościom organizacyjnym, dalekowzrocznej wizji rozwoju miasta, energii i pracowitości, potrafił zmobilizować Zarząd Miejski i pracowników Magistratu oraz przedsiębiorstw miejskich do realizacji swojej koncepcji Krakowa jako miasta nowoczesnego.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta Miasta Krakowa: Zarząd Miejski w Stołecznym Królewskim Mieście Krakowie 1934–1939, Zespół Archiwalny nr 29/33/0/4:
Sygn. 4831: Okólniki Prezydium Zarządu miasta Krakowa (układ rzeczowy).
Sygn. 4832: Okólniki i zarządzenia Prezydenta miasta Krakowa, 1934.
Sygn. 4834: Okólniki Prezydenta miasta Krakowa, 1937.
Sygn. 4835: Okólniki i zarządzenia Prezydenta miasta Krakowa, 1937–1939.
Sygn. 4836: Okólniki Prezydenta miasta Krakowa, 1938–1939.
Sygn. 4851: Protokoły posiedzeń Rady Miejskiej i Magistratu, 1934–1936.
Sygn. 4852: Protokoły z przebiegu obrad Rady Miejskiej, 1934.
Sygn. 4853: Protokoły z przebiegu obrad Rady Miejskiej, 1935–1936.
Sygn. 4854: Protokoły z przebiegu obrad Rady Miejskiej, 1937.
Sygn. 4855: Protokoły z przebiegu obrad Rady Miejskiej, 1938–1939.
Źródła drukowane
Dziewiętnaste jawne posiedzenie Tymczasowej Rady Miejskiej z 22.03.1932, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. Miasta Krakowa” 1932 nr 3.
Historia administracji i myśli administracyjnej wybór źródeł, red. J. Malec, Kraków 2006.
Księga adresowa miasta Krakowa i Województwa Krakowskiego. Rocznik 1933–1934, Kraków 1933.
Obwieszczenie Zarządu Miejskiego z 27.06.1938, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 7–8, poz. 48.
Okólnik Komisarza Rządu p.o. Prezydenta miasta z 1.04.1925, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. miasta Krakowa” 1925 nr 3.
Okólnik nr 12 z 13.03.1933, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. miasta Krakowa” 1933 nr 3.
Okólnik nr 16 z 23.04.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1937 nr 4, poz. 28.
Okólnik nr 16. Zarządzenie Prezydenta miasta z 15.05.1938 „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 6, poz. 43.
Okólnik nr 19 z 19.08.1936, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1936 nr 8, poz. 50.
Okólnik nr 19 z 5.03.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 3, poz. 24.
Okólnik nr 21 z 7.03.1934 w sprawie składu osobowego Komisji Zarządu, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 3, poz. 26.
Okólnik nr 26 z 11.09.1936, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1936 nr 9, poz. 62.
Okólnik nr 28. Zarządzenie Prezydenta miasta z 8.09.1938, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 9, poz. 53.
Okólnik nr 29 z 28.06.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1937 nr 67, poz. 50.
Okólnik nr 33 Prezydenta miasta z 31.03.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 3, poz. 35.
Okólnik nr 38 z 1.12.1936, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1936 nr 12, poz. 80.
Okólnik nr 38. Zarządzenie Prezydenta stoł. król. miasta Krakowa z 2.11.1938, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 11–12, poz. 65.
Okólnik nr 41. Zarządzenie Prezydenta stoł. król. m. Krakowa z 3.12.1938, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 11–12, poz. 70.
Okólnik nr 44. Zarządzenie Prezydenta miasta z 25.05.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 5, poz. 55.
Okólnik nr 49 z 20.12.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1937 nr 12, poz. 84.
Okólnik nr 51 z 15.09.1933, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. miasta Krakowa” 1933 nr 9 poz. 81.
Okólnik nr 51 z 20.12.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1937 nr 12, poz. 86.
Okólnik nr 52 z 23.12.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 1, poz. 2.
Okólnik nr 53, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 1, poz. 3.
Okólnik nr 58, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. miasta Krakowa” 1932 nr 10.
Okólnik nr 70 z 27.09.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 9, poz. 93.
Okólnik nr 71 z 2298.0709.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 7, poz. 94.
Okólnik nr 73 z 29.09.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 7, poz. 96.
Okólnik nr 75 z 3.10.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 10, poz. 101.
Okólnik nr 82 z 29.10.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 10, poz. 107.
Okólnik nr 84 z 6.11.1934, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 11, poz. 112.
Okólnik nr 9 z 15.03.1938, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 3, poz. 22.
Posiedzenie Rady Miejskiej Krakowa z 22.03.1938, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1938 nr 4, poz. 31.
Program inwestycyjny Stoł. Król. Miasta Krakowa na okres 1937/38–1943/44 r., Kraków 1938.
Protokół L. 5 z posiedzenia Rady Miejskiej z 26.03.1934. Przemówienie Prezydenta miasta, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 3, poz. 36.
Protokół L. 8 z posiedzenia Rady Miejskiej z 4.06.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 6, poz. 65.
Protokół z pierwszego jawnego posiedzenia Tymcz. Rady Miejskiej z 9.07.1931, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. Miasta Krakowa” 1931 nr 7.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 15.12.1933 w sprawie regulaminu wyborczego do zarządu miejskiego na obszarze województw: krakowskiego, lwowskiego, pomorskiego, poznańskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1933 nr 100, poz. 770.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 października 1933 r. w sprawie regulaminu wyborczego do rad miejskich na obszarze województw: krakowskiego, lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1933 nr 83, poz. 607.
Rozwiązanie Rady Miejskiej, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. miasta Krakowa” 1931 nr 2.
Sprawa stanowiska III-go Wiceprezydenta stoł. król. miasta Krakowa, pos. z 4.06.1935 r., „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 6, poz. 65.
Sprawozdanie z I posiedzenia budżetowego Rady Miejskiej z 16.03.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1937 nr 3, poz. 21.
Sprawozdanie z posiedzenia Rady Miejskiej 16.01.1939, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1939 nr 1, poz. 4.
Sprawozdanie z posiedzenia Rady Miejskiej 20.10.1937, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1937 nr 11, poz. 74.
Statut organizacyjny urzędów, wydziałów i biur Zarządu Miejskiego w stoł. król. m. Krakowie, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1934 nr 9, poz. 88.
Szwed R., Samorząd terytorialny w Polsce w latach 1918–1939. Wybór materiałów źródłowych. Częstochowa 2000.
Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjalnego, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1933 nr 35, poz. 294.
Wybory do Rady Miejskiej w Krakowie, „Dziennik Rozporządzeń dla Stoł. Król. miasta Krakowa” 1933 nr 11, poz. 103.
Zarządzenie Prezydenta miasta z 16.11.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 11, poz. 95.
Zarządzenie Prezydenta miasta z 16.11.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1936 nr 8, poz. 46.
Zarządzenie Prezydenta miasta z 18.01.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 1, poz. 3.
Zarządzenie Prezydenta miasta z 23.03.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 3, poz. 25.
Zarządzenie Prezydenta miasta z 30.01.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 1, poz. 1.
Zarządzenie o organizacji i zakresie działania Miejskiego Urzędu Kontroli wydał Kaplicki Prezydenta miasta z 30.01.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 1, poz. 2.
Zarządzenie Prezydenta miasta z 31.03.1935, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1935 nr 3, poz. 26s. 35–37.
Zarządzenie Zarządu Miejskiego w stoł. król. m. Krakowie z 14.12.1936, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1936 nr 12, poz. 78.
Zarządzenie Zarządu Miejskiego w stoł. król. m. Krakowie z 28.11.1936, „Gazeta Urzędowa Zarządu Miejskiego w Stoł. Król. Mieście Krakowie” 1936 nr 12, poz. 77.
Opracowania
Adamczyk E., Gospodarka komunalna miasta Krakowa w okresie II Rzeczypospolitej, Kraków 1997.
Adamczyk E., Samorząd Krakowa i jego władze, w: Dzieje Krakowa, t. 4: Kraków w latach 1918–1939, red. J. Bieniarzówna, J. Małecki, Kraków 1997, s. 51–77.
Andrasz-Mrożek M., Magistrat miasta Krakowa 1866–1914. Ustrój, kadra i mechanizmy zarządzania miastem, Kraków 2018.
Brzoza C., Kraków między wojnami. Kalendarium 28 X 1918–6 IX 1939, Kraków 1998.
Dobrowolski H., Samorząd miasta Krakowa, jego organizacja i kancelaria w l. 1914–1939, „Archeion” 23 (1954), s. 49–71.
Dr. A. L., Echa i nastroje przed i powyborcze, „Czas” z 17.12.1933, nr 289, s. 1.
Drobner B., Bezustanna walka, Warszawa 1962.
Gąsowski T., Władysław Belina-Prażmowski, Warszawa 2020.
Hapanowicz P., Karol Rolle (1871–1954). Prezydent Krakowa. Szkic do portretu, Kraków 2019.
Hapanowicz P., Prezydent Krakowa Mieczysław Kaplicki, Kraków 2023.
Historia administracji i myśli administracyjnej. Wybór źródeł, red. J. Malec, Kraków 2006.
Hubiak P., Belina i jego ułani, Kraków 2003.
Kraków czerwoną twierdzą!, „Naprzód” z 12.12.1933, nr 286, s. 1.
Langrod J. S., 3 lata samorządu Krakowa (1931–1933) na tle teorii prawa administracyjnego. Fakty i konkluzje, Kraków 1934.
Malec J., Malec D., Historia administracji i myśli administracyjnej, Kraków 2003.
Mroczka L., Krakowianie: szkice do portretu zbiorowego w dobie industrialnej transformacji 1890–1939, Kraków 1999.
Podróże p. prezesa Radzyńskiego, „Naprzód” z 11.06.1938, nr 160, s. 6.
Stus M., Pałac Larischa, Kraków 2015.
Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.
Zwycięstwo Bezpartyjnego Bloku w Krakowie, „Czas”, wydanie nadzwyczajne z 11.12.1933.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
