„Litania do Marii Panny” Jerzego Lieberta w kantacie Karola Szymanowskiego
DOI:
https://doi.org/10.15633/pms.2256Słowa kluczowe:
Jerzy Liebert, Karol Szymanowski, kantata, litania poetycka, modlitwa, poezja polska, polska muzyka religijna, transcendencjaAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest Litania do Marii Panny op. 59 Karola Szymanowskiego, napisana do fragmentów wiersza Jerzego Lieberta. Autorka koncentruje się najpierw na cechach twórczości Lieberta, jako czołowego przedstawiciela poezji religijno‑filozoficznej dwudziestolecia międzywojennego, wskazując także na ewolucję poglądów filozoficzno‑religijnych poety, determinujących jego aktywność literacką. Analizie poddany jest najpierw pełen prostoty, nacechowany symbolicznie liryk Lieberta Litania do Marii Panny, stanowiący przykład poezji, w której podmiot „staje się locus transcendentiae”. Kontekst dla wiersza stanowi zarówno litania liturgiczna, jak i litania poetycka, z przykładami wierszy napisanych przed Litanią Lieberta. W dalszej części artykułu autorka skupia się na walorach kantaty Karola Szymanowskiego, uznanej przez samego kompozytora za „może najlepszy utwór, jaki napisał”. Wskazując najpierw na przyczyny inspiracji wierszem Lieberta oraz okoliczności powstania dzieła, autorka przechodzi do charakterystyki cech konstytutywnych kantaty, odnajdując je na poziomie stylu i estetyki, w relacji słowa i muzyki oraz symbolice figur obrazowych i wyrazowych. W interpretacji dzieła pojawiają się odniesienia do analiz innych autorów, m.in. koncepcji Mieczysława Tomaszewskiego, przedstawiającego Litanię jako wcielenie idiomu „franciszkańskiego”.Bibliografia
Augustyn R., Art Déco? „Okres narodowy” Karola Szymanowskiego a sztuki piękne, w: Karol Szymanowski w perspektywie kultury muzycznej przeszłości i współczesności, red. Z. Skowron, Kraków–Warszawa 2007, s. 19–37.
Bartłomieja Zimorowicza Hymny na uroczyste święta Bogarodzicy, Kraków 1876.
Bednarek A., Litania poetycka, w: Encyklopedia katolicka, red. E. Ziemann, t. 10, Lublin 2004, kol. 1174–1175.
Chylińska T., Karol Szymanowski i jego epoka, t. 2, Kraków 2008.
Cirlot J. E., Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków 2012.
Dąbek S., Twórczość litanijna Stanisława Moniuszki i jej konteksty, Warszawa 2011.
Iwaszkiewicz J., Spotkania z Szymanowskim, Kraków 1976.
Janicka‑Słysz M., Poetyka muzyczna Karola Szymanowskiego. Studia i interpretacje, Kraków 2013.
Karol Szymanowski. Korespondencja. Pełna edycja zachowanych listów do i od kompozytora, t. 3: 1927–1931 (1930, 1931), oprac. T. Chylińska, Kraków 1997.
Karol Szymanowski. Korespondencja. Pełna edycja zachowanych listów do i od kompozytora, t. 3: 1927–1931 (1930/31), oprac. T. Chylińska, Kraków 1997.
Karol Szymanowski. Korespondencja. Pełna edycja zachowanych listów do i od kompozytora, t. 4: 1932–1937 (1933), oprac. T. Chylińska, Kraków 2002.
Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.
Kwiatkowski J., Dwudziestolecie międzywojenne, Warszawa 2002.
Rimski‑Korsakow M. A., Zasady instrumentacji, t. 1, tłum. Z. Wendyński, Kraków 1953.
Koźmian S., Do mistrzów słowa, Paryż 1846.
Lisecki W., „Stabat Mater” Karola Szymanowskiego jako muzyczna interpretacja przesłania sekwencji, w: Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1993, nr 5, s. 111–117.
Matracka‑Kościelny A., „Litania do Marii Panny” Lieberta‑Szymanowskiego; poetycka modlitwa dedykowana Annie Iwaszkiewiczowej – krąg inspiracji, w: Inspiracje w muzyce XX wieku filozoficzno‑literackie, religijne, folklorem. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej 1–3 października 1993, Warszawa 1993, s. 128–131.
Nowaczyński P., Studia z literatury XX wieku, Lublin 2004.
Piech J., Litania, w: Encyklopedia katolicka, red. E. Ziemann, t. 10, Lublin 2004, kol. 1169–1171.
Pociej B., Duchowość i zakorzenienie, w: Duchowość Europy Środkowej i Wschodniej w muzyce końca XX wieku, red. K. Droba, T. Malecka, K. Szwajgier, Kraków 2004, s. 41–53.
Poezja polska. Antologia w układzie Stanisława Grochowiaka i Janusza Maciejewskiego, t. 2, Warszawa 1973.
Sadowski W., Litania i poezja. Na materiale literatury polskiej od XI do XXI wieku, Warszawa 2011.
Smaszcz W., Habitus poetycki Jerzego Lieberta, w: J. Liebert, Poezje wybrane, Warszawa 1996.
Szczepan‑Wojnarska A. M., „…Z ogniem będziesz się żenił”. Doświadczenie transcendencji w życiu i twórczości Jerzego Lieberta, Kraków 2003.
Szymanowski K., Na marginesie „Stabat Mater”. Myśli o muzyce religijnej, „Muzyka” 1926, nr 11/12.
Szymanowski K., Pisma, t. 1: Pisma muzyczne, oprac. K. Michałowski, Kraków 1984.
Tarnowski S., Stanisław i Jan Koźmianowie, „Pamiętnik Literacki” 1 (1902) nr 1/4, s. 557–569.
Tomaszewski M., „Semplice e divoto”. Szymanowskiego idiom „franciszkański”, w: M. Tomaszewski, Nad pieśniami Szymanowskiego. Cztery studia, Kraków 1998, s. 79–97.
Towarek P., Chrześcijańska symbolika instrumentów muzycznych, „Studia Elbląskie” (2014) nr 15, s. 221–232.
Tuchowski A., Narodowy a uniwersalny wymiar muzyki w świetle refleksji estetycznej Ralpha Vaughana Williamsa i Karola Szymanowskiego, w: Karol Szymanowski w perspektywie kultury muzycznej przeszłości i współczesności, red. Z. Skowron, Kraków–Warszawa 2007, s. 49–78.
Wojtczak A., Kształtowanie się kultu i nauki o Maryi „Róży Duchownej”, „Liturgia Sacra” 18 (2012) nr 2, s. 427–447.
Zieliński T. A., Szymanowski. Liryka i ekstaza, Kraków 1997.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
