Eksterminacja duchowieństwa diecezji sandomierskiej w czasie II wojny światowej
DOI:
https://doi.org/10.15633/sts.2906Słowa kluczowe:
II wojna światowa, diecezja sandomierska, eksterminacja, błogosławieni męczennicy II wojny światowejAbstrakt
Druga wojna światowa była czasem niezwykle trudnym dla społeczeństwa polskiego. Przyniosła bowiem ogrom zniszczeń materialnych, jak również liczne sytuacje skutkujące uszczerbkiem na zdrowiu oraz utratą życia wielu osób. Ta eksterminacja narodu polskiego podejmowana przez Niemców i Sowietów nie ominęła również duchowieństwa. Niniejszy artykuł omawia wojenne straty wśród kapłanów należących do diecezji sandomierskiej. W wyniku agresji wroga śmierć poniosło 26 księży tej diecezji. Okoliczności tych tragicznych sytuacji były różne: bezpośrednie działania wojenne, skutki pobytu w obozach koncentracyjnych czy też terror okupantów. Stały się one podstawą podziału artykułu na trzy części. Jako podstawę źródłową do opisania eksterminacji duchowieństwa diecezji sandomierskiej w czasie II wojny światowej wykorzystano dostępne opracowania naukowe. W ten sposób artykuł w głównej mierze ma charakter porządkujący dotychczasowy stan badań nad tym tematem.
Bibliografia
Źródła internetowe
„Biała księga”. Martyrologium duchowieństwa – Polska XX w. (lata 1914–1989), Dane osobowe: Daleciński Antoni, swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr0423.htm [dostęp: 5 XI 2019 r.].
„Biała księga”. Martyrologium duchowieństwa – Polska XX w. (lata 1914–1989), Dane osobowe: Miegoń Władysław, swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr1780.htm [dostęp: 13 XI 2019 r.].
„Biała księga”. Martyrologium duchowieństwa – Polska XX w. (lata 1914–1989), Dane osobowe: Rosłaniec Franciszek, swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr2326.htm [dostęp: 12 XI 2019 r.].
Grzegorczyk Ł., Historia parafii Klwów do 1945 roku, klwow.pl/asp/pliki/aktualnosci/l1.pdf [dostęp: 25 XI 2019 r.].
J. Szczechowski, Śladami pierwszego pionkowskiego proboszcza, radioplus.com.pl kultura/22329-sladami-ksiedza-ptaszynskiego [dostęp: 28 XI 2019 r.].
Mirowski R., Piórków. Kościół parafialny. Faza II: Kościół drewniany, dawnekieleckie.pl/35-piorkow-kosciol-parafialny [dostęp: 25 XI 2019 r.].
Modlitwa w intencji kanonizacji „świętego Franciszka z Radomia”, ekai.pl/modlitwa-w-intencji-kanonizacji-swietego-franciszka-z-radomia-d568900 [dostęp: 2 V 2019 r.].
Niemirski Z., Kapo w Dachau: Zaraz cię wyślę do twojego Boga!, radom.gosc.pl/doc/2457054.Kapo-w-Dachau-Zaraz-cie-wysle-do-twojego-Boga [dostęp: 20 XI 2019 r.].
Szczechowski J., Śladami pierwszego pionkowskiego proboszcza, radioplus.com.pl/kultura/22329-sladami-ksiedza-ptaszynskiego [dostęp: 28 XI 2019 r.].
Opracowania
Bobula M., Błogosławiony ksiądz Antoni Rewera, Męczennicy 1939–1945 44, Włocławek 2001.
Bobula M., Kwiatkowski J., Ciernista droga prawdy. Błogosławiony ks. prałat Antoni Rewera, Sandomierz 2002.
Dąbek J., Łyko A., Błogosławiony Ksiądz Antoni Rewera. Rewera, re quidem vera, Sandomierz 2016.
Franecki J., Radomskie transporty więźniów do niemieckich obozów koncentracyjnych, w: Księga bólu i pamięci. Więźniowie hitlerowskich obozów koncentracyjnych z dystryktu radomskiego w latach 1939–1945, cz. 1, kol. red. J. Franecki, H. Kisiel, J. Kosiec, Radom 1993, s. 19.
Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, z. 4, Wykaz duchownych zmarłych, zamordowanych lub represjonowanych przez okupanta w archidiecezjach: mohylowskiej, poznańskiej i wileńskiej oraz w diecezjach: gdańskiej, kamienieckiej, łuckiej, pińskiej, przemyskiej, sandomierskiej, siedleckiej, tarnowskiej, warmińskiej, włocławskiej, w prałaturze pilskiej i wśród duszpasterstwa polonijnego, Warszawa 1978.
Jaworski Z., Nawrot D., Błogosławiony ks. kmdr ppor. Władysław Miegoń, pierwszy kapelan Marynarki Wojennej II RP, Warszawa 1999.
Jop F., Księża diecezji sandomierskiej zamęczeni podczas drugiej wojny światowej, „Kronika Diecezji Sandomierskiej” 41 (1948), s. 140–147, 196–201, 243–260; 42 (1949), s. 26–40, 65–75, 98–101, 151–160, 192–199.
Kaczmarek T., Ks. Kazimierz Grelewski (1907–1942), „Ku Beatyfikacji Męczenników. Biuletyn Postulacji sprawy beatyfikacji 108 Męczenników Kościoła w Polsce z okresu II wojny” (1998), nr 3, s. 25.
Krasiński J., Błogosławiony ksiądz Stefan Grelewski, Męczennicy 1939–1945 40, Włocławek 2001.
Krasiński J., Grelewski Stefan, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 5, Warszawa 1983, s. 513–515.
Krasiński J., Ks. Prałat Antoni Rewera (1869–1942) – u progu beatyfikacji, „Kronika Diecezji Sandomierskiej” 92 (1999), s. 62–69.
Krzemińska A., Życie i działalność ks. Bolesława Strzeleckiego (1896–1941), Lublin 1998, mps w Bibliotece Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Makarewicz S., Mistrzowie wiary. Błogosławieni męczennicy radomscy z grona 108 męczenników za wiarę z okresu drugiej wojny światowej, Sandomierz 2001.
Makarewicz S., Sługa Boży ks. Franciszek Rosłaniec (1889–1942), „Kronika Diecezji Radomskiej” (1994), nr 1, s. 22–26.
Mizak T., Zapisani na kartach historii – ks. Józef Benedykt Kownacki, „Kurier Gminy Puławy” 37 (2008), s. 38–39.
Nawrot D., Błogosławiony ksiądz komandor podporucznik Władysław Miegoń, Męczennicy 1939–1945, Włocławek 2001.
Olszewski D., Polscy męczennicy drugiej wojny światowej, „Kieleckie Studia Teologiczne” 4 (2005), s. 109–117.
Orzechowska E., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w powstaniu styczniowym, Sandomierz 2018.
Radczak K., Sprawa męczeństwa księdza Antoniego Rewery, „Studia Sandomierskie” 6 (1990–1996), s. 557–566.
Saracyn T., Działalność społeczno-religijna ks. Stefana Grelewskiego (1898–1941), „Studia Sandomierskie” 11 (2007), z. 1, s. 5–67.
Stanaszek B., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918–1939, Lublin 1990.
Stanaszek B., Nowakowski R., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX–XX w., t. 1, A–G, Sandomierz 2014.
Stanaszek B., Nowakowski R., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX–XX w., t. 2, H–Ł, Sandomierz 2015.
Stanaszek B., Nowakowski R., Tylec P., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX–XX w., t. 3, M–R, Sandomierz 2017.
Stanaszek B., Nowakowski R., Tylec P., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX–XX w., t. 4, S–Ż. Biskupi i uzupełnienia, Sandomierz 2019.
Szymański M., Oddział majora Hubala, Warszawa 1986.
Święci rodzą świętych, oprac. I. Ziembicki, Sandomierz 1999.
Wardzyńska M., Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce Intelligenzaktion, Monografie 53, Warszawa 2009.
Więckowiak J., Sługa Boży ksiądz Władysław Miegoń, starszy kapelan Polskiej Marynarki Wojennej, Gdynia 1988.
Wiśniewski J., Udział księży z diecezji sandomierskiej w powstaniu styczniowym 1863 r., Radom 1925.
Zemeła K., Miernik G., Ks. Sykulski – lata okupacji, śmierć męczeńska w Oświęcimiu, w: Życie, dzieło, męczeństwo ks. Kazimierza Sykulskiego, red. K. Zemeła, G. Miernik, Prace Instytutu Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach 19, Skarżysko-Kamienna 1999, s. 105–118.
Zimałek M., Błogosławiony ks. Franciszek Rosłaniec, Męczennicy 1939–1945 41, Włocławek 2001.
Zimałek M., Ks. prof. Franciszek Rosłaniec, teolog-biblista z Wyśmierzyc (1889–1942), „Studia Sandomierskie” 5 (1985–1989), s. 237–341.
Zimałek M., Rosłaniec Franciszek, w: Polski słownik biograficzny, t. 32, z. 132, Wrocław–Warszawa 1989, s. 99–100.
Życie, dzieło, męczeństwo ks. Kazimierza Sykulskiego, red. K. Zemeła, G. Miernik, Prace Instytutu Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach 19, Skarżysko-Kamienna 1999.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
