Postulat more geometrico w filozofii matematyki Charlesa S. Peirce’a
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.1715Słowa kluczowe:
Ch. S. Peirce, filozofia matematyki Ch. S. Peirce’a, semiotyka, metodeutyka, more geometricoAbstrakt
W tekście przedstawiona została ogólna charakterystyka filozofii matematyki Charlesa S. Peirce’a (1839–1914), ze szczególnym uwzględnieniem relacji między matematyką a metodeutyką (metodologią). Związek ten jest o tyle interesujący, że w świetle filozofii nauki Peirce’a metodeutyka jest nauką normatywną, jedną z gałęzi logiki (semiotyki), wskazującą reguły prowadzenia badań naukowych, którym matematyka winna czynić zadość. Z kolei, zważywszy na formalne rozwiązania proponowane przez Peirce’a, a obowiązujące w „królestwie nauk” – matematyka poprzedza metodeutykę, jest pierwszą wśród dyscyplin poznawczych. Na tle relacji, która łączy matematykę i metodeutykę, wyłania się interesująca reinterpretacja metodologicznego postulatu René Descartesa, głoszącego konieczność uprawiania filozofii metodami matematycznymi, pozwalającymi na osiągnięcie wiedzy ścisłej i pewnej, a wyrażonego krótko w słynnym more geometrico. Śledząc meandry matematyczno-metodeutycznego związku, można wyczytać, jak Peirce – zasadniczo krytyk kartezjanizmu – uwspółcześnił naukową wskazówkę Kartezjusza.Bibliografia
Cooke E. F., Peirce’s general theory of inquiry and the problem of mathematics, [w:] New essays on Peirce’s mathematical philosophy, ed. M. E. Moore, Chicago 2010, s. 169–202.
Nubiola J., The branching of science according to C. S. Peirce, paper presented at the „10th International Congress of Logic, Methodology and Philosophy of Science”, August 22, 1995, Florence, Italy.
Peirce Ch. S., Collected papers of Charles Sanders Peirce, ed. C. Hartshorne, P. Weiss, A. Burks, vol. 1, 4, Cambridge 1931–1960.
Peirce Ch. S., Philosophy of mathematics. Selected writings, ed. M. E. Moore, Indiana 2010.
Peirce Ch. S., „Zaniedbany Argument” i inne pisma z lat 1097–1913, tłum. S. Wszołek, Kraków 2005.
Pietarinen A.-V., Cultivating habits of reason: Peirce and the “logica utens” versus “logica docens” distinction, „History of Philosophy Quarterly” 22 (October 2005) no. 4, s. 357-372.
Peirce Ch. S., Wybór pism semiotycznych, wyb. H. Buczyńska-Garewicz, przeł. R. Mirek, A. J. Nowak, Warszawa 1997.
Short T., Peirce’s theory of signs, Cambridge 2007.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Hanna Michalczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
