„Argumentum ex prophetia” u ojców Kościoła a współczesna krytyka funkcji proroctwa w apologetyce. Orygenes
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.42102Słowa kluczowe:
apologetyka, argument z proroctw, Celsus, chrystologia patrystyczna, dowód skrypturystyczny, Orygenes, proroctwo, Stary Testament, wiarygodność ObjawieniaAbstrakt
Artykuł jest kontynuacją wcześniejszego tekstu o Justynie Męczenniku i prezentuje to samo zagadnienie argumentu apologetycznego ze spełnienia proroctw mesjańskich, lecz u innego autora epoki — Orygenesa. Przegląd podstawowych wątków, metod argumentacji i tła filozoficznego dowodu prorockiego pozwala podkreślić bogactwo teologiczne zagadnienia oraz subtelność i wielość możliwych form obrony chrześcijaństwa w oparciu o kwestie proroctw. „Contra Celsum” ukazuje żywotność tematu w dyskusji z poganami, a także zmianę akcentów w porównaniu z wczesnymi dyskusjami przeciw Żydom. Te obserwacje pozwalają zaproponować kilka uwag na temat współczesnych prezentacji argumentu z proroctw i wskazać potencjalną bliskość z dzisiejszymi koncepcjami wiarygodności w teologii fundamentalnej.
Bibliografia
Alonso J., La conversión cristiana. Estudios y perspectivas, Pamplona 2011.
Azar M. G., Origen, Scripture, and the Imprecision of „Supersessionism”, „Journal of Theological Interpretation” 10 (2016), s. 157–172.
Aune D. E., Prophecy in Early Christianity and the Ancient Mediterranean World, Grand Rapids 1983.
Balthasar H. U. von, Gloria: una estetica teológica, trad. E. Saura, t. 1: La percepción de la forma, Madrid 1985.
Bochenski J. M., A History of Formal Logic, trans. I. Thomas, Notre Dame 1961.
Bocheński J. M., Logika religii, Warszawa 1990.
Bronwen N., Dreamvisions, Prophecy and Contemplation in Origen’s Contra Celsum, w: Praying and Contemplating in Late Antiquity. Religious and Philosophical Interactions, eds. E. Pachoumi, M. Edwards, Tübingen 2018, s. 123–138.
Carleton Paget J., The Jew of Celsus and adversus Judaeos Literature, „Zeitschrift Für Antikes Christentum” 21 (2017) nr 2, s. 201–242.
Charlesworth H. S., From Jewish Messianology to Christian Christology: Some Caveats and Perspectives, w: Judaisms and their Messiahs at the Turn of the Christian Era, eds. W. S. Green, E. S. Frerichs, J. Neusner, Cambridge 1987, s. 225–264.
Craig W. L., The Problem of Divine Foreknowledge and Future Contingents from Aristotle to Suarez, Leiden–New York 1988.
De Villiers P. G. R., Interpreting the New Testament in the Light of Pagan Criticisms of Oracles and Prophecies in Greco-Roman Times, „Neotestamentica” 33 (1999), s. 35–57.
Dulles A., A History of Apologetics, San Francisco 2005.
Duży L., Polemika Celsusa z chrześcijaństwem jako inwektywa, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 18 (1985), s. 169–180.
Fédou M., Christianisme et religions païennes dans le „Contre Celse” d’Origène, Paris 1989.
Feldman L. H., Origen’s „Contra Celsum” and Josephus’ „Contra Apionem”: the Issue of Jewish Origins, „Vigiliae Christianae” 44 (1990) no. 2, s. 105–135.
Fisichella R., Gesù di Nazaret: profezia del Padre, Milano 2000.
Garrigou-Lagrange R., De revelatione per Ecclesiam Catholicam proposita, Romae 1932.
Grelot P., Sentido cristiano del Antiguo Testamento: bosquejo de un tratado dogmático, Bilbao 1967.
Hall C., Origen and Prophecy: Fate, Authority, Allegory, and the Structure of Scripture, Oxford 2021.
Heschel A. J., The Prophets, New York 2001.
Izquierdo C., De la razón a la fe: la aportación de M. Blondel a la teologia, Pamplona 1999.
Jacobsen A.-C., Apologetics in Origen, w: Three Greek Apologists: Origen, Eusebius, and Athanasius, eds. A.-C. Jacobsen, J. Ulrich, Frankfurt am Main 2007, s. 11–47.
Latourelle R., Cristo y la Iglesia. Signos de salvación, Salamanca 1971.
Latourelle R., Testimonio, w: Diccionario de teología fundamental, dir. R. Latourelle, R. Fisichella, Madrid 1992, s. 1523–1542.
Lorizio G., Credibilidad y testimonio cristiano, „Scripta Theologica” 42 (2010) nr 3, s. 719–732.
Lubac H. de, La Escritura en la Tradición, trad. J. Montero Casado de Amezúa, Madrid 2014.
Łomnicki E., Argument skrypturystyczny w ujęciu pisarzy starochrześcijańskich, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 10 (1987), s. 198–227.
McCartney D. G., Literal and Allegorical Interpretation in Origen’s Contra Celsum, „The Westminster Theological Journal” 48 (1986) no. 2, s. 281–301.
Niehoff M. R., A Jewish Critique of Christianity from second-century Alexandria: Revisiting the Jew mentioned in Contra Celsum, „Journal of Early Christian Studies” 21 (2013) nr 2, s. 151–175.
Origen, Contra Celsum, trans. H. Chadwick, Cambridge 1980.
Orígenes, Contra Celso, trad. D. Ruiz Bueno, Madrid 1967.
Orygenes, Przeciw Celsusowi, tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1986.
Orygenes, O zasadach, tłum. S. Kalinkowski, Kraków 1996.
Papieska Komisja Biblijna, Biblia i chrystologia, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 41 (1988) nr 3, s. 185–226.
Papieska Komisja Biblijna, Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej, tłum. R. Rubinkowicz, Kielce 2002.
Pietras H., Huber I., Celsus i inni. Nauka i życie chrześcijan w krytyce pogańskiej II w., w: Wczesne chrześcijaństwo a religie, red. I. Ledwoń, M. Szram, Lublin 2012, s. 63–97.
Pottmeyer H. J., Zeichen und Kriterien der Glaubwürdigkeit des Christentums, w: Handbuch der Fundamentaltheologie, Hrsg. W. Kern, H. J. Pottmeyer, M. Seckler, Bd. 4, Freiburg–Basel 1988, s. 373–413.
Ramelli I. L. E., Prophecy in Origen: Between Scripture and Philosophy, „Journal of Early Christian History” 7 (2017) nr 2, s. 17–39.
Rodolfi A., Prophesying and Being a Prophet. The Case of Caiaphas as an Evil Prophet, from Hugh of Saint-Cher to Thomas Aquinas, w: Prophecy and Prophets in the Middle Ages, eds. A. Palazzo, A. Rodolfi, Firenze 2020, s. 165–187.
Scarborough J. M., Origen and Celsus: Exegesis and Apologetics, „Union Seminary Quarterly Review” 62 (2009) no. 1/2, s. 46–56.
Słupek R., Argument skrypturystyczny w teologii fundamentalnej i uwarunkowania jego waloru motywacyjnego, „Roczniki Teologiczne” 69 (2022) z. 9, s. 27–44, https://doi.org/10.18290/rt22699.2.
Theobald C., Sesboüé B., Historia de los dogmas, trad. A. Ortiz García, t. 4: La Palabra de la Salvación, Salamanca 1997.
Tzamalikos P., Origen: Cosmology and Ontology of Time, Leiden–Boston 2006.
Tzamalikos P., Origen: Philosophy of History and Eschatology, Leiden–Boston 2001.
Young E. J., Celsus and the Old Testament, „The Westminster Theological Journal” 6 (1944) nr 2, s. 166–197.
Wysocki M., Argumenty wczesnochrześcijańskich apologetów za wyższością chrześcijaństwa nad innymi religiami (Arystydes, Justyn, Atenagoras, Teofil z Antiochii, List do Diogneta), w: Wczesne chrześcijaństwo a religie, red. I. Ledwoń, M. Szram, Lublin 2012, s. 133–150.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że służą mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i adres internetowy do oryginalnie opublikowanego utworu).
