Tradycja, redakcja i delimitacja prologu Ewangelii według św. Marka
DOI:
https://doi.org/10.15633/tst.43205Słowa kluczowe:
aspekt kerygmatyczny, chrystologia, ewangelia, Marek, narracja, prolog, strukturaAbstrakt
Artykuł przybliża historię tradycji i redakcji prologu Ewangelii św. Marka. Dzieli się na trzy zasadnicze części: pierwsza dotyczy określenia funkcji wstępu i jego znaczenia w całości najstarszej Ewangelii, opierając się na analizie struktury. Druga część podejmuje problem delimitacji prologu. W ostatniej części zawarte są wnioski. Obydwie kwestie łączy wielość rozwiązań, jakie w ostatnim czasie pojawiły się na gruncie nauk biblijnych. Prześledzenie najważniejszych opracowań opartych na różnych metodach, takich jak podejście historyczno-krytyczne i synchroniczne, pozwala na wypracowanie nowej, spójnej perspektywy teologicznej. Perspektywa ta sprzyja określeniu ram prologu, jego wewnętrznej natury oraz zewnętrznego wpływu na pozostałe partie narracji. Stanowi ona również narzędzie pomocne we właściwym odczytaniu intencji Ewangelisty Marka, a także ustaleniu roli odbiorcy jego dzieła. Wielość rozwiązań, mimo różnic w podejściu, sprowadza się do ukazania kerygmatycznego aspektu prologu, który jednocześnie daje odpowiedź na pytanie: kim jest Jezus?.
Bibliografia
Bacon B. W., The Prologue of Mark: A Study of Sources and Structure, „Journal of Biblical Literature” 26 (1907) Issue 1, s. 84–106, https://doi.org/10.2307/3259026.
Beavis M. A., Mark, Grand Rapids 2011.
Becker E. M., Mk 1:1 and the Debate on a ‘Markan Prologue’, „Filologia Neotestamentaria” 22 (2009), s. 91–106.
Black C. C., Mark’s Gospel. History, Theology, Interpretation, Grand Rapids 2023.
Black D. S., John, Elijah, or One of the Prophets: How the Markan Reader Understands Jesus Through John/Elijah, Toronto 2012.
Boring M. E., Mark 1:1–15 and the Beginning of the Gospel, „Semeia” 52 (1990), s. 43–81.
Boring M. E., Mark. A Commentary, Louisville–London 2006.
Botner M., Prophetic Script and Dramatic Enactment in Mark’s Prologue, „Bulletin for Biblical Research” 26 (2016), s. 369–380, https://doi.org/10.2307/26371456.
Bourquin Y., Marc: Une théologie de la fragilité, Genève 2005.
Burridge R. A., What Are the Gospels. A Comparasion with Graeco-Romans Biography, Cambridge 1992.
Carrington P., According to Mark, Cambridge 1960.
Collins A. Y., Mark: A Commentary, Minneapolis 2007.
Cook J. G., The Structure and Persuasive Power of Mark: A Linguistic Approach, Atlanta 1995.
Croy N. C., Where the Gospel text begins. A non — theological interpretation of Mk 1:1, „Novum Testamentum” 43 (2001) Issue 2, s. 106–127, https://doi.org/10.1163/156853601753453314.
Czerski J., Księgi narracyjne Nowego Testamentu, Opole 2003.
Danove P. L., The Rhetoric of Characterization of God, Jesus and Jesus’ Disciples in the Gospel of Mark, New York–London 2005.
Dewey J., Mark as Interwoven Tapestry: Forecasts and Echoes for a Listening Audience, „Catholic Biblical Quarterly” 53 (1991) Issue 2, s. 221–236.
Dodd C. H., The Framework of the Gospel Narrative, „Expository Times” 43 (1932), s. 396–400, https://doi.org/10.1177/001452463204300903.
Donahue J. R., Harrington D. J., The Gospel of Mark, Collegeville 2002.
Dormeyer D., Mk 1, 1–15 als Prolog des ersten Idealbiographischen Evangeliums von Jesus Christus, „Biblical Interpretation” 5 (1997) Issue 2, s. 181–211, https://doi.org/10.1163/156851597X00201.
Dunderberg I., Q and the Beginning of Mark, „New Testament Studies” 41 (1995) Issue 4, s. 501–511, https://doi.org/10.1017/S0028688500021664.
Elliott J. K., Mark 1.1–3 — A later Addition to the Gospel, „New Testament Studies” 46 (2000), s. 584–588, https://doi.org/10.1017/S0028688500000345.
Ernst J., Johannes der Täufer. Interpretation — Geschichte — Wirkungsgeschichte, Berlin–New York 1989, https://doi.org/10.1515/9783110868357.
Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna. O męczennikach palestyńskich, tłum. A. Lisiecki, Poznań 1924.
Filannino F., The Theological Programme of Mark. Exegesis and Function of Mark 1:1, 2–15, Tübingen 2021, https://doi.org/10.1628/978-3-16-160221-4.
Feneberg W., Der Markusprolog: Studien zur Formbestimmung des Evangelimus, München 1974.
Focant C., Fonction intertextuelle et limites du prologue de Marc, w: La Bible en récits: L’exégèse biblique à l’heure du lecteur, ed. D. Marguerat, Genève 2003, s. 304–315.
Focant C., The Gospel according to Mark: A commentary, transl. L. R. Keylock, Oregon, Eugene 2012.
France R. T., The Gospel of Mark: A Commentary on the Greek Text, Grand Rapids 2002.
Geddert T., Watchwords. Mark 13 in Markan eschatology, London 2015.
Guelich R. A., Mark 1–8:26, Grand Rapids 2015.
Guijarro S., Why Does the Gospel of Mark Begin as It Does?, „Biblical Theology Bulletin” 33 (2003) Issue 1, s. 28–38, https://doi.org/10.1177/014610790303300105.
Gundry R. H., Mark: A Commentary on His Apology for the Cross, t. 1, Grand Rapids 1993.
Gundry R. H., Mark: A Commentary on His Apology for the Cross, t. 2, Grand Rapids 1993.
Hanson J. S., The Endangered Promises: Conflict in Mark, Atlanta 2000.
Hoegen-Rohls Ch., The Beginings of Mark and John: What Exactly Should Be Compared? Some Hermeneutical Questions and Observations, w: John’s Transformations of Mark, eds. E. M. Becker, H. K. Bond, C. H. Williams, London–New York 2021, s. 101–120, https://doi.org/10.5040/9780567691927.ch-009.
Hooker M. D., The Beginning of the Gospel, w: The Future of Christology, eds. A. J. Malherbe, W. Meeks, Minneapolis 1993.
Incigneri B. J., The Gospel to the Romans. The setting and rhetoric of Mark’s Gospel, Leiden–Boston 2003, https://doi.org/10.1163/9789047402282.
Jensen M. H., The ‘Gospel’ between Emperor and Temple in the Gospel of Mark: A story of epoch-making proximity to the divine through victory and cult, Tübingen 2023, https://doi.org/10.1628/978-3-16-161859-8.
Johnson B. T., The Form and Function of Mark 1:1–15. A Multi-Disciplinary Approach to the Markan Prologue, Oregon, Eugene 2017.
Keck L. E., The Introduction to Mark’s Gospel, „New Testament Studies” 12 (1966) Issue 4, s. 352–370, https://doi.org/10.1017/S0028688500018130.
Kowalczyk A., The origin of the Gospel according to Mark, Pelplin 2016.
Kuthirakkattel S., The beginning of Jesus’ ministry according to Mark’s Gospel (1, 14–3, 6). A redaction critical study, Roma 1990.
Lambrecht J., John the Baptist and Jesus in Mark 1, 1–15; Markan Redaction of Q, „New Testament Studies” 38 (1992) Issue 3, s. 357–384, https://doi.org/10.1017/S0028688500021809.
Langkammer H., Ewangelia według św. Marka, Lublin 1997.
Langkammer H., Tradycja i redakcja w prologu Ewangelii Marka (1, 1–15), „Roczniki Teologiczno-Kanonicze” 20 (1973) z. 1, s. 37–57.
Larsen K. W., The Structure of Mark’s Gospel: Current Proposals, „Currents in Biblical Research” 3.1 (2004), s. 143–164.
LaVerdiere E., The Beginning of the Gospel. Introducing the Gospel According to Mark, vol. 1, Collegeville 1999.
Lightfoot R. H., The Gospel Message of St. Mark, Oxford 2004.
Lührmann D., The Gospel of Mark and the Sayings Collection Q, „Journal of Biblical Literature” 108 (1989) Issue 1, s. 51–71, https://doi.org/10.2307/3267470.
MacDonald D. R., The Homeric Epics and the Gospel of Mark, New Haven 2000.
Malina A., Chrzest Jezusa w czterech ewangeliach. Studium narracji i teologii, Katowice 2007.
Malina A., Ewangelia według świętego Marka, część 1: 1, 1–8, 26. Wstęp — przekład z oryginału — komentarz, Częstochowa 2013.
Marcus J., Mark 1–8: A New Translation with Introduction and Commentary, New Haven 2000, https://doi.org/10.5040/9780300261639.
Matera F. J., The Prologue as the Interpretative Key to Mark’s Gospel, „Journal for the Study New Testament” 34 (1988), s. 3–20, https://doi.org/10.1177/0142064X8801103401.
Mell U., Jesu Taufe durch Johannes (Markus 1, 9–15): Zur narrative Christologie vom neuen Adam, “Biblische Zeitschrift 40 (1996), s. 161–178, https://doi.org/10.1163/25890468-04002001.
Moloney F. J., The Gospel of Mark: A Commentary, Peabody 2002.
Morrison G. S., The Turning Point in the Gospel of Mark. A study in Markan Christology, Cambridge 2015, https://doi.org/10.2307/j.ctt1cgf3vf.
Neirynck F., Recent Developments in the Study of Q, w: Logia. Les paroles de Jésus — The Sayings of Jesus. Memorial Joseph Coppens, ed. H. Delobel, Leuven 1982, s. 29–75.
Nestle E. E., How Does the Gospel of Mark Begin?, „The Expositor. Fourth series” 10 (1894) nr 6, s. 458–460.
Novum Testamentum Græce, eds. E. E. Nestle, B. K. Aland, Stuttgart 2012.
Pasolini R., Fallire e non mancare il bersaglio: Paradosso del Regno e strategie comunicative nel Vangelo di Marco, Bologna 2017.
Pesch R., Anfang des Evangeliums Jesu Christi. Eine Studie zum Prolog des Markusevangeliums (Mk 1, 1–15), w: Die Zeit Jesu, Festschrift für H. Schlier, eds. G. Bornkamm, K. Rahner, V. Herder, Freiburg 1970, s. 108–144.
Robbins V. K., Summons and Outline in Mark: The Three-Step Progression, „Novum Testamentum” 23 (1981) Issue 2, s. 97–114, https://doi.org/10.1163/156853681X00197.
Rosik M., Antyczna biografia grecka a Ewangelia. W kwestii gatunku literackiego, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 14 (2006) nr 1, s. 99–118.
Rose Ch., Theologie als Erzählung im Markusevangelium: Eine narratologisch rezeptionsästhetische Untersuchung zu Mk 1, 1–15, Tübingen 2007, https://doi.org/10.1628/978-3-16-151579-8.
Rytel-Andrianik P., Mk 1:1–3. A Later Addition to Mark’s Gospel, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 7 (2014) Issue 4, s. 9–17, https://doi.org/10.12775/BPTh.2014.019.
Shuler C. H., The Genre(s) of the Gospels, w: The Interrelations of the Gospels, ed. D. L. Dungan, Leuven 1990, s. 451–483.
Ska J. L., „Our Fathers Have Told Us”: Introduction to the Analysis of Hebrew Narratives, Rome 2000.
Stein R. H., Mark, Grand Rapids 2008.
Strauss M. L., Mark, Grand Rapids 2014.
Talbert C. H., What is a Gospel?, The Genre of the Canonical Gospel, Macon 1985.
Telford W. R., Writing on the Gospel of Mark, Blandford Forum 2019.
The Greek New Testament, eds. B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger, Stuttgart 1994.
Trevijano Etcheverria R., Comienzo del Evangelio: Estudio sobre el prologo de San Marcos, Burgos 1971.
Voelz J. W., Mark 1:1–8:26, Saint Louis 2013 (Concordia Commentary).
Watts R. E., Isaiah’s New Exodus and Mark, Tübingen 1997.
Wellhausen J., Das Evangelium Marci. Übersetzt und Erklärt, Eugene 2009.
Westermann C., Abriss der Bibelkunde, Stuttgart 1991.
Williams J., Does Mark’s Gospel Have an Outline?, „Journal of the Evangelical Theological Society” 49 (2006), s. 505–525.
Wojciechowski M., Ewangelie jako biografie, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 51 (1998) nr 3, s. 168–180, https://doi.org/10.21906/rbl.671.
Ziaja K., Problem struktury Ewangelii św. Marka we współczesnej egzegezie, „Scriptura Sacra” (2016) nr 20, s. 57–72.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Łabuda, Mateusz Odziomek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy publikujący w czasopiśmie udzielają jego wydawcy zgody o następującej treści:
- Autor zachowuje autorskie prawa majątkowe do utworu, a jednocześnie udziela wydawcy czasopisma zgody na jego pierwszą publikację w wersji drukowanej i wersji online na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe oraz zgody na wykonywanie opracowań, w tym przekładów.
- Autor ma możliwość udzielania zgody niewyłącznej na opublikowanie utworu w wersji, która ukazała się w czasopiśmie (np. zamieszczenia go w repozytorium instytucjonalnym lub opublikowania w książce), wraz z informacją o jego pierwszej publikacji w czasopiśmie.
- Autor może umieścić swój utwór online (np. w repozytorium instytucjonalnym lub na swojej stronie internetowej) jeszcze przed zgłoszeniem utworu do czasopisma.
