Raz jeszcze o rejestrze odbiorców glejtów wydanych przez wielkiego mistrza krzyżackiego Ludwika von Erlichshausena w latach 1450–1451
DOI:
https://doi.org/10.15633/tes.10301Słowa kluczowe:
państwo zakonu krzyżackiego w Prusach, proskrypcja, późne średniowiecze, dawny wymiar sprawiedliwości, rejestry sądowe, rytuały władzy, XV wiekAbstrakt
This study contains a presentation of the latest research results on the register of safe conducts, issued by the Chancellery of the Grand Master of the Teutonic Order, Ludwig von Ehrlichshausen. They went to proscribed people, in most cases accused of committing homicide or causing bodily injury. These people, hiding from the justice system but wanting to clear their names or communicate with the victims or their representatives, resorted to an old custom related to the tour of the state of the Teutonic Order in Prussia by the newly elected Grand Master of the Teutonic Knights. It allowed those who managed to ask the new head of the Teutonic Order for protection during the journey to receive (for a fee) a written safe conduct (letter of safe conduct), guaranteeing the interested parties inviolability in a specific area and for a specific period of time. Thanks to this document, they could start trying to free themselves from the burden of proscription.
Bibliografia
Źródła
Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem, XX. Hauptabteilung, Ordensfoliant 17.
Źródła drukowane
Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, t. 2: Die Jahre 1436–1446, M. Toeppen (red.), Leipzig 1880, s. 1–823.
Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, t. 3: Januar 1447 bis Juli 1453, M. Toeppen (red.), Leipzig 1882, s. 1–774.
Die älteste Thorner Stadtchronik, M. Toeppen (red.), „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 42 (1900), s. 117–181.
Regesta Historico-Diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, cz. I: Regesten zum Ordensbriefarchiv, t. 2, E. Joachim, W. Hubatsch (red.), Göttingen 1950, s. 1–396.
Regesta Historico-Diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, cz. II: Regesta Privilegiorum Ordinis S. Mariae Theutonicorum. Regesten der Pergament-Urkunden aus der Zeit des Deutschen Ordens, E. Joachim, W. Hubatsch (red.), Göttingen 1948, s. 1–494.
Scriptores rerum Prussicarum, t. 4, T. Hirsch, M. Toeppen, E. Strehlke (red.), Leipzig 1870, s. 1–800.
Thorner Denkwürdigkeiten von 1345–1547, A. Voigt (red.), „Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn”, 13 (1904), s. 1–253.
Literatura
Biskup M., Pod panowaniem krzyżackim – od 1308 r. do 1454 r. [w:] Historia Gdańska, t. 1: Do roku 1454, E. Cieślak (red.), Gdańsk 1985, s. 337–642.
Błażewicz A., Wyposażenie kaplic krzyżackich zamków wójtowskich w Grabinach-Zameczku, Laskach i Sztumie [w:] Komturzy, rajcy, żupani, B. Śliwiński (red.), Malbork 2005, Studia z Dziejów Średniowiecza, t. 11, s. 21–43.
Conrad K., Winrich von Kniprode [w:] Die Hochmeister des Deutschen Ordens 1190–1994, U. Arnold (red.), Marburg 1998, s. 84–88.
Czaja R., Gesellschaft und Landesherr im Ordensland Preußen zu Beginn des 15. Jahrhunderts, „Zapiski Historyczne”, 75 (2010), nr 4, s. 19–31.
Czaja R., Uczty rady miejskiej w średniowiecznym Elblągu [w:] Archaeologia et Historia Urbana, R. Czaja, G. Nawrolska, M. Rębkowski, J. Tandecki (red.), Elbląg 2004, s. 263–268.
Długokęcki W., Elita władzy miasta Malborka w średniowieczu, Malbork 2004.
Długokęcki W., Zaginione dwory krzyżackie w okolicach Malborka. Uwagi do badań nad osadnictwem Żuław Wielkich w średniowieczu [w:] Krzyżowcy, kronikarze, dyplomaci, B. Śliwiński (red.), Gdańsk 1997, Studia z Dziejów Średniowiecza, t. 4, s. 23–32.
Goliński M. [recenzja pracy], Paweł A. Jeziorski, Proskrypcja i banicja w miastach pruskich późnego średniowiecza, Warszawa 2017, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 74 (2019), nr 1, s. 151–153.
Grulkowski M., Najstarsze księgi miejskie Głównego Miasta Gdańska z XIV i początku XV wieku. Studium kodykologiczne, Warszawa 2015.
Grzegorz M. [recenzja pracy], Klaus Neitmann, Der Hochmeister des Deutschen Ordens in Preußen – ein Residenzherrscher unterwegs. Untersuchungen zu den Hochmeisteritineraren im 14. und 15. Jahrhundert, Köln–Wien 1990, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Historyczne”, 5 (1997), s. 167–177.
Herdzin B., Oliński P., Rachunki z uczty wydanej na cześć wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen w Toruniu w 1407 roku [w:] Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu. Studia ofiarowane Profesorowi Antoniemu Czacharowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Toruń 1996, Studia Polonica Historiae Urbanae, t. 2, s. 295–301.
Historia Golubia-Dobrzynia, t. 1: Środowisko geograficzne, pradzieje i historia Golubia do 1939 r., K. Mikulski, M. Starosta (red.), Toruń 2008.
Hubatsch W., Winrich von Kniprode, Hochmeister des Deutschen Ordens 1352 bis 1382. Zum Gedächtnis seines Todestags vor 600 Jahren, „Blätter für Deutsche Landesgeschichte. Neue Folge des Korrespondenzblattes”, 119 (1983), s. 84–91.
Janosz-Biskupowa I., Archiwum Ziem Pruskich. Studium archiwoznawcze, Warszawa–Poznań 1974, s. 1–281.
Jähnig B., Hat Kaiser Karl IV. im Jahre 1355 mit Hochmeister Winrich von Kniprode verhandelt? Ein Beitrag zu Regierungsstil und Diplomatiegeschichte des Deutschen Ordens im 14. Jahrhundert, „Blätter für Deutsche Landesgeschichte. Neue Folge des Korrespondenzblattes”, 116 (1980), s. 77–119.
Jähnig B., Ludwig von Erlichshausen (Ellrichshausen) (21.III.1450 – 4.IV.1467) [w:] Die Hochmeister des Deutschen Ordens 1190–1994, U. Arnold (red.), Marburg 1998, s. 131–138.
Jähnig B., Winrich von Kniprode – Hochmeister des Deutschen Ordens 1352–1382, „Jahrbuch Preußischer Kulturbesitz”, 19 (1982 [1983]), s. 249–276.
Jeziorski P.A., Proskrypcja i banicja w miastach pruskich późnego średniowiecza, Warszawa 2017, s. 1–334.
Jeziorski P.A., Die Strafe der Ausweisung aus der Stadt im Licht der preußischen Verfestungsbücher (14.–15. Jahrhundert) [w:] Gelebte Normen im urbanen Raum? Zur sozial- und kulturgeschichtlichen Analyse rechtlicher Quellen in Städten des Hanseraumes (13. bis 16. Jahrhundert), H. Brand, S. Rabeler, H. von Seggern (red.), Hilversum 2014, s. 29–44.
Jeziorski P.A., Das Verzeichnis der von Hochmeister Ludwig von Erlichshausen Begnadigten. Eine Quelle zur Geschichte der hochmeisterlichen Landrundreise in den Jahren 1450–1451, „Ordines Militares. Colloquia Torunensia Historica. Yearbook for the Study of the Military Orders”, 17 (2012), s. 157–199.
Jeziorski P.A., Zur Diskussion über das Wismarer Verfestungsbuch 1353–1430, „Zapiski Historyczne”, 87 (2022), nr 2, s. 117–131.
Johansen P., Ordensmeister Plettenberg in Reval, „Beiträge zur Kunde Estlands”, 12 (1927), s. 100–115.
Jóźwiak S., Dienerzy w służbie zakonu krzyżackiego w Prusach w drugiej połowie XIV – pierwszej połowie XV wieku. Liczebność, utrzymanie, zakwaterowanie, „Zapiski Historyczne”, 83 (2018), nr 1, s. 7–37.
Jóźwiak S., Władza a społeczeństwo [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, M. Biskup, R. Czaja (red.), Warszawa 2008, s. 138–142.
Jóźwiak S., Szweda A., Dwór wielkich mistrzów Zakonu Krzyżackiego w Malborku. Siedziba i świeckie otoczenie średniowiecznego władcy zakonnego, Toruń 2022.
Jóźwiak S., Trupinda J., Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych, Toruń 2012.
Kardasz C., Przestrzeń, społeczeństwo i gospodarka późnośredniowiecznego Pucka w świetle źródeł pisanych [w:] Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, M. Starski (red.), Warszawa 2017, s. 71–90.
Koeppen H., Die Resignation des Hochmeisters Heinrich Dusemer und die Wahl seines Nachfolgers Winrich von Kniprode, „Zeitschrift für Ostforschung”, 7 (1958), nr 3, s. 380–392.
Kreem, J., The Town and its Lord. Reval and the Teutonic Order in the fifteenth Century, Tallinn 2002, Tallinna Linnaarhiivi Toimetised 6, s. 1–213.
Kwiatkowski K., Wojska Zakonu Niemieckiego w Prusach 1230–1525. Korporacja, jej pruskie władztwo, zbrojni, kultura wojny i aktywność militarna, Toruń 2016.
Kwiatkowski K., Zakon Niemiecki jako „corporatio militaris”, cz. 1: Korporacja i krąg przynależących do niej. Kulturowe i społeczne podstawy działalności militarnej zakonu w Prusach (do początku XV wieku), Toruń 2012.
Mänd A., Signs of Power and Signs of Hospitality: the Festive Entries of the „Ordensmeister” into Late Medieval Reval [w:] …The Man of Many Devices, Who Wandered Full Many Ways… Festschrift in Honor of János M. Bak, B. Nagy, M. Sebők (red.), Budapest 1999, s. 281–293.
Neitmann K., Der Hochmeister des Deutschen Ordens in Preußen – ein Residenzherrscher unterwegs. Untersuchungen zu den Hochmeisteritineraren im 14. und 15. Jahrhundert, Köln–Wien 1990, Veröffentlichungen aus den Archiven Preussischer Kulturbesitz, t. 30, s. 1–161.
Niederstätter A., Königseintritt und -gastung in der spätmittelalterlichen Reichsstadt [w:] Feste und Feiern im Mittelalter. Paderborner Symposion des Mediävistenverbandes, D. Altenburg, J. Jarnut, H.H. Steinhoff (red.), Sigmaringen 1991, s. 491–500.
Niemiecko-polski i polsko-niemiecki słownik historyczny (na podstawie źródeł średniowiecznych i wczesnonowożytnych z terenu Polski), t. 1: Niemiecko-polski słownik historyczny, K. Kopiński, J. Tandecki, L. Lewandowska (red.), Toruń 2018, Fontes TNT, t. 114, s. 1–307.
Nottbeck E. von, Die Huldigungen der Stadt Reval im 16. Jahrhundert, „Beiträge zur Kunde Ehst-, Liv- und Kurlands”, 3 (1887), s. 216–235.
Radoch M., Objazd hołdowniczy Ludwika von Erlichshausena w 1450 i 1451 roku, „Echa Przeszłości”, 20 (2019), nr 2, s. 13–32.
Semrau A., Die Huldigung unter dem Hochmeister Konrad Zöllner in den Jahren 1383 bis 1384, „Mitteilungen des Coppernicus Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn”, 43 (1935), s. 142–143.
Süvalep A., Ordumeister Hermann von Brüggeney külaskäik Tallinna 1536.a. ja turniir Raekoja platsil, „Vana Tallinn”, 1 (1936), s. 55–76.
Toeppen M., Geschichte Masurens. Ein Beitrag zur preußischen Landes- und Kulturgeschichte, Danzig 1870, s. 1–520.
Toeppen M., Festmahle und Ehrungen den Hochmeistern von der Stadt Elbing gegeben, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 39 (1899), s. 147–158.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Twórca oświadcza, że przysługują mu prawa autorskie do utworu i że nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób.
Twórca zezwala Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie na nieodpłatne, niewyłączne i nieograniczone w czasie korzystanie z utworu, to jest:
- utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym);
- włączenie utworu w skład utworu zbiorowego;
- udzielanie przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie sublicencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0)
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie udostępnia utwór na Platformie Czasopism należącej do uczelni, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu pod następującymi warunkami:
- zostanie podany autor i tytuł utworu,
- zostanie podane miejsce publikacji (tytuł czasopisma i identyfikator DOI oryginalnie opublikowanego utworu).
